Kanada’da Sığınmacı Statüsü Nasıl Kazanılır?

1. Giriş

Kanada, dünya genelinde insan haklarına verdiği önem ve göçmen dostu politikaları ile bilinmektedir. Bu çerçevede, zulümden kaçan bireylerin sığınma talepleri ciddiyetle değerlendirilmekte ve uluslararası sözleşmelere uygun şekilde korunma sağlanmaktadır. Ancak sığınmacı (refugee) statüsü almak için belirli koşulların ve hukuki prosedürlerin sağlanması gereklidir. Bu makalede, Kanada’da sığınmacı statüsünün nasıl kazanıldığı, hangi süreçlerden geçildiği ve hangi hukuki normlara dayanılarak karar verildiği ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

2. Sığınmacı Kavramı ve Hukuki Dayanaklar

A. Sığınmacı (Refugee) Tanımı

Kanada Göç ve Mülteci Koruma Yasası (Immigration and Refugee Protection Act – IRPA), iki tür sığınmacı tanımına yer verir:

Convention Refugee (Cenevre Sözleşmesi Mültecisi):
Zulüm görme korkusu nedeniyle ırkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşü nedeniyle ülkesine dönemeyen kişi.
Person in Need of Protection (Korunmaya Muhtaç Kişi):
Geri gönderilmesi halinde işkenceye, zalimane ya da insanlık dışı muameleye maruz kalma riski olan kişi.

B. Uluslararası Hukuki Dayanaklar

1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair Cenevre Sözleşmesi
1967 tarihli New York Protokolü
BM İşkenceye Karşı Sözleşme
Kanada Anayasası ve Federal Mahkeme içtihatları

3. Başvuru Aşamaları ve Süreç

A. Nereden Başvuru Yapılır?

Sınırda Başvuru (Port of Entry Claim):
Havaalanı, liman veya kara sınırından girişte yapılabilir. Kanada Sınır Hizmetleri Ajansı (CBSA) tarafından ilk değerlendirme yapılır.
İçeride Başvuru (Inland Claim):
Kişi Kanada’ya girdikten sonra IRCC (Immigration, Refugees and Citizenship Canada) ofislerinden birine başvurarak iltica talebinde bulunabilir.

B. Uygunluk Değerlendirmesi (Eligibility Assessment)

CBSA veya IRCC, kişinin iltica başvurusu yapmaya uygun olup olmadığını değerlendirir. Aşağıdaki durumlar başvuruya engel teşkil eder:

Daha önce Kanada’da iltica başvurusunda bulunmuş olmak
Güvenli üçüncü ülkeden gelinmiş olması (örneğin ABD’den)
Ciddi suçtan mahkumiyet
Uluslararası insan hakları ihlallerine karışmış olmak

C. Dava Dosyasının IRB’ye Sevki

Başvuru kabul edildikten sonra, dosya Immigration and Refugee Board (IRB) Refugee Protection Division (RPD)’ye sevk edilir. Başvuran kişiye duruşma tarihi verilir.

4. IRB Duruşması ve Değerlendirme

A. Duruşmaya Hazırlık

Başvurucu, kendisine yöneltilen beyan formunu (Basis of Claim Form) doldurarak IRB’ye sunar. Formda, sığınma talebinin dayandığı gerekçeler açıkça belirtilmelidir. Bu gerekçeler şu şekilde özetlenebilir:

Yaşanılan zulüm olayları
Ülkeye dönüş halinde karşılaşılacak riskler
Devletin koruma sağlayamama durumu
Başvuranın kimliği, uyruğu ve kişisel geçmişi

B. Delillerin Sunulması

Duruşmada sunulabilecek belgeler:

Tehdit veya saldırı belgeleri
Polis tutanakları
Tıbbi raporlar
Gazete haberleri
Tanık beyanları
Uluslararası STK raporları

Delillerin tutarlı, inandırıcı ve gerçekçi olması büyük önem arz eder.

C. IRB Kararı

Hakim, duruşma sonunda başvuruya ilişkin kararını verir. Karar olumluysa kişi “protected person” (korunan kişi) statüsü alır ve ardından daimi oturum için başvuru yapabilir.

5. Ret Durumu ve Hukuki Yollar

A. Refugee Appeal Division (RAD)

Kararın olumsuz olması durumunda, Refugee Appeal Division nezdinde itiraz başvurusu yapılabilir.

B. Federal Court Denetimi

RAD’den de ret alınırsa, Federal Court’a yargı denetimi başvurusu yapılabilir. Ancak bu başvuruda yalnızca usul hataları veya hukuka aykırılıklar incelenir.

C. Pre-Removal Risk Assessment (PRRA)

Sınır dışı edilmeden önce, geri gönderilme halinde yaşanacak risklerin değerlendirildiği ek bir koruma mekanizmasıdır.

D. H&C Başvurusu (Humanitarian & Compassionate Grounds)

Başvuranın kişisel durumu, Kanada’daki yaşamı, ailesi ve çocukları gibi unsurlar gözetilerek, insani gerekçelerle ikamet hakkı tanınmasıdır.

6. Güvenli Üçüncü Ülke Anlaşması (STCA) ve Etkileri

Kanada, ABD ile “Safe Third Country Agreement” imzalamıştır. Bu anlaşmaya göre:

ABD’den gelen başvurular doğrudan kabul edilmez.
Ancak bazı istisnalar vardır:
- Yakın aile üyeleri Kanada’da bulunanlar
- Reşit olmayan ve yalnız gelen çocuklar
- ABD’de koruma alamamış bireyler

7. Kimler Sığınmacı Statüsü Kazanamaz?

Sadece ekonomik gerekçelerle gelenler
Organize suçlara karışanlar
Siyasi olmayan suçlardan hüküm giymiş kişiler
Kanada vatandaşlığı olan ya da başka ülkede koruma hakkı olanlar

8. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler

Başvuru dosyası mutlaka eksiksiz ve profesyonel hazırlanmalıdır.
Tutarsız ifadeler IRB tarafından olumsuz yorumlanır.
Avukat veya göçmenlik danışmanından destek almak, süreci güçlendirir.
Kanada’da ikamet süresi boyunca, başvuru sonuçlanana kadar bazı sosyal haklardan (sağlık, eğitim) yararlanılabilir.

9. Örnek İçtihatlar

M.A. v. Canada (2021 FC 453):
Başvurucu, dini inancı nedeniyle tehdit edildiğini kanıtladı; mülteci statüsü tanındı.
R.S. v. Canada (2020 FC 888):
Sosyal medya paylaşımları nedeniyle siyasi görüşünden ötürü zulüm göreceğini iddia eden başvurucu, somut kanıt sunamadığı için reddedildi.
K.J. v. Canada (2023 FC 129):
Aile içi şiddet mağduru olan kadın, ülkesi koruma sağlamadığı için “protected person” kabul edildi.

10. Sonuç

Kanada’da sığınmacı statüsü kazanmak; karmaşık, ciddi ve delile dayalı bir süreçtir. Kişinin karşılaştığı veya karşılaşacağı zulüm; devletin koruma sağlayamaması, başvurunun zamanında ve belgelerle desteklenerek yapılması, sürecin olumlu sonuçlanmasında belirleyici rol oynar. Bu nedenle profesyonel bir göç hukuku danışmanı veya avukat eşliğinde başvuru yapılması, hak kaybını önleyecek ve sürecin güvenli ilerlemesini sağlayacaktır.

Single Blog Title