Kanada’da Nitelikli İşçi Programlarının Hukuki Dayanağı Nedir?

GİRİŞ

Kanada, ekonomik büyümesini sürdürebilmek, işgücü açıklarını kapatmak ve demografik dengesini koruyabilmek için nitelikli göçmen kabulünü bir devlet politikası olarak benimsemiştir. Bu kapsamda, nitelikli işçi programları (Skilled Worker Programs), hem federal düzeyde hem de eyalet bazında uygulanan çok kanallı göç sisteminin temel yapı taşlarından biridir. Ancak bu sistem sadece politik kararlarla değil, aynı zamanda hukuki normlara, mevzuatlara ve anayasal ilkelere dayanmaktadır.

Bu makalede, Kanada’daki nitelikli işçi programlarının temelini oluşturan yasal düzenlemeler, uygulama kılavuzları, içtihatlar ve uygulamaya yön veren prensipler kapsamlı şekilde ele alınacaktır.

---

1. Nitelikli İşçi Programı Nedir?

Tanım:

Kanada’da “nitelikli işçi” (skilled worker), belirli bir eğitim düzeyine, iş tecrübesine ve dil yeterliliğine sahip olan, Kanada’nın ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkı sunabilecek yabancılar için kullanılan hukuki bir terimdir.

Amaç:

• İşgücü açığını kapatmak

• Uzmanlık gerektiren mesleklerde sürdürülebilirliği sağlamak

• Nüfus yaşlanmasını dengelemek

---

2. Hukuki Dayanaklar

A. Immigration and Refugee Protection Act (IRPA)

Kanada göç hukukunun temel yasasıdır. 2001 yılında yürürlüğe girmiş ve 2002’den itibaren nitelikli göçmenlik sisteminin çerçevesini belirlemiştir.

İlgili Maddeler:

• Madde 12(2): Ekonomik göçmenlik sınıfı tanımlanır. Nitelikli işçiler bu sınıfın alt kategorisidir.

• Madde 14: Bakanlar Kurulu, hangi mesleklerin göçmenliğe uygun olduğunu belirleme yetkisine sahiptir.

• Madde 25: Kamu yararına başvuruların değerlendirilmesini düzenler.

• Madde 87.3: Başvuruların kabul edilebilirlik kriterlerinin Bakanlık tarafından belirlenebileceğini öngörür.

B. Immigration and Refugee Protection Regulations (IRPR)

IRPA’nın uygulanmasını sağlayan detaylı düzenlemelerdir. Özellikle Federal Skilled Worker Program (FSWP) için başvuru kriterleri burada tanımlanmıştır.

IRPR’de Öne Çıkan Düzenlemeler:

• Madde 75-84: FSWP başvuru koşulları

• Madde 85-90: Express Entry sistemi ve puanlama esasları

• Schedule 1: NOC kodları, dil yeterlilik düzeyleri

---

3. Federal Skilled Worker Program (FSWP)

Nitelikli işçi başvurularının değerlendirildiği ana programdır. IRPA ve IRPR ile birlikte IRCC Uygulama Kılavuzları esas alınarak yürütülür.

Hukuki Kriterler:

• En az 1 yıl kesintisiz tam zamanlı iş deneyimi (son 10 yıl içinde)

• CLB 7 seviyesinde dil yeterliliği

• Lise ve üzeri eğitim

• En az 67 puanlık değerlendirme sistemi

• Maddi yeterlilik belgesi

CRS (Comprehensive Ranking System):

• Başvuru sahiplerinin yaş, dil, eğitim, iş tecrübesi gibi faktörlere göre sıralandığı puanlama sistemidir.

• Legal Source: IRPR m.87.3 ve Bakanlık direktifleri

---

4. Provincial Nominee Program (PNP)

Hukuki Temeli:

IRPA m.87 uyarınca, federal hükümet ile eyaletler arasında yapılan anlaşmalar doğrultusunda eyaletlerin kendi nitelikli işçi ihtiyaçlarına göre aday belirlemesine izin verilir.

Her Eyaletin Programı Vardır:

• Ontario Immigrant Nominee Program (OINP)

• British Columbia PNP

• Manitoba Provincial Nominee Program (MPNP)

Eyaletler Nezaretinde:

• Eyaletler aday gösterme yetkisine sahiptir ancak nihai PR başvurusu IRCC tarafından değerlendirilir.

---

5. Canadian Experience Class (CEC)

Hukuki Gerekçe:

• IRPR Madde 87.1: Kanada’da geçici statüyle çalışmış ve en az 1 yıl tecrübeye sahip bireyler için kalıcı göçmenlik hakkı tanır.

Şartlar:

• En az 1 yıl Kanada’da tam zamanlı yasal iş tecrübesi

• CLB 5/7 seviyesinde dil yeterliliği

• Göçmenlik statüsüyle uyumlu geçmiş

---

6. Atlantic Immigration Program ve Diğer Pilot Programlar

Atlantic Immigration Program

• Atlantik eyaletlerinde (Nova Scotia, Newfoundland, New Brunswick, PEI) çalışan nitelikli işçilere yöneliktir.

Rural and Northern Immigration Pilot (RNIP)

• Az nüfuslu bölgelere nitelikli göçmen kazandırmayı hedefler.

Hukuki Altyapı:

• IRPA madde 14’e dayanır

• Pilot programlar, bakanlık yetkisi ile geçici düzenleme kapsamında uygulanır.

---

7. NOC Sistemi (National Occupation Classification)

NOC Kodu Nedir?

Her mesleğe, beceri düzeyine ve sektöre göre tanımlanmış ulusal sınıflandırma sistemidir.

Hukuki Yönü:

• IRPR Schedule 1 ve IRCC resmi rehberleri

• 2022’de NOC sisteminde revizyon yapılmıştır: NOC TEER seviyeleri (Training, Education, Experience, Responsibilities)

Önemi:

• Hangi işlerin “nitelikli” sayıldığı bu sistemle belirlenir.

• Başvurular reddedilirse, genellikle yanlış NOC seçimi neden olur.

---

8. Göçmenlik Mahkemeleri ve Yargı Denetimi

Başvurusu reddedilen nitelikli işçiler aşağıdaki yollara başvurabilir:

• IRCC’ye itiraz başvurusu

• Federal Court of Canada’da judicial review (yargısal denetim)

• Immigration and Refugee Board (IRB) yalnızca belirli itirazlarda yetkilidir

Yargı denetimi IRPA m.72 çerçevesinde yapılır.

---

9. Uygulama Rehberleri ve Politika Belgeleri

IRCC, başvuruların nasıl değerlendirileceğini belirleyen uygulama kılavuzları ve politika belgeleri yayımlar. Bunlar yasal metinler değildir; ancak mahkemelerce “bağlayıcı olmayan yol gösterici kaynaklar” olarak değerlendirilir.

Örn:

• Ministerial Instructions under IRPA s.87.3

• Operational Bulletins

• Program Delivery Instructions

---

10. Sonuç: Hukuki Bir Zemine Oturan Göçmenlik Stratejisi

Kanada’daki nitelikli işçi programları sadece göç politikası değil, aynı zamanda hukuki sistemin açık, erişilebilir ve adil bir parçası olarak işler. Federal yasalar, düzenlemeler, puanlama sistemleri ve mahkeme kararları ile şekillenen bu sistem:

• Adayları şeffaf kriterlere göre değerlendirir

• Siyasi etki ve keyfiliğe karşı hukuki koruma sağlar

• İtiraz ve yeniden değerlendirme mekanizmaları sunar

Nitelikli iş gücünü hedefleyen yabancıların bu süreci hukuki destekle yürütmesi, red riskini azaltmak ve süreci hızlandırmak açısından oldukça önemlidir.