Karşılıksız Çek Davalarında Avukat Stratejileri | TTK & Çek Kanunu
Karşılıksız Çek Davalarında Avukatın İzlemesi Gereken Stratejiler
Giriş
Çek, ticari hayatın en önemli ödeme araçlarından biridir. Ancak uygulamada, ekonomik istikrarsızlık ve ödeme güçlükleri sebebiyle karşılıksız çek vakaları oldukça sık yaşanmaktadır. Karşılıksız çekler, hem alacaklı açısından mağduriyet yaratmakta hem de düzenleyen açısından ciddi hukuki ve cezai yaptırımlara yol açmaktadır.
5941 sayılı Çek Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri çerçevesinde açılan karşılıksız çek davaları, özel uzmanlık ve stratejik yaklaşım gerektirir. Bu davalarda avukatın izleyeceği yol haritası, müvekkilin menfaatlerini korumak bakımından belirleyici niteliktedir.
I. Karşılıksız Çek Suçu ve Hukuki Çerçeve
1. Karşılıksız Çek Suçu Tanımı
Çek Kanunu m.5’e göre; çekin karşılığının bulunmaması veya kısmen bulunması halinde, “karşılıksızdır” işlemi yapılır. Bu durumda keşideci hakkında adli para cezası yaptırımı uygulanır.
2. Hukuki Dayanaklar
- TTK m.780–823: Çekle ilgili genel hükümler.
- 5941 sayılı Çek Kanunu: Karşılıksız çek düzenlemenin hukuki ve cezai sonuçlarını içerir.
- Yargıtay Kararları: Özellikle ödeme taahhüdü, iyi niyetli hamilin korunması ve cezai yaptırımlar konusunda yol gösterici niteliktedir.
3. Cezai Sonuçlar
- Karşılıksız çek keşide edenler hakkında adli para cezası verilir.
- Ceza, çek bedelinden az olamaz.
- Ayrıca çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı getirilir.
II. Avukatın Stratejik Rolü
Karşılıksız çek davalarında avukatın stratejisi üç ana aşamada şekillenir:
- Önleyici Stratejiler: Çek düzenlenmeden önce veya dava açılmadan önce alınacak tedbirler.
- Dava Sırasındaki Stratejiler: Ceza ve hukuk mahkemelerinde müvekkilin menfaatlerinin korunması.
- Sonrası Stratejiler: İcra takibi, itiraz, taahhüt ve ödeme planları.
III. Önleyici Stratejiler
1. Müvekkilin Ticari Durumunun Analizi
Avukat, müvekkilinin çek düzenleme geçmişini, mali durumunu ve ticari ilişkilerini yakından takip etmelidir.
2. Çek Düzenleme Aşamasında Uyarılar
- Müvekkile, karşılıksız çek keşidesinin cezai yaptırımları anlatılmalıdır.
- Çeklerin vadesiz bir ödeme aracı olduğu hatırlatılmalıdır.
- Post-dated (ileri tarihli) çeklerin uygulamada risk taşıdığı açıklanmalıdır.
3. İcra Takibine Karşı Hazırlık
Avukat, karşı tarafın icra takibi başlatması ihtimaline karşı delil ve belgeleri önceden hazırlamalıdır.
IV. Dava Sırasındaki Stratejiler
1. Ceza Davasında Savunma Stratejileri
- Yetkili Mahkeme İtirazı: Çek hangi şube üzerinden düzenlendiyse o yer mahkemesi yetkilidir.
- Çekin Unsurları: Senedin TTK m.780’de sayılan unsurları taşıyıp taşımadığı incelenmelidir. Eksiklik varsa çek geçersiz kabul edilebilir.
- İrade Sakatlıkları: Hile, tehdit veya muvazaa iddiaları varsa bunlar mahkemeye taşınmalıdır.
- Şikayet Süresi: Karşılıksız çek suçunda şikayet süresi 6 aydır. Süre geçirilmişse düşme talep edilmelidir.
2. Hukuk Davasında Stratejiler
- Alacağın Tahsili: Müvekkil alacaklı ise, icra takibi ve menfi tespit davası gibi yöntemler gündeme gelebilir.
- Borçlu Savunması: Müvekkil borçlu ise, ödeme, takas, zamanaşımı veya şekil eksikliği iddiaları kullanılabilir.
3. Yargıtay İçtihatları Işığında Savunma
- Yargıtay 19. CD, 2019/4512 E., 2020/3321 K.: Karşılıksız çek suçunda kast aranmaz, çekin karşılığının bulunmaması yeterlidir.
- Yargıtay 11. HD, 2017/12214 E., 2019/3887 K.: Çekin unsurlarındaki eksiklik, davanın reddine yol açar.
V. Sonrası Stratejiler
1. İcra Takibinde Yol Haritası
- Avukat, müvekkili adına icra takibi başlatabilir veya borçluysa itiraz edebilir.
- Taahhütname ile ödeme planı yapılması sağlanabilir.
2. Çek Düzenleme Yasağına İtiraz
- Mahkeme tarafından verilen “çek düzenleme ve hesap açma yasağı” kararına itiraz mümkündür.
- Yargıtay, müvekkilin ödeme yapması halinde yasağın kaldırılabileceğini kabul etmektedir.
3. Uzlaşma ve Sulh
- Çek bedelinin ödenmesi veya tarafların anlaşmaya varması halinde dava düşer.
- Bu nedenle avukat, müvekkili adına uzlaşma yollarını daima açık tutmalıdır.
VI. Avukatın İzlemesi Gereken Pratik Adımlar
- Müvekkili bilgilendirmek: Cezai ve hukuki riskleri net şekilde anlatmak.
- Delil toplamak: Banka kayıtları, hesap hareketleri, yazışmalar.
- Yetki itirazı yapmak: Davanın yetkisiz mahkemede görülmesini engellemek.
- Şekil şartlarını incelemek: Çekte zorunlu unsurların eksikliği halinde beraat talebi.
- Şikayet süresini kontrol etmek: Süresi geçmiş şikayetlerde düşme kararı alınmasını sağlamak.
- Uzlaşma ve ödeme planı: Müvekkilin menfaatine olacak şekilde sulh imkânlarını araştırmak.
- İcra hukukunu entegre etmek: Ceza davası paralelinde alacağın tahsili için icra takibi yürütmek.
VII. Karşılıksız Çek Davalarında Riskler ve Fırsatlar
- Riskler: Cezai yaptırım, çek düzenleme yasağı, icra takibi.
- Fırsatlar: Uzlaşma yoluyla davanın düşmesi, ödeme ile yasağın kaldırılması, şekil eksikliği iddiasıyla savunma.
VIII. Dijitalleşme ve Elektronik Çekler
- Türkiye’de elektronik çek (e-çek) uygulamaları gündeme gelmektedir.
- Dijital ortamda düzenlenen çeklerde de karşılıksızlık sorunu doğabilir.
- Bu alanda avukatların, elektronik imza ve bilişim hukuku boyutlarını da dikkate alması gereklidir.
Sonuç
Karşılıksız çek davaları, ticaret hukuku, ceza hukuku ve icra hukuku boyutlarını bir arada barındıran karmaşık davalardır. Avukatın izleyeceği stratejiler, müvekkilin menfaatlerini doğrudan etkilemektedir.
- Önleyici stratejiler: Müvekkili çek düzenlemeden önce bilgilendirmek.
- Dava sırasındaki stratejiler: Ceza ve hukuk davalarında yetki, şekil şartı, şikayet süresi ve Yargıtay içtihatlarını dikkate almak.
- Sonrası stratejiler: İcra takibi, çek düzenleme yasağına itiraz ve uzlaşma yollarını araştırmak.
Tüm bu adımlar, 5941 sayılı Çek Kanunu, TTK hükümleri ve Yargıtay kararları ile uyumlu bir şekilde yürütülmelidir.
About Post Author
