KARADAĞ’DA YABANCILARIN KAMU İŞLEMLERİNDEKİ HAKLARI

Giriş: Karadağ’da İdare Hukukunun Yabancılar İçin Önemi

Karadağ (Montenegro), 2006 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra kamu yönetiminde önemli reformlar gerçekleştirmiştir. AB adaylık süreci kapsamında idare hukukunu Avrupa standartlarına uyumlu hale getirmiş, şeffaflık ve yabancı yatırımcıların haklarını koruma yönünde düzenlemeler yapmıştır.

Yabancı yatırımcılar, göçmenler, iş insanları ve öğrenciler için Karadağ’da idari işlemlerin nasıl yürüdüğü, hangi hakların tanındığı ve uyuşmazlık durumunda hangi yollara başvurulabileceği kritik öneme sahiptir.

Bu rehberde, Karadağ’da idare hukukunun temel prensipleri, yabancıların kamu işlemlerindeki hakları, idari yargı ve uluslararası koruma mekanizmaları detaylı olarak ele alınacaktır.

---

Karadağ’da İdare Hukukunun Temel Kaynakları

Karadağ’da idare hukuku şu temel kaynaklara dayanır:

• Karadağ Anayasası (2007)

• İdari Usul Kanunu (Law on General Administrative Procedure)

• İdari Yargı Kanunu

• Bilgiye Erişim Kanunu

• Yabancılar Kanunu

• Yatırımcıların Korunması Kanunu

Temel İlkeler

1. Hukuk Devleti → İdarenin tüm işlemleri hukuka uygun olmalıdır.

2. Eşitlik İlkesi → Yabancılar ile yerli vatandaşlar kamu işlemlerinde eşit muamele görür.

3. Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik → Kamu işlemleri denetime tabidir.

4. İtiraz ve Yargı Yolu → İdarenin kararlarına karşı itiraz ve dava hakkı vardır.

---

Yabancıların Kamu İşlemlerinde Hakları

Karadağ mevzuatına göre yabancılar, kamu kurumlarıyla ilişkilerinde şu haklara sahiptir:

1. Başvuru Hakkı

   • Oturma izni, çalışma izni, vatandaşlık başvurusu, yatırım izinleri gibi tüm kamu işlemlerinde başvuru hakkına sahiptirler.

2. Bilgi Edinme Hakkı

   • Yabancılar da kamu kurumlarından bilgi ve belge talep edebilir.

3. Adil Yargılanma Hakkı

   • İdarenin işlemlerine karşı bağımsız mahkemelerde dava açabilirler.

4. Eşitlik Hakkı

   • Kamu hizmetlerinden Karadağ vatandaşlarıyla eşit şekilde yararlanabilirler.

5. Mülkiyet Hakkı

   • Yatırımcılar kamu işlemlerinde mülkiyet haklarının korunmasını talep edebilir.

---

Kamu İşlemlerinde Yabancıların Karşılaştığı Süreçler

1. Oturma ve Çalışma İzni İşlemleri

• Yabancılar, Karadağ’da ikamet ve çalışma için İçişleri Bakanlığı’na başvurur.

• Başvuru reddedilirse idari yargıya gidilebilir.

2. Yatırım ve Şirket Kurma İşlemleri

• Yabancılar, Ekonomi Bakanlığı ve Ticaret Sicili üzerinden işlem yapar.

• İdari engellerle karşılaşmaları halinde itiraz hakkı vardır.

3. Vergi İşlemleri

• Vergi İdaresi tarafından yapılan işlemler yargı denetimine tabidir.

4. İmar ve Ruhsat İşlemleri

• Yabancılar gayrimenkul yatırımı için ruhsat başvurusu yapabilir.

• Ret halinde idari dava açılabilir.

---

Karadağ’da İdari Yargı

İdarenin işlemlerine karşı yargı denetimi mümkündür.

• Yetkili Mahkeme: Podgorica İdare Mahkemesi.

• Başvuru Süresi: İşlemden itibaren 30 gün.

• Temyiz Yolu: Yüksek Mahkeme.

Yabancılar da Karadağ vatandaşlarıyla aynı şekilde idari yargıya başvurabilir.

---

Uluslararası Koruma Mekanizmaları

Karadağ, birçok uluslararası sözleşmeye taraftır:

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)

• BM İnsan Hakları Sözleşmeleri

• ICSID (Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Merkezi)

Yabancılar, Karadağ’da idari hakları ihlal edildiğinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurabilir.

---

Yabancı Yatırımcıların Kamu İşlemlerindeki Hakları

Yatırımcılar için özel güvenceler mevcuttur:

1. İzin ve Ruhsat Başvuruları → Adil, hızlı ve şeffaf şekilde sonuçlandırılmalıdır.

2. Mülkiyetin Korunması → Kamulaştırma yalnızca kamu yararı için yapılabilir ve adil tazminat şarttır.

3. Yatırımcı – Devlet Uyuşmazlıkları → Uluslararası tahkime götürülebilir.

4. Vergi Teşvikleri → Yabancı yatırımcılar da aynı teşviklerden yararlanır.

---

Türkiye – Karadağ İdare Hukuku Karşılaştırması

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Yabancılar Karadağ’da kamu kurumlarına başvuru yapabilir mi?
Evet, tüm idari işlemler için başvuru hakları vardır.

2. Başvurum reddedilirse ne yapabilirim?
Önce idari itiraz, sonra mahkemeye başvuru mümkündür.

3. Yabancı yatırımcıların özel hakları var mı?
Evet, mülkiyetin korunması ve tahkim hakkı gibi güvenceler vardır.

4. İdari dava süresi ne kadardır?
Genellikle 6 ay – 2 yıl arasında sürer.

5. Karadağ’da idari işlemlerde dil sorunu yaşanır mı?
Resmi dil Karadağca’dır, ancak İngilizce birçok kurumda geçerlidir.

6. Türkiye’de verilen bir karar Karadağ’da geçerli mi?
Uluslararası anlaşmalara bağlı olarak mümkündür.

7. Yabancılar bilgi edinme hakkını kullanabilir mi?
Evet, kamu kurumlarından bilgi talep edebilirler.

8. İdarenin kararları denetleniyor mu?
Evet, hem mahkemeler hem Sayıştay denetler.

9. Kamu hizmetlerinden yabancılar yararlanabilir mi?
Evet, sağlık, eğitim ve sosyal haklardan belirli ölçüde faydalanabilirler.

10. Uluslararası mahkemelere başvuru mümkün mü?
Evet, AİHM ve ICSID üzerinden mümkündür.

---

Sonuç: Karadağ’da İdare Hukuku ve Yabancıların Güvenceleri

Karadağ, idare hukuku alanında AB standartlarına uyumlu, şeffaf ve yabancı yatırımcı dostu bir sistem geliştirmiştir.

• Yabancılar kamu işlemlerinde eşit haklara sahiptir.

• İdarenin kararlarına karşı itiraz ve dava hakkı vardır.

• Uluslararası tahkim ve AİHM gibi mekanizmalar ek güvence sağlar.

• Özellikle yatırımcılar için mülkiyetin korunması ve kamulaştırmada adil tazminat garantisi vardır.

Sonuç olarak, Karadağ’da idare hukuku, yabancıların kamu işlemlerinde güvenli bir hukuki zemin sağlamaktadır.