Kanada’da İş Planı Onayı Göçmenlik Açısından Hukuki Zorunluluk mudur?

Giriş

Kanada, ekonomik kalkınmayı desteklemek adına girişimci göçmenlere açık bir hukuk sistemine sahiptir. Bu sistemin temel yapı taşlarından biri de yatırımcıların veya girişimcilerin göçmenlik başvurularında sundukları iş planlarıdır. Ancak akıllara gelen önemli bir soru şudur: Kanada’ya göçmenlik başvurusunda iş planı sunmak veya bu planın onayını almak yasal olarak zorunlu mudur?

Bu sorunun cevabı, başvurulan göçmenlik programına, iş planının kapsamına, IRCC’nin taleplerine ve başvuru sahibinin statüsüne göre değişmektedir. Bu yazıda Start-Up Visa, Owner-Operator Work Permit, Provincial Nominee Program (PNP) ve Self-Employed Person Program gibi uygulamalar ışığında iş planının hukuki konumunu değerlendireceğiz.

---

1. İş Planı Nedir? Göçmenlik Hukukundaki Rolü Nasıldır?

İş planı; bir girişimcinin Kanada’da kurmak istediği işletmenin:

• Faaliyet konusunu,

• Gelir tahminlerini,

• İstihdam hedeflerini,

• Finansman kaynaklarını,

• Pazarlama stratejilerini,

• Zaman çizelgesini

içeren detaylı bir projeksiyon dokümanıdır. Göçmenlik başvurularında bu plan, başvuran kişinin niyetinin samimi, projesinin sürdürülebilir ve ekonomik katkı potansiyelinin yüksek olduğunu göstermek amacıyla sunulur.

Ancak planın “onayı” meselesi hukuken farklı değerlendirilmelidir.

---

2. Start-Up Visa (SUV) Programında İş Planı Onayı Zorunlu mudur?

Evet, dolaylı olarak zorunludur.

Start-Up Visa programında girişimcinin başvurusu üç temel kriter üzerine kuruludur:

• Destek mektubu (Letter of Support)

• Dil yeterliliği (CLB 5 ve üzeri)

• Yeterli finansal kaynak

Destek mektubu alabilmek için başvuran kişi, bir designated organizationa (örneğin inkübatör, yatırım ağı veya risk sermayesi fonu) iş planı sunmalıdır.

Bu iş planı:

• Uygulanabilirlik

• Yenilikçilik

• Ölçeklenebilirlik

• Kanada pazarına uygunluk

kriterlerine göre değerlendirilir. Eğer destek mektubu alınmazsa, IRCC başvuruyu işleme dahi almaz. Yani iş planı doğrudan IRCC tarafından onaylanmasa bile, onaylı bir aracı kuruluş üzerinden dolaylı bir zorunluluğa dönüşür.

---

3. Owner-Operator Work Permit’te İş Planı Zorunlu mu?

Evet, iş planı bu programda açıkça zorunludur.

Owner-Operator izni, bir şirketin sahibi olan girişimcinin Kanada’da bu şirketi yönetmek amacıyla geçici çalışma izni almasıdır. Bu başvurular, şu belgelerle desteklenir:

• Şirket tescil belgeleri

• Hissedar yapısı

• İş planı

• Yatırım taahhütleri

• İstihdam projeksiyonu

İş planı, LMIA (Labour Market Impact Assessment) başvurusunun ayrılmaz parçasıdır. Employment and Social Development Canada (ESDC), iş planında yer alan:

• İş tanımı,

• Görevler,

• Şirket büyüklüğü,

• İstihdam yaratma taahhütleri

gibi bilgileri değerlendirir. Eksik ya da yetersiz iş planı sunulması durumunda LMIA başvurusu reddedilir ve dolayısıyla Owner-Operator izni verilemez.

---

4. Provincial Nominee Program (PNP) Kapsamında İş Planı

Eyalet düzeyinde bazı programlarda iş planı zorunludur, bazılarında değildir.

Örnekler:

• British Columbia Entrepreneur Immigration Stream: İş planı ve fizibilite raporu sunmak zorunludur.

• Ontario Immigrant Nominee Program: Yatırımcı kategorilerinde detaylı iş planı istenir.

• Alberta veya Saskatchewan programlarında ise iş planı istenmeyebilir, ancak işletmenin Kanada ekonomisine katkısını anlatan belgeler talep edilir.

Her eyaletin kuralları farklıdır, ancak yatırımcının ekonomik katkı potansiyelini gösteren somut belgeler genellikle iş planı olarak değerlendirilir. Bu belgelerin eksikliği PNP adaylığı alamamaya neden olabilir.

---

5. Self-Employed Person Program’da İş Planı Onayı

Self-Employed (serbest meslek) programı, özellikle sanatçılar, sporcular, yazarlar gibi serbest çalışan yabancıların Kanada’da daimi oturum alabilmesini sağlayan programdır.

İş planı bu programda:

• Zorunlu bir formda talep edilmez.

• Ancak başvuru sahibi, Kanada’da nasıl gelir elde edeceğini, hangi alanda çalışacağını, piyasadaki yerini açıklayan niyet mektubu sunmak zorundadır.

Bu mektup teknik anlamda “iş planı” sayılmasa da aynı işlevi taşır.

---

6. Federal Court ve Yargı Kararları Ne Diyor?

Federal Court, bazı kararlarda IRCC’nin iş planı gerekçesiyle başvuruları reddetmesini haklı bulmuştur:

• Jian v. Canada (2018 FC 1279): Başvurucu, Start-Up Visa destek mektubunu iş planı yetersizliği nedeniyle alamadığı için başvurusu reddedilmiş, mahkeme IRCC’yi haklı bulmuştur.

• Nguyen v. Canada (2021 FC 453): İş planı “gerçek dışı büyüme beklentileri” içerdiği için başvuru reddedilmiş, mahkeme planın gerçekçiliğinin IRCC tarafından denetlenmesinde hukuka aykırılık görmemiştir.

Bu örnekler, iş planının başvurunun değerlendirilmesinde doğrudan etkili olduğunu ve planın sadece “formal” bir belge olmadığını göstermektedir.

---

7. İş Planının Yetersizliği Hangi Riskleri Doğurur?

Eksik, tutarsız ya da gerçek dışı iş planı aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

---

8. Hukuki Değerlendirme: İş Planı Onayı Neden Dolaylı Zorunluluktur?

Her ne kadar IRPA ve IRPR (Immigration and Refugee Protection Regulations) mevzuatında “iş planı sunulması zorunludur” şeklinde açık hüküm olmasa da:

• Başvurunun niteliği,

• Destek mektubu alma zorunluluğu,

• LMIA değerlendirmesi,

• Eyalet adaylık kriterleri

iş planını fiilen bir zorunluluk hâline getirmektedir. IRCC de başvuruyu değerlendirirken bu planı esas almakta ve doğrudan bir “onay” vermese de kabul veya red kararı bu planın içeriğine dayalı verilmektedir.

---

9. Avukat ve Danışman Desteğiyle Hazırlık

İş planı hazırlarken:

• Sektörel analiz

• Rekabet değerlendirmesi

• Finansal tahminler

• İstihdam projeksiyonu

• Hukuki ve vergisel çerçeve

net olarak ortaya konmalıdır. Bu noktada Kanada göç hukuku uzmanı ve ticari danışmanlık firmaları ile iş birliği gereklidir. Aksi takdirde ciddi zaman ve para kaybı yaşanabilir.

---

Sonuç ve Öneriler

Kanada’da göçmenlik başvurusu yaparken iş planı, başvurunun omurgası niteliğindedir. Doğrudan IRCC onayı gerekmediği programlar olsa da her ciddi yatırımcı göçmenliğinde iş planı fiilen zorunlu hâle gelmiştir.

Tavsiyeler:

• Başvuru türüne uygun detayda iş planı hazırlayın.

• İş planı sadece bir öngörü değil, taahhüt belgesidir; samimiyetle hazırlanmalıdır.

• Destek mektubu veren kuruluşların taleplerini dikkate alın.

• Planı İngilizce veya Fransızca hazırlayın, gerekirse profesyonel çeviri yaptırın.

• Belgeleri eksiksiz ve mantıklı bir yapı içinde sunun.