Kimler Temyiz Hakkına Sahiptir?

1. Giriş

Temyiz, mahkeme kararlarının bir üst merci tarafından denetlenmesini sağlayan en önemli kanun yollarından biridir. Ancak herkesin her dosyada temyiz hakkı yoktur. Kanun koyucu, yalnızca davada hukuki yararı bulunan kişilere temyiz hakkı tanımıştır. Bu makalede, kimlerin temyiz hakkına sahip olduğu hem ceza hem de hukuk muhakemesi bağlamında ayrıntılı olarak incelenecektir.

2. Ceza Yargılamasında Temyiz Hakkı (CMK)

2.1. Sanık

Sanık, aleyhine verilen mahkûmiyet kararlarını temyiz edebilir. Temyiz, sanığın en önemli savunma hakkıdır.

2.2. Müdafi (Avukat)

Sanığın müdafii, vekâletname veya görevlendirme ile sanık adına temyiz başvurusunda bulunabilir.

2.3. Katılan (Mağdur)

Ceza yargılamasında mağdur sıfatıyla davaya katılan kişiler, haklarını ilgilendiren hükümlere karşı temyize başvurabilir.

2.4. Katılanın Vekili

Katılanın avukatı, vekâletnameye dayanarak temyiz hakkını kullanabilir.

2.5. Cumhuriyet Savcısı

Savcı, kamu adına davanın tarafıdır ve sanık lehine veya aleyhine temyiz edebilir.

2.6. Yasal Temsilciler

Reşit olmayan veya kısıtlı sanıklar adına veli veya vasi de temyiz yoluna başvurabilir.

2.7. Kanuni Mirasçılar

Sanık hakkında hüküm verildikten sonra sanık ölürse, cezanın şahsiliği gereği ceza düşer; ancak müsadere ve yargılama giderleri bakımından mirasçılar temyiz hakkını kullanabilir.

3. Hukuk Yargılamasında Temyiz Hakkı (HMK)

3.1. Davanın Tarafları

Davacı: Dava açan taraf, aleyhine verilen hükmü temyiz edebilir.
Davalı: Davalı da kendi aleyhine verilen kararı temyiz edebilir.

3.2. Fer’i Müdahil

Davada taraf olmamakla birlikte, taraflardan birinin yanında yer alan ve karardan hukuki yararı etkilenen fer’i müdahil de temyiz hakkına sahiptir.

3.3. İhtiyari Dava Arkadaşları

Birden fazla kişinin birlikte taraf olduğu davalarda, her biri kendi lehine veya aleyhine verilen hükmü ayrı ayrı temyiz edebilir.

3.4. Kanuni Temsilciler

Küçükler ve kısıtlılar adına veli, vasi veya kayyım temyiz hakkını kullanabilir.

4. Ortak İlkeler

4.1. Hukuki Yarar Şartı

Temyiz hakkının kullanılabilmesi için kişinin karardan olumsuz etkilenmesi gerekir. Lehine verilen kararı temyiz etmek mümkün değildir.

4.2. Aleyhe Bozma Yasağı

Sadece sanık lehine temyiz edilmişse, Yargıtay sanık aleyhine daha ağır bir karar veremez.

4.3. Süre Şartı

Hakkı olan kişiler, kanunda öngörülen süre (cezada 15 gün, hukukta 2 hafta) içinde başvurmalıdır.

5. Özel Durumlar

5.1. Şikâyete Bağlı Suçlar

Şikâyetçi, davaya katılmışsa temyiz hakkını da kullanabilir. Katılmamışsa, temyiz hakkı yoktur.

5.2. Kamu Davalarında

Cumhuriyet savcısı, mağdur davaya katılmamış olsa bile kamu yararı için temyize başvurabilir.

5.3. Disiplin ve İdari Kararlar

Belli idari yaptırımların temyizi, özel kanunlarla düzenlenmiştir (ör. İYUK kapsamında Danıştay temyizi).

6. Yargıtay İçtihatları Işığında Temyiz Hakkı

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, hukuki yararı olmayan kişilerin temyiz başvurularını reddetmektedir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, davaya katılmamış fer’i müdahilin temyiz hakkı bulunmadığını, ancak katılan fer’i müdahilin karar aleyhine sonuç doğurduğu takdirde temyiz edebileceğini belirtmiştir.

7. Sonuç

Temyiz hakkı, adaletin sağlanmasında vazgeçilmez bir unsurdur. Ancak herkesin bu hakkı yoktur; yalnızca karardan hukuki menfaati etkilenen taraflar temyize başvurabilir.

Ceza yargılamasında: sanık, müdafii, katılan, katılan vekili, savcı, yasal temsilciler ve bazı hallerde mirasçılar.
Hukuk yargılamasında: davacı, davalı, fer’i müdahil, dava arkadaşları ve yasal temsilciler.

Bu kapsamda, temyiz hakkının doğru kişilerce, doğru sürede ve doğru gerekçelerle kullanılması, hak kayıplarını önlemenin temel yoludur.

Ada Ceren KENDİGELEN

Single Blog Title