Kiralık Araçlarda (Rent-a-Car) Değer Kaybı: Sözleşme Hükümleri ve Sigorta Şirketine Başvuru

Giriş: Kiralık Araç + Kaza = İki Ayrı Dosya

Kiralık araç (rent-a-car) kazalarında iki ayrı zarar türü genellikle yan yana çıkar:

1. Değer kaybı (aracın ikinci el pazarında hasarsız emsaline göre fiyat düşüşü),

2. Kullanım mahrumiyeti / ikame araç bedeli (aracın yatması nedeniyle gelir/servis kaybı ya da kiralama maliyeti).

Bu dosyalarda malik (rent-a-car şirketi) ile **kiracı (sürücü)**nin hak ve yükümlülükleri, yaptığınız kira sözleşmesinin hükümleri ve kazadaki kusur dağılımı ile belirlenir. Dış tarafta ise kusurlu aracın ZMMS sigortası temel muhataptır; gerekli hallerde IMM ve kusurlu sürücü/işleten devreye girer. Değer kaybı ve araçtan mahrum kalma (ikame/kiralama) kalemlerinin birlikte istenebildiğine ilişkin Yargıtay içtihatları uygulamada sıkça atıf görür.

---

Temel Kavramlar: Değer Kaybı, Kullanım Mahrumiyeti, İkame Araç

• Değer Kaybı: Onarım görmüş aracın, aynı model/yıl/donanım ve yakın km’de hasarsız emsaline göre ikinci elde uğradığı fiyat indirimidir.

• Kullanım Mahrumiyeti (Yattı Parası): Onarım süresi boyunca aracın kullanılamamasından doğan zarardır; ikame araç kiralandıysa kiralama bedeli, kiralanmadıysa makul rayiç kiralama bedeli esas alınabilir. Yargıtay, ikame araç kiralanmamış olsa dahi makul kiralama rayici dikkate alınarak tazminata hükmedilebileceğini kabul etmektedir.

• İkame Araç: Mahrumiyet döneminde kiralanan araçtır. İkame kullanımı gelir kaybı iddiasını azaltabilir; aynı dönem için çifte tazmine yol açmayacak şekilde kurgulanmalıdır. (Yargıtay’ın mahrumiyet/ikame yaklaşımı yön vericidir.)

---

Sözleşme Hükümlerinin Rolü: Kim, Kime Karşı, Ne Talep Eder?

Kiralama sözleşmeleri; sorumluluk, teminatlar (kasko/Rent-a-car kasko), alkol/ehliyet/şart ihlali, muafiyet ve tazmin başlıklarını ayrıntılandırır:

• Teminatlı hâl (Rent-a-car kasko/ZMSS yükümlülükleri yerine getirilmiş): Pek çok sözleşmede, kiracı yükümlülüklere uyuyorsa rent-a-car’ın hasar/değer kaybını kiracıdan talep etmeyeceğine dair hükümler vardır; kiracı bu durumda kusurlu üçüncü kişinin ZMMS’sine yönelir. (Kira sözleşmelerinde bu yönde yaygın uygulama mevcuttur.)

• Şart İhlali (ör. alkol, yetkisiz sürücü): Kira sözleşmesi çoğu kez teminat dışı hâlleri kiracının sorumluluğuna bırakır. Alkol/yetkisiz sürüş gibi ihlallerde, rent-a-car şirketi sözleşme gereği kiracıya rücu edebilir. (Somut sözleşme ve poliçe özel şartları belirleyicidir.)

• Malik–Kiracı Ayrımı: Değer kaybı kural olarak malikin (rent-a-car şirketi) malvarlığındaki azalmadır; kiracı ise çoğu kez kullanım mahrumiyeti/ikame bedeli veya kendi gelir kaybını (ticarî kullanım varsa) ispatlayarak talep edebilir. Kusur yoksa talepler kusurlu tarafın ZMMS’sine yönelir.

---

Sigorta Boyutu: ZMMS Başvurusu, Eksper Ataması, Tahkim/Dava

1) Ön Başvuru Zorunluluğu
Değer kaybı (ve mahrumiyet) için kusurlu tarafın sigortasına yazılı başvuru yapılması, Sigorta Tahkim’e gidişten önce zorunludur; doğrudan dava/tahkim açanların dosyası usulden reddedilebilir.

2) Eksper Ataması ve Süreler
Sigorta şirketinin eksper atamasında gecikmesi hâlinde SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) sistemi üzerinden hak sahibi/vekili tarafından eksper atama talebi yapılabilir. Başvurudan 1 iş günü sonra atama yapılmadıysa sistem yetki verir.

3) Tahkim / Mahkeme İmkânı ve Eşikler
Başvuruya rağmen uyuşmazlık sürerse Sigorta Tahkim Komisyonu’na (genellikle daha hızlı/ekonomik) veya Asliye Ticaret Mahkemesi’ne gidilebilir. Tahkimde belirli parasal eşiklerin üzerindeki kararlar temyize açıktır; altındaki kararlar kesin olabilir. (Örn. 5.000 TL’ye kadar kesinlik sınırı anlatımı uygulamada referans alınır.)

4) Mevzuat ve Genelgeler (Güncellik Notu)
SEDDK ve TSB duyuruları, ZMMS uygulama esaslarını ve süreç ayrıntılarını güncellemektedir. 2025 tarihli genelge ve rehber güncellemeleri 1 Ocak 2026’ya yürürlük tarihlerine bağlanan değişiklikler içermektedir; dosya hazırlarken en güncel genelge ve SBM kılavuzlarını kontrol edin.

---

Hesap Mantığı: Emsal İlan + Ekspertiz + Onarım Kalitesi

Değer Kaybı = Hasarsız Rayiç (medyan/benchmark) − Onarımlı Pazar (medyan/benchmark)

İspat seti üç ayağa dayanır:

1. Emsal ilan analizi: Aynı model/yıl/donanım, benzer km; hasarsız ve onarılmış kümeler ayrı toplanır; uç değerler elenir; medyan alınır.

2. Ekspertiz + Servis belgeleri: Boyalı/değişen parçalar, yapısal hasar (şasi/podye/direk), ADAS/far kalibrasyonu, parça türü (orijinal/sertifikalı eşdeğer).

3. Onarım kalitesi: Orijinal/sertifikalı parça ve düzgün montaj/boya iskontuyu daraltır, belgesiz eşdeğer/kötü montaj artırır.

Kullanım mahrumiyeti/ikame hesabında ise:

• Onarım süresi (iş emri–fatura tutarlılığı),

• Günlük makul kiralama rayici veya fiilî ikame bedeli,

• Çifte tazmin olmaması (ikame varken aynı günler için tam gelir kaybı talep edilmemesi) esastır. Yargıtay’ın yaklaşımı makul rayiç/ikame tazminini destekler.

---

Örnek Olay: Rent-a-Car Dosyasında Adım Adım

Senaryo: Rent-a-car şirketine ait 2022 model C-SUV, sözleşmeye uygun şekilde kiralanmış. Park hâlinde arkadan çarpma ile arka tampon + bagaj kapağı hasarlı; yapısal hasar yok.

1) Sözleşme ve Kusur Durumu
Kiracı aykırılık (alkol, yetkisiz sürücü vb.) yapmamış. Kusurlu üçüncü kişinin plakası ve ZMMS’si mevcut.

2) Deliller

• Kaza tutanağı + kamera görüntüsü: Darbe yönü ve saat net.

• Ekspertiz/servis: Tampon değişim (orijinal), bagaj kapağı lokal boya; kalibrasyon çıktıları dosyada.

• Emsal seti (aynı model/yıl/don./km):

  • Hasarsız medyan: 1.320.000 TL

  • Benzer onarımlı medyan: 1.270.000 TL
    → Temel değer kaybı: 50.000 TL

3) Kullanım Mahrumiyeti / İkame

• Onarım 5 gün sürdü (iş emri ve fatura uyumlu).

• Şirket ikame araç kiraladı: 1.100 TL/gün (fatura mevcut).

• Makul rayiç 1.100–1.300 TL/gün bandında olduğundan talep edilebilir. (İkame yoksa makul rayiçten talep; Yargıtay uygulaması uygun.)

4) Başvuru

• Kusurlu tarafın ZMMS’sine tek PDF dosya: tutanak/kamera, ekspertiz/servis/kalibrasyon, emsal medyan analizi, ikame faturası, IBAN ve faiz/temerrüt talebi.

• Eksper ataması gecikirse SBM’den talep.

5) Sonuç ve Uyuşmazlık Yönetimi

• Sigortacıdan kısmi ödeme/ret gelirse Sigorta Tahkim veya Asliye Ticaret aşaması. Ön başvurunun yapıldığını gösterir belgeleri ekleyin.

---

Tablo: “Kiralık Araç Dosyasında Kim Ne Talep Eder?”

---

Başvuru Yazısı İçin Kısa Şablon

Konu: Değer Kaybı ve Kullanım Mahrumiyeti Talebi
Sayın [Sigorta Şirketi Ünvanı],
[Tarih] tarihli, [Plaka] aracımızın (malik: [Rent-a-car Şirketi]) uğradığı trafik kazasında kusurlu [plaka/işleten] nezdindeki ZMMS poliçeniz kapsamındaki değer kaybı ile kullanım mahrumiyeti/ikame zararımızın tazminini talep ederiz.
Ekler: Kaza tespit tutanağı ve görseller; ekspertiz raporu; servis faturası/iş emri; kalibrasyon çıktıları; parça listesi; emsal ilan analizi (hasarsız/onarılmış medyan); ikame araç faturaları; şirket sözleşmeleri (varsa); IBAN; faiz/temerrüt talebine ilişkin açıklama.
Not: Eksper atamasının 1 iş günü içinde yapılmaması hâlinde SBM kanalıyla atama talebinde bulunacağımızı bilgilerinize sunarız.

---

Sık Yapılan Hatalar

• Ön başvuru yapmadan tahkim/dava açmak (usulden ret riski).

• Emsal ilanlarda hasarsız/onarılmış kümeleri ayırmamak; medyan yerine ortalama almak.

• Kalibrasyon (kamera/radar/far) çıktılarını dosyaya koymamak.

• İkame kullanıldığı hâlde aynı dönem için tam gelir kaybı istemek (çifte tazmin görüntüsü).

• Rent-a-car sözleşmesindeki teminat dışı hâlleri (alkol, yetkisiz sürücü) göz ardı etmek.

• Eksper ataması gecikince SBM kanalını kullanmamak.

---

 Kiralık Araçlarda Değer Kaybı ve Başvuru

1) Değer kaybını kim talep eder: Rent-a-car mı, kiracı mı?
Kural olarak malik (rent-a-car) değer kaybını talep eder; kiracı ise kullanım mahrumiyeti/ikame veya varsa kendi gelir kaybını talep edebilir. (Somut sözleşme ve kusur durumuna bağlıdır.)

2) İkame araç kiralamadan da mahrumiyet tazmini alınır mı?
Yargıtay, fiilî kiralama olmasa bile makul kiralama rayicinin dikkate alınabileceğini kabul etmektedir.

3) Sigortaya başvurmadan tahkime gidebilir miyim?
Hayır. Ön başvuru zorunludur; aksi hâlde usulden reddedilebilir.

4) Eksper ataması gecikirse ne yaparım?
SBM ekranından hak sahibi/vekil olarak eksper atama talebi iletebilirsin; başvurudan 1 iş günü sonra atama yapılmadıysa sistem yetki verir.

5) ZMMS limiti yetmezse?
Aşan kısım için IMM ve/veya kusurlu sürücü/işleten devreye girebilir. Güncel genelge/rehberleri kontrol et.

6) Kiracı alkol/ehliyetsiz ise süreç nasıl etkilenir?
Sözleşme/poliçe teminat dışı hâlleri kiracıya rücu ettirebilir; bu durumda rent-a-car şirketi kiracıdan zararlarını talep edebilir.