Kanada’da Daimi Oturum İzni Hangi Hukuki Şartlara Bağlıdır?

GİRİŞ

 

Kanada, göç politikaları bakımından dünyada en düzenli ve hukuk temelli sistemlerden birine sahiptir. Özellikle daimi oturum izni (Permanent Residency – PR) başvuruları, hem göçmenlerin uzun vadeli haklarını güvence altına almakta hem de vatandaşlığa geçiş için temel bir aşama teşkil etmektedir. Ancak Kanada’da daimi oturum izni elde etmek, belirli hukuki kriterlere, prosedürlere ve denetimlere bağlıdır.

Bu makalede, Kanada’da daimi oturum izni almanın temel şartları, başvuru yolları, yasal dayanaklar, idari makamlar, red nedenleri ve itiraz süreçleri detaylı olarak incelenecektir.

---

1. Daimi Oturum İzninin Hukuki Dayanağı

Kanada’da daimi oturum izni, 2002 yılında yürürlüğe giren Immigration and Refugee Protection Act (IRPA) kapsamında düzenlenir. IRPA’nın amacı; Kanada’nın demografik, ekonomik ve sosyal yapısına katkı sağlayacak kişileri şeffaf ve hukuka uygun biçimde ülkeye kazandırmaktır.

Bu yasanın detayları ise Immigration and Refugee Protection Regulations (IRPR) başlıklı yönetmelikte açıklanır. Her iki metin birlikte değerlendirildiğinde, daimi oturum hakkı;

• Göç politikası hedeflerine uygunluk,

• Bireyin kamu düzenine ve güvenliğine tehdit oluşturmaması,

• Ekonomik veya sosyal katkı potansiyeli,

• İnsan haklarına saygılı başvuru niteliği

kapsamında değerlendirilir.

---

2. Başlıca Başvuru Kategorileri ve Şartları

A. Ekonomik Göçmenlik (Express Entry)

En hızlı ve yaygın yol olan Express Entry, aşağıdaki üç federal programa dayanır:

• Federal Skilled Worker Program (FSWP)

• Federal Skilled Trades Program (FSTP)

• Canadian Experience Class (CEC)

Hukuki Şartlar:

• Nitelikli iş tecrübesi (en az 1 yıl),

• Dil yeterliliği (CLB seviyelerine göre IELTS veya CELPIP sonucu),

• Eğitim derecesi (ECA raporu ile denkliği kanıtlanmalı),

• Göçmenlik puan tablosundan belirli bir skorun üzerinde olmak (CRS puanı),

• Polis sertifikaları ve sağlık kontrolleri.

B. Aile Sponsorluğu

Kanada vatandaşı ya da daimi oturum sahibi bir kişinin aşağıdaki akrabaları için sponsor olabilmesi mümkündür:

• Eş veya partner,

• 22 yaş altı bekar çocuklar,

• Ebeveyn ve büyükanne/babalar (özel şartlarla).

Hukuki Şartlar:

• Sponsorun Kanada’da kalıcı ikamet ediyor olması,

• Maddi destek taahhüdü (3-20 yıl arası),

• Gerekirse sponsorluğa uygunluk kontrolü,

• Evlilik ve bağın gerçek olduğunun kanıtlanması.

C. Mülteci ve İnsani Koruma

İnsan hakları ihlali riski, savaş, siyasi baskı gibi sebeplerle Refugee Protection Division (IRB) nezdinde başvuru yapılabilir.

Hukuki Şartlar:

• 1951 Cenevre Sözleşmesi kapsamında sığınma gerekçesinin bulunması,

• Risk ve zulüm durumunun belgelenmesi,

• Kanada sınırlarında veya havaalanında başvuru yapılması,

• Mahkeme süreci sonunda olumlu karar alınması.

D. Provincial Nominee Program (PNP)

Eyaletlerin kendi ekonomik ihtiyaçlarına göre göçmen seçtiği programlardır. PR başvurusu yapılmadan önce eyalet onayı gereklidir.

Hukuki Şartlar:

• İlgili eyaletin programına kabul edilmek,

• Belirli bir süre o eyalette yaşama taahhüdü,

• IRCC üzerinden PR başvurusu yapılması.

---

3. PR Başvurusunda Aranan Ortak Hukuki Belgeler

Her başvuru kategorisinde değişmekle birlikte genel olarak şu belgeler istenir:

• Kimlik ve pasaport fotokopileri

• Dil yeterlilik belgeleri (IELTS/CELPIP/TEF)

• Eğitim değerlendirme raporu (ECA)

• İş deneyim belgeleri

• Polis temiz kağıdı (Police Certificate)

• Tıbbi muayene raporu

• Sponsorluk taahhütnamesi (aile birleşimi için)

Bu belgelerin yanıltıcı veya eksik sunulması IRPA m.40 kapsamında “misrepresentation” olarak değerlendirilir ve 5 yıl Kanada’ya başvuru yasağına neden olabilir.

---

4. Red Nedenleri ve Hukuki Sonuçlar

IRCC veya IRB, aşağıdaki durumlarda PR başvurusunu reddedebilir:

• Eksik ya da sahte belge sunulması,

• Kamu güvenliğini tehdit edecek sabıka kaydı (ör. terör, organize suç),

• Sağlık gerekçeleriyle aşırı maliyet yaratma riski,

• Göçmenlik yasalarının ihlali (geçmişte vize ihlali, yasadışı giriş vb.).

Red kararı yazılı ve gerekçeli olur. Kişi bu karara karşı Federal Court of Canada nezdinde başvuru yapabilir. Başvurular genellikle 15 ila 60 gün içinde gerçekleştirilmelidir.

---

5. PR Sahiplerinin Hukuki Hak ve Yükümlülükleri

Daimi oturum sahipleri, vatandaşlık haricinde birçok hakka sahiptir:

Haklar:

• Kalıcı olarak Kanada’da yaşama ve çalışma hakkı,

• Eyalet içi eğitim ve sağlık hizmetlerinden yararlanma,

• Sosyal güvenlik numarası ve banka işlemleri,

• Vatandaşlık başvurusu yapabilme hakkı (en az 3 yıl ikamet sonrası).

Yükümlülükler:

• Her 5 yılda en az 730 gün Kanada’da bulunma (residency obligation),

• Vergi beyannamesi sunma yükümlülüğü,

• Kamu düzenine aykırı davranmama,

• PR kartını güncel tutma.

Bu yükümlülükler ihlal edilirse IRCC, daimi oturum iptali kararı verebilir.

---

6. Vatandaşlığa Geçişte PR Sahiplerinin Hukuki Statüsü

Daimi oturum sahipleri, belirli şartları yerine getirdiklerinde Kanada vatandaşlığına başvurma hakkına sahiptir. Gerekli koşullar:

• Son 5 yılın en az 3 yılında Kanada’da fiziksel olarak ikamet etmek,

• Dil yeterliliğini kanıtlamak,

• Vatandaşlık testini geçmek,

• Adli sicilin temiz olması.

Vatandaşlık başvurusu da IRCC nezdinde yapılır ve yazılı sınav, mülakat ve yemin sürecini içerir.

---

7. Yargı Denetimi: Federal Court Süreci

Daimi oturum başvurusu reddedilen bireyler, karara karşı Federal Court of Canada’ya başvurabilir. Başvuru şu adımları içerir:

• Leave Application (Ön izin talebi)

• Judicial Review (Yargısal Denetim)

• Kararın iptali ve tekrar değerlendirme talebi

Mahkeme, idarenin “unreasonable” bir karar verip vermediğini değerlendirir. Usul hatası, tarafsızlık ihlali veya gerekçesiz ret gibi durumlar tespit edilirse karar iptal edilir.

---

8. Sonuç: Kanada’da Daimi Oturum, Hukuki Güvence ve Sorumluluk Dengesidir

Kanada’da daimi oturum izni almak, sadece ekonomik ya da insani kriterlere değil, hukuki uygunluk, belge güvenilirliği, usuli şartların yerine getirilmesi ve insan haklarına saygı gibi temel ilkelere bağlıdır. PR hakkı, başvurucunun aynı zamanda Kanada toplumu ile uyum potansiyelini de yasal zeminde değerlendiren kapsamlı bir süreçtir.

Bu nedenle başvurular, mutlaka profesyonel rehberlikle ve yasal mevzuata uygun şekilde hazırlanmalı; kararın olumsuz olması halinde ise hukuki yollara başvurmaktan kaçınılmamalıdır.