Kanada’da Yasadışı Çalışan Bir Göçmenin Hukuki Durumu Ne Olur?

GİRİŞ

Kanada, göçmen haklarına duyarlı ve kapsamlı bir göçmenlik sistemine sahip olsa da, göçmenlik kurallarına aykırı olarak çalışma ya da vize süresi dışında ikamet etme gibi durumlarda ciddi hukuki sonuçlar öngörülmektedir. Kanada’da çalışma izni olmadan çalışan ya da çalışma izninin dışına çıkan kişiler, “yasadışı çalışan göçmen” (unauthorized foreign worker) statüsüne girebilir.

Bu makalede, Kanada’da yasadışı çalışma kavramı, hukuki sonuçları, olası yaptırımlar, sınır dışı edilme süreçleri ve bazı durumlarda hukuki çözüm yolları, Kanada Göçmenlik Kanunu (IRPA) ve uygulamaları çerçevesinde açıklanacaktır.

---

1. Yasadışı Çalışan Kimdir?

Tanım:

Yasadışı çalışan, göçmenlik izni olmaksızın Kanada’da çalışan ya da izni dışına çıkarak çalışan kişidir. Bu kişiler şu durumlarda “illegal worker” olarak tanımlanır:

• Çalışma izni almadan çalışmaya başlayanlar

• Öğrenci vizesi ile, izni olmadan tam zamanlı çalışanlar

• Turist vizesi ile çalışmaya başlayanlar

• Work permit süresi dolmuş olmasına rağmen çalışmaya devam edenler

• Belirli işveren için alınan iznin dışında başka bir işte çalışanlar

---

2. Hukuki Dayanak: IRPA ve İlgili Mevzuat

Kanada Göçmenlik ve Mülteci Koruma Yasası (Immigration and Refugee Protection Act – IRPA) ve bu yasa kapsamında çıkarılan yönetmelikler, yasadışı çalışmayı açıkça yasaklamaktadır:

• IRPA Madde 30(1): Kanada’da yabancı bir kişinin çalışabilmesi için gerekli izinlere sahip olması gerekir.

• IRPA Madde 124(1): İzin alınmadan çalışmak ya da izin şartlarına aykırı hareket etmek, hukuka aykırıdır ve yaptırıma tabidir.

---

3. Yasadışı Çalışmanın Hukuki Sonuçları

A. Sınır Dışı (Deportation)

Yasadışı çalışan kişi hakkında, Removal Order (sınır dışı kararı) verilebilir. Bu karar üç türdendir:

• Departure Order: Kişinin gönüllü olarak ayrılması istenir.

• Exclusion Order: 1 yıla kadar Kanada’ya giriş yasağı uygulanır.

• Deportation Order: Kalıcı sınır dışı kararıdır. Kanada’ya yeniden giriş için özel izin gerekir (ARC – Authorization to Return to Canada).

B. Tutuklama ve Gözaltı

Kanada Sınır Güvenliği Dairesi (CBSA), yasadışı çalışan kişiyi:

• Gözaltına alabilir

• Kimlik tespiti ve kaçma riski durumunda idari tutuklama yapabilir

• İdari mahkemede (Immigration Division) duruşma başlatabilir

C. İşveren Açısından Cezai Yaptırımlar

Yasadışı işçi çalıştıran işverenler için de:

• 10.000 dolara kadar para cezası

• İş yeri kapatma

• Gelecekte göçmen sponsorluğu yasağı

• Ceza davası (IRPA 124-127) açılabilir

---

4. Statüsünü Kaybeden Göçmenler: Overstayers

Bir kişi vizesi bittiği hâlde Kanada’da kalıyorsa ama çalışmıyorsa, o kişi overstayer sayılır. Ancak eğer bu kişi aynı zamanda çalışıyorsa, hem “overstayer” hem de “illegal worker” konumundadır.

Bu durumdaki kişilere de:

• Removal order verilebilir

• CBSA tarafından takip başlatılır

• Oturum izni (PR) başvurusu yapamazlar (istisnai durumlar dışında)

---

5. Çalışma İzni Dışı Çalışan Öğrenciler

Kanada’da eğitim gören uluslararası öğrenciler:

• Haftada maksimum 20 saat (artık 2024 geçici düzenlemesiyle bu sınır kalktı, ancak belirli tarihlerde geçerli)

• Tatillerde tam zamanlı çalışabilirler

Bu sınırların dışına çıkan öğrenciler için:

• Öğrenci izinleri iptal edilebilir

• Gelecek başvuruları olumsuz etkilenir

• Göçmenlik statüsünü kaybedebilirler

---

6. Yasadışı Statüde Olanların Hukuki Çıkış Yolları Var mı?

Her ne kadar yasadışı statü hukuki sakınca doğursa da, bazı kişiler için insani nedenlerle veya istisnai yollardan Kanada’da kalma imkânı doğabilir.

A. Humanitarian and Compassionate Grounds (H&C Application)

IRPA madde 25 gereği, aşağıdaki gerekçeler varsa istisnai değerlendirme yapılabilir:

• Uzun süredir Kanada’da ikamet

• Kanada doğumlu çocuk

• Kanada’da aile üyelerinin olması

• Geri gönderilmenin hayatı tehlikeye atması

B. Inland Refugee Claim (İçeriden İltica Talebi)

Yasadışı çalışan kişi, eğer ülkesine dönerse:

• İşkence, ölüm, insanlık dışı muamele riski varsa

• Mülteci statüsü talep edebilir (Refugee Protection Division tarafından değerlendirilir)

Ancak bu başvuruların gerçek ve belgeli olması gerekir. Sahte başvurular ciddi sonuçlar doğurur.

---

7. Haklar ve Kısıtlamalar

Yasadışı çalışan bir kişi:

---

8. Örnek Olay: Türkiye’den Gelen İşçi

Durum: Türk vatandaşı S.B., turist vizesiyle Kanada’ya geldi ve bir restoranda çalışmaya başladı. CBSA denetimi sırasında çalıştığı tespit edildi.
Sonuç: Deportation order verildi. Ancak S.B. 2 yıldır Kanada’da olan eşini ve çocuğunu gerekçe göstererek H&C başvurusu yaptı.
Karar: Duruşmada yaşadığı sosyal uyum, çocuğunun Kanada okuluna uyumu dikkate alındı ve PR başvurusu yapılmasına izin verildi.

---

9. Sıkça Sorulan Hukuki Sorular

 Turist vizesiyle gelip çalışmak suç mu?

Evet. Turist vizesi çalışma hakkı vermez. Bu eylem IRPA’ya aykırıdır.

 Deportation order’a karşı itiraz edilebilir mi?

Evet. Immigration Appeal Division veya Federal Court üzerinden dava açılabilir.

 İltica başvurusu yapılırsa çalışmaya devam edebilir miyim?

İltica başvurusu alındıktan sonra çalışma izni talep edilebilir, IRCC tarafından özel izin verilir.

---

10. Sonuç: Kanada’da Yasadışı Çalışmak Geçici Bir Kazanç, Uzun Vadeli Büyük Bir Risktir

Kanada’da çalışma izni olmaksızın çalışmak, hem birey hem işveren açısından hukuki riskleri olan ciddi bir durumdur. Bu tür durumlar, sınır dışı edilme, tekrar giriş yasağı ve gelecekteki tüm göçmenlik başvurularını olumsuz etkileyebilir. Ancak her bireyin durumu özeldir; bu nedenle hukuki danışmanlık alınması, doğru stratejilerin belirlenmesi için kritiktir.