Kanada’da Oturum İptali Hangi Hukuki Sebeplerle Yapılır?

GİRİŞ

Kanada’da daimi oturum izni (Permanent Residency – PR) sahibi olmak, kişiye uzun vadeli birçok hak tanırken, aynı zamanda belirli koşullara bağlıdır. Oturum izni mutlak bir hak değil; hukuka uygunluk devam ettiği sürece geçerli olan bir statüdür. Göçmenlik makamları, belirli hukuki sebeplerin oluşması hâlinde oturum iznini geri alabilir ya da iptal süreci başlatabilir.

Bu makalede, Kanada göçmenlik hukukuna göre oturum izninin iptal edilmesine yol açan hukuki sebepler, ilgili yasal dayanaklar, itiraz yolları, Federal Court denetimi, ve örnek kararlar ışığında detaylı olarak ele alınacaktır.

---

1. Daimi Oturum Statüsünün Hukuki Niteliği

Kanada’da oturum izni sahibi olmak, kişinin ülkeye kalıcı olarak yerleşmesine, çalışmasına ve birçok temel haktan yararlanmasına imkân tanır. Ancak bu statü:

• Vatandaşlık değildir,

• Koşullara bağlı bir hukuki durumdur.

Immigration and Refugee Protection Act (IRPA) ve Immigration and Refugee Protection Regulations (IRPR), bu statünün verilmesi, sürdürülmesi ve iptali konularını düzenler.

---

2. Oturum İptalinin Temel Hukuki Sebepleri

A. 730 Gün Kuralına Uyulmaması (Residency Obligation Violation)

En yaygın iptal sebebi ikamet yükümlülüğünün ihlalidir. IRPA m.28’e göre:

• Son 5 yıl içinde en az 730 gün (2 yıl) Kanada’da fiilen bulunmayan kişinin oturum hakkı iptal edilebilir.

İstisnai haller:

• Kanada vatandaşı bir eş veya ebeveynle yurt dışında yaşama

• Kanada’ya hizmet amacıyla yurt dışı görevi

Bu durumlarda bile kanıt yükü başvurucuya aittir.

---

B. Ağır Suçlar ve Kamu Güvenliğine Tehdit

IRPA m.36 uyarınca aşağıdaki durumlar PR iptaline yol açabilir:

• Ağır ceza hukuku suçları (ör. adam öldürme, cinsel saldırı)

• Organize suç faaliyetleri

• Terör örgütü üyeliği veya destek faaliyeti

Kanada Ceza Kanunu (Criminal Code) kapsamında 6 ayı geçen mahkûmiyet, deportable (sınır dışı edilebilir) olma sonucunu doğurur.

---

C. Göçmenlikte Yanıltıcı Beyan (Misrepresentation)

IRPA m.40 gereği, göçmenlik başvurusunda:

• Sahte belge sunulması

• Bilgi gizlenmesi

• Gerçeğe aykırı beyan verilmesi

durumlarında kişi 5 yıl boyunca yeniden başvuru yapamaz ve mevcut PR statüsü iptal edilebilir.

Örnekler:

• Gerçek evlilik olmayan evlilik yoluyla PR elde etmek

• Yurt dışında geçirilen süreyi eksik bildirmek

• Sahte diplomayla nitelikli göç başvurusu

---

D. Ahlaka Aykırı Davranış ve Dolandırıcılık

PR sahibi, Kanada’da kaldığı sürece toplum kurallarına uymakla yükümlüdür. Şu durumlar iptal nedeni olabilir:

• Ahlaki düşkünlük suçları (ör. çocuk istismarı)

• Ekonomik suçlar (banka dolandırıcılığı, sosyal yardım dolandırıcılığı)

• Vatandaşlık başvurusunda yalan beyanda bulunmak

---

E. Milli Güvenliğe Tehdit

IRPA m.34 ve m.37 gereği:

• Casusluk, yabancı bir devlet adına ajanlık

• Terörist faaliyetlere katılım

• Kanada’nın dış ilişkilerine zarar verme

gibi nedenlerle PR statüsü derhal kaldırılabilir.

---

3. İptal Süreci Nasıl İşler?

A. İnceleme ve İhbar

IRCC veya CBSA (Canada Border Services Agency), ihbar veya rutin kontroller sırasında şüpheli bir durumu tespit ederse, kişiye yazılı bildirim gönderir.

B. Removal Order (Sınır Dışı Emri)

Süreç Immigration Division (ID) nezdinde yürütülür. Kişi savunma yapabilir. Gerekli görülürse deportation order (sınır dışı kararı) verilir.

C. Mahkemeye Taşıma (Judicial Review)

Federal Court nezdinde başvurucu:

• İptal kararına karşı “leave for judicial review” talebinde bulunabilir.

• Mahkeme yalnızca hukuki hata olup olmadığını inceler.

---

4. İptal Kararına İtiraz Hakkı

Aşağıdaki yollar başvurucuya açıktır:

1. Immigration Appeal Division (IAD)

• Genellikle ikamet ihlali durumlarında yetkilidir.

• Aile bağları, entegrasyon, Kanada’daki sosyal bağlar dikkate alınır.

2. Federal Court of Canada

• Her türlü hukuki veya usuli hataya karşı başvuru yapılabilir.

• Karar iptal edilirse, işlem IRCC’ye iade edilir.

3. Humanitarian and Compassionate Grounds (H&C)

• PR statüsünün korunması için insani nedenlere dayanarak başvuru yapılabilir.

---

5. Oturum Kartı (PR Card) Yenileme ve İptal Tehlikesi

PR kartı yenileme başvurusu sırasında:

• 730 günlük fiili ikamet gösterilemezse,

• Eksik veya yanıltıcı bilgi verildiyse,

bu durum doğrudan iptal sürecine yol açabilir.

IRCC, kart yenileme yerine doğrudan iptal süreci başlatabilir.

---

6. Sık Yapılan Hatalar

---

7. Vatandaşlık Başvurusunda Tespit Edilen Usulsüzlükler

Vatandaşlık başvurusu sırasında:

• İkamet süresi eksikse,

• Gelir beyanları çelişkiliyse,

• PR kart yenileme süreci sorunluysa,

bu durumlar geçmişe yönelik PR statüsünün iptaline yol açabilir.

---

8. Kanada Yargısı Ne Diyor? (Federal Court Kararları)

Örnek 1: Ali v. Canada (2021 FC 984)

Başvurucu 5 yıllık süre içinde yalnızca 600 gün Kanada’da kalmıştı. Ancak çocuğunun özel eğitimi nedeniyle yurt dışında bulunması gerekçesiyle IAD insani gerekçelerle PR statüsünü iade etti.

Örnek 2: Singh v. Canada (2023 FC 435)

PR başvurusu sırasında sahte diploma kullandığı tespit edilen başvurucunun PR statüsü iptal edildi. Mahkeme, yanlış beyanın sürecin tamamını sakatladığını vurguladı.

---

9. PR Statüsünü Koruma Stratejileri

• Kanada’da gerçek ve somut ikamet sürdürmek

• Giriş-çıkış tarihlerini belgelemek

• Eş veya işveren aracılığıyla yurt dışı kalış gerekçesini kanıtlamak

• Belgeleri saklamak (uçak bileti, kira kontratı, sağlık sigortası vs.)

---

10. Sonuç: Oturum Hakkı Koşullara Bağlıdır, Mutlak Değil

Kanada’da daimi oturum hakkı, vatandaşlık gibi mutlak ve sınırsız bir hak değildir. Yasaya, kamu düzenine ve doğru beyana bağlı olarak korunabilir.

Aşağıdaki durumlar iptale yol açabilir:

• İkamet süresi ihlali

• Suç işlenmesi

• Yanıltıcı beyanda bulunulması

• Milli güvenlik tehditleri

Ancak hukuki yollar açıktır ve adil yargılanma ve itiraz hakkı tanınmaktadır.