Kanada’da Yabancıların Şirket Kurması Hukuken Mümkün müdür?

Giriş

Küreselleşen ticaret ortamı ve Kanada’nın yatırım dostu politikaları, her yıl binlerce yabancı girişimcinin bu ülkede şirket kurmasına yol açmaktadır. Ancak, yabancıların şirket kurup kuramayacağına, hangi şartlarda kurabileceklerine ve nasıl bir yasal prosedürün izleneceğine ilişkin sorular da sıklıkla gündeme gelmektedir. Bu makalede, “Kanada’da yabancıların şirket kurması hukuken mümkün müdür?” sorusu kapsamlı bir şekilde ele alınacaktır.

İnceleme; federal ve eyalet düzeyindeki mevzuat, şirket türleri, ikamet şartı, vergi yükümlülükleri, yabancı yatırımcı kısıtlamaları, bankacılık ve ticaret hukuku açısından ayrı başlıklarla ele alınacaktır.

---

1. Yasal Dayanak: Yabancıların Şirket Kurma Hakkı

Kanada’da yabancıların şirket kurması hem federal düzeyde hem de eyalet düzeyinde hukuken mümkündür. Bu hak, ticaret özgürlüğü ve yatırım teşviki ilkeleriyle güvence altına alınmıştır. Kanada’da şirket kurulması süreci, aşağıdaki iki temel düzeyde gerçekleşebilir:

• Federal Şirket Kuruluşu: Canada Business Corporations Act (CBCA)

• Eyalet Düzeyinde Kuruluş: Her eyaletin kendi Business Corporations Act düzenlemesi vardır (örneğin; Ontario Business Corporations Act).

Yabancılar, şirket hissedarı ve yöneticisi olabilirler. Ancak eyaletlere göre yöneticilerin ikamet şartı veya vatandaşlık koşulları farklılık gösterebilir.

---

2. Şirket Türleri ve Yapıları

Yabancı yatırımcıların en sık tercih ettiği şirket türleri şunlardır:

• Corporation (Ltd. veya Inc.): Sermaye şirketidir. Sınırlı sorumluluk ilkesi geçerlidir.

• Sole Proprietorship (Tek Kişilik Girişim): Kişisel işletmelerdir. Tüzel kişilikleri yoktur.

• Partnership (Ortaklık): General Partnership veya Limited Partnership olarak ikiye ayrılır.

• Branch Office (Şube Açma): Yabancı şirketin Kanada’da şube açmasıdır, doğrudan bağlıdır.

Yabancı yatırımcıların en çok tercih ettiği model, corporation (anonim şirket benzeri) yapıdır çünkü yatırım koruması, vergi avantajları ve kurumsal imaj sağlar.

---

3. Yabancıların Kurucu Olabilme ve İkamet Şartı

Federal Düzeyde

CBCA’ya göre, bir şirketin kurulabilmesi için:

• En az bir hissedar ve bir yönetici gereklidir.

• 2021 yılı itibariyle, CBCA’da Kanada’da ikamet şartı kaldırılmıştır.
  → Önceden, yönetim kurulunun en az %25’inin Kanada vatandaşı veya daimi ikamet sahibi olması gerekiyordu. Bu şart kaldırılmıştır.

Eyalet Düzeyinde

• British Columbia (BC), Nova Scotia ve New Brunswick gibi eyaletlerde ikamet şartı yoktur.

• Ontario, Alberta, Manitoba gibi eyaletlerde geçmişte %25 oranında Kanada’da ikamet eden yönetici şartı vardı, ancak çoğu eyalet bu şartı da kaldırmıştır.

Bu durum, yabancı yatırımcının doğrudan Kanada’da yaşamaksızın şirket kurmasını hukuken mümkün kılmaktadır.

---

4. Şirket Kuruluş Prosedürü

Yabancılar için şirket kurma prosedürü şu adımlardan oluşur:

1. Şirket İsmi Belirleme ve Rezervasyonu

   • NUANS adı verilen sistemde isim sorgusu yapılır.

   • Ticari markalarla çakışmaması gerekir.

2. Kuruluş Belgelerinin Hazırlanması

   • Articles of Incorporation (Kuruluş Beyanı)

   • Registered Office Address

   • Initial Registered Directors

3. Online Başvuru ve Kayıt

   • Federal düzeyde: Corporations Canada Portal

   • Eyalet düzeyinde ilgili eyalet sicil dairesine online başvuru yapılır.

4. Vergi Numarası ve HST Kaydı

   • Kanada Gelir İdaresi (CRA) üzerinden Business Number alınır.

   • Belirli ciroyu aşanlar için HST/GST kaydı zorunludur.

5. Banka Hesabı Açılması

   • Kurumsal banka hesabı için şirket belgeleri ve kimlik gereklidir.

6. Gerekirse Work Permit (Çalışma İzni)

   • Şirketin sahibi olmak çalışma hakkı vermez.

   • Aktif yöneticilik yapacaksa IRCC’den çalışma izni alınmalıdır.

---

5. Vergisel Yükümlülükler ve Muhasebe

Kanada’da kurulan şirketler hem federal hem de eyalet gelir vergisine tabidir.

• Federal kurumlar vergisi (Corporate Tax): %15

• Eyalet kurumlar vergisi: Eyalete göre %10 ila %16 arasında değişir.

Şirketin muhasebe defterleri tutulmalı, yıllık gelir beyanları yapılmalı, bordro ve HST yükümlülükleri yerine getirilmelidir.

Yabancı yatırımcıların kendi ülkeleri ile Kanada arasında çifte vergilendirme anlaşmaları varsa, bazı vergi avantajlarından yararlanabilirler. Türkiye ile Kanada arasında bu tür bir anlaşma mevcuttur.

---

6. Kanada’da Yabancı Yatırımlara İlişkin Kısıtlamalar

Genel olarak yabancıların Kanada’da şirket kurması serbesttir. Ancak bazı sektörlerde kısıtlamalar veya bildirim/izin şartları bulunur:

• Telekomünikasyon ve yayıncılık: CRTC onayı gerekir.

• Bankacılık ve finans sektörü: BDDK benzeri OSFI denetimindedir.

• Savunma sanayi: Yabancıya kısıtlamalar vardır.

• Yabancı yatırım denetimi: 375 milyon CAD üzerindeki yatırımlar Investment Canada Act kapsamındadır ve hükümet onayına tabidir.

Bu düzenlemeler, ulusal güvenlik, kamu yararı, ekonomik bağımsızlık gibi gerekçelerle sınırlıdır ve sadece stratejik sektörlerde geçerlidir.

---

7. Göçmenlik Bağlantısı: Şirket Kurarak Oturum Alınabilir mi?

Yabancı bir kişi Kanada’da şirket kurarak otomatik olarak oturum hakkı elde edemez. Ancak;

• Owner/Operator Work Permit başvurusu,

• Start-Up Visa Programı,

• Provincial Nominee Program (PNP) kapsamında yatırımcı vizesi,

gibi programlar aracılığıyla şirket sahipleri çalışma izni ve sonrasında daimi oturum alabilir.

Örneğin; British Columbia PNP – Entrepreneur Stream kapsamında en az 200.000 CAD yatırım yapan ve istihdam yaratan kişilere oturum hakkı tanınabilir.

---

8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümler

Yabancıların şirket kurarken en çok karşılaştığı hukuki ve pratik sorunlar şunlardır:

---

9. Sonuç ve Değerlendirme

Kanada’da yabancıların şirket kurması hukuken tamamen mümkündür. Hem federal düzeyde hem de birçok eyalette, yabancıların tek başına veya ortak olarak şirket kurmasına izin verilmektedir. İkamet zorunluluğunun kaldırılması ve online sistemlerin etkinliği sayesinde süreç kolaylaşmıştır.

Yabancı girişimciler için öneriler:

• Yasal danışmanlık alınmalıdır (özellikle eyalet farklılıkları için),

• Vergi planlaması yapılmalı, muhasebeci ile çalışılmalıdır,

• Göçmenlik boyutu değerlendirilmelidir (şirketle oturum alma hedefi varsa),

• Sektörel kısıtlamalar önceden araştırılmalıdır.

Bu koşullar sağlandığında, Kanada yabancı yatırımcılar için oldukça elverişli ve istikrarlı bir ticaret ortamı sunmaktadır.