Kanada’da İltica Başvurusu Hangi Hukuki Gerekçelere Dayanmalıdır?

1. Giriş

Kanada, uluslararası göç hukukunun ve insan haklarının etkin bir uygulayıcısı olarak, zulüm gören bireyler için iltica sistemini devreye sokmaktadır. Kanada’da iltica başvuruları, Immigration and Refugee Protection Act (IRPA) başta olmak üzere çeşitli uluslararası sözleşmelere uygun biçimde değerlendirilir. Ancak her bireyin başvurusu kabul edilmez; kabul edilebilmesi için belirli hukuki gerekçelere dayanması gerekir.

Bu makalede, Kanada’da bir bireyin iltica başvurusunu hangi hukuki sebeplerle yapabileceği, hangi delillerin sunulması gerektiği ve başvurunun IRB (Immigration and Refugee Board) nezdinde nasıl değerlendirileceği sistematik olarak açıklanacaktır.

2. Kanada’da İltica Hakkı: Yasal Dayanaklar

A. Immigration and Refugee Protection Act (IRPA)

IRPA m. 96 ve 97’ye göre iltica başvurusu yapan kişi:

Mülteci (Convention Refugee) ya da
Korunmaya muhtaç kişi (Person in need of protection) olarak değerlendirilir.

B. 1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Protokolü

Kanada bu sözleşmelere taraf olup, beş temel gerekçeye dayalı zulümden kaçanları mülteci olarak kabul eder:

Irk
Din
Milliyet
Belirli bir sosyal gruba üyelik (örn. LGBTİ+, kadın hakları savunucuları, eski askerler, gazeteciler)
Siyasi görüş

3. İltica Gerekçeleri: Detaylı İnceleme

A. Irk Temelli Zulüm

Başvuranın mensup olduğu ırk, etnik köken veya soy nedeniyle zulüm görmesi.
Örnek: Bir etnik azınlığa mensup bireyin, devlet destekli ayrımcılığa maruz kalması.

B. Din Temelli Zulüm

Dini inançları nedeniyle ibadet hakkı kısıtlanan, zorla başka dine geçirilmeye çalışılan bireyler.
Örnek: Din değiştirdiği için ailesi ve toplumu tarafından tehdit edilen bir birey.

C. Milliyet Temelli Zulüm

Bir kişinin vatandaşı olduğu ülkenin, başka bir ulusla çatışması sonucu ayrımcılığa maruz kalması.
Örnek: Azınlık milliyet grubuna ait olduğu için eğitim, iş ve sağlık hakkı kısıtlanan bireyler.

D. Sosyal Grup Üyeliği

Cinsiyet, cinsel yönelim, aile içi şiddet mağduriyeti veya belirli bir topluluğa aidiyet bu kapsamdadır.
Örnek: Aile içi şiddete karşı koruma bulunmayan bir ülkede yaşayan kadın; eşcinsel olduğu için hayatı tehlikede olan bir birey.

E. Siyasi Görüş

Muhalif bir partinin üyesi olmak, protestolara katılmak, sosyal medya üzerinden eleştiri yapmak gibi nedenlerle hapis, işkence veya öldürülme tehdidi altındaki kişiler bu kapsamdadır.

4. Zulüm ve Devlet Koruması Kriteri

Başvuru sahibinin, yaşadığı ülkede gördüğü veya göreceği zulüm için devletin koruma sağlayamıyor veya sağlamak istemiyor olması gerekir.

Yargı Kriteri:

Devlet aktörleri bizzat fail olabilir.
Devlet dışı aktörlerin zulmü karşısında devletin etkin koruma sağlamaması da yeterlidir.

5. Korunmaya Muhtaç Kişi (m. 97 IRPA)

Konvansiyon mültecisi kapsamına girmeyen ancak:

Ölüm cezası
İşkence
İnsanlık dışı veya onur kırıcı muamele

gibi durumlarla karşı karşıya olan kişiler de iltica kapsamına alınabilir.

Örnek: Uyuşturucu kartellerinden ölüm tehdidi alan bireyler.

6. Delil ve Belgelerle Desteklenmesi Gereken Durumlar

Başvurunun başarılı olması için iddiaların somut delillerle desteklenmesi gerekir. Örneğin:

Polis raporları
Tehdit mektupları
Gazete kupürleri
Tanık beyanları
Sosyal medya mesajları
Uluslararası STK raporları (Amnesty, Human Rights Watch gibi)

Delillerin tutarlı, güvenilir ve kronolojik olarak sunulması gereklidir.

7. Başvuru Süreci ve Değerlendirme

A. Sınırda Başvuru (Port of Entry Claim)

Havaalanı, liman ya da kara sınırında doğrudan iltica talebinde bulunulabilir.

B. İçeride Başvuru (Inland Claim)

Kanada sınırlarından içeri girdikten sonra IRCC ofislerinde yapılır.

C. Eligibility Assessment

İlk aşamada başvurunun değerlendirilebilir olup olmadığına bakılır.

D. IRB Hearing (Refugee Protection Division)

Başvurunun özüne ilişkin duruşma yapılır. Hakim, beyanları ve delilleri değerlendirerek karar verir.

8. Ret Durumunda Ne Olur?

A. Adjudication ve İtiraz Süreci

Ret halinde Refugee Appeal Division (RAD) nezdinde itiraz yapılabilir.

B. Judicial Review

Federal Court’a yargı denetimi başvurusu yapılabilir.

C. H&C (Humanitarian and Compassionate Grounds)

Red sonrası Kanada’da kalmak isteyenler için, insani gerekçeye dayalı ayrı bir başvuru yapılabilir.

D. Pre-Removal Risk Assessment (PRRA)

Sınır dışı öncesi risk incelemesi talep edilebilir.

9. Güvenli Üçüncü Ülke Anlaşması (STCA)

Kanada ile ABD arasında imzalanan Güvenli Üçüncü Ülke Anlaşması, ilk güvenli ülkenin iltica değerlendirmesi yapmasını zorunlu kılar. Bu kapsamda:

ABD üzerinden Kanada’ya gelen çoğu kişi, başvuru yapamadan geri gönderilir.
Ancak bazı istisnalar mevcuttur (aile bağları, küçükler, ABD’de koruma sağlanamaması vb.).

10. Örnek Kararlar ve Uygulama

A.A. v. Canada (2021 FC 492): Siyasi görüşü nedeniyle hapis cezası riski olan başvurucuya mülteci statüsü verildi.
K.S. v. Canada (2019 FC 762): Cinsel yönelimi nedeniyle tehdit edilen kişi, delil sunamadığı için ret aldı.
M.R. v. Canada (2023 FC 122): Kadın cinayetlerinin yaygın olduğu ülkede yaşayan, eski eşi tarafından tehdit edilen kadın mülteci olarak kabul edildi.

11. Sonuç

Kanada’da iltica başvurusunda bulunmak ciddi bir hukuki süreçtir ve yalnızca kişisel korkulara değil, hukuki tanıma sahip gerekçelere dayandırılmalıdır. Bu gerekçelerin uluslararası hukukta kabul gören zulüm türlerinden birine dayanması ve somut delillerle desteklenmesi gerekir.

Başvurunun reddi hâlinde, temyiz ve diğer koruma yolları mevcuttur. Ancak bu süreçler, zamanlama, delil sunumu ve hukuki temsil bakımından profesyonel bir destek gerektirir. Dolayısıyla iltica başvurusunda bulunmak isteyen kişilerin, uzman bir göçmenlik avukatı ya da danışmanı ile hareket etmesi büyük önem taşır.

Single Blog Title