Kanada’da Aile Birleşimi Başvurusunun Hukuki Temeli Nedir?

1. Giriş

Kanada Göçmenlik Hukuku, aile birliğinin korunmasını ve aile fertlerinin yeniden bir araya getirilmesini temel insan hakkı olarak kabul eder. Bu yaklaşım, Aile Birleşimi (Family Sponsorship) programlarının hukuki dayanağını oluşturur. Kanada’da ikamet eden vatandaşların ve sürekli oturum sahiplerinin, yurt dışındaki yakın aile üyelerini ülkeye getirmesi mümkün olup, bu hak belli yasal ve idari prosedürlere tabidir.

Kanada Göçmenlik, Mülteciler ve Vatandaşlık Bakanlığı (IRCC) tarafından yürütülen bu program, Immigration and Refugee Protection Act (IRPA) ve Immigration and Refugee Protection Regulations (IRPR) temelinde şekillenir. Bu makalede, aile birleşimi başvurusunun hukuki dayanakları, prosedürel süreç, kimlerin sponsor olabileceği ve hangi yakınların bu kapsamda değerlendirilebileceği detaylı şekilde ele alınacaktır.

---

2. Aile Birleşimi Başvurusunun Hukuki Kaynağı

A. Immigration and Refugee Protection Act (IRPA)

IRPA’nın temel hükümleri, Kanada’ya göç etmek isteyenlerin kategorilere ayrılmasını sağlar. Aile birleşimi, bu kategorilerden biri olan “family class immigration” kapsamında değerlendirilir.

IRPA madde 12(1):

“A foreign national may be selected as a member of the family class on the basis of their relationship as the spouse, common-law partner, child, parent or other prescribed family member of a Canadian citizen or permanent resident.”

Bu hüküm, aile bağı temelinde göçmenlik hakkını tanır.

B. Canadian Charter of Rights and Freedoms (Anayasa Belgeleri)

Madde 7:

“Everyone has the right to life, liberty and security of the person…”
Dolaylı olarak, aile hayatının korunması bu hak kapsamında değerlendirilir.

C. Uluslararası Belgeler

Kanada, aşağıdaki uluslararası sözleşmelere taraf olup, aile birliğine saygı yükümlülüğü altındadır:

• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (Madde 16/3)

• Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (Madde 23)

• BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (Madde 10)

---

3. Kimler Sponsor Olabilir?

Aile birleşimi başvurusunda kilit figür sponsordur. Yani, Kanada’da yaşayan bireyin belirli kriterleri sağlaması gerekir:

A. Uygunluk Kriterleri

Sponsor kişi:

• 18 yaşını doldurmuş olmalı

• Kanada vatandaşı veya kalıcı oturum sahibi (permanent resident) olmalı

• Maddi yeterliliğe sahip olmalı

• Son 3 yıl içinde belirli bir gelir eşiğini geçmiş olmalı (özellikle ebeveyn sponsorluğunda)

• Ceza geçmişi olmamalı

• Devletten sosyal yardım almıyor olmalı (engellilik hariç)

B. Kanada Dışında Yaşayan Sponsorlar

Sadece Kanada vatandaşları, yurt dışından aile üyelerini sponsor etmek istediklerinde, Kanada’ya döneceklerini yazılı olarak beyan edebilirler.

---

4. Kimler Sponsor Edilebilir?

IRPR madde 117 gereğince, aşağıdaki kişiler aile birleşimi kapsamında sponsorluk başvurusuna konu olabilir:

• Eş (legally married spouse)

• Fiili eş (common-law partner, en az 1 yıldır birlikte yaşayan)

• Nişanlı eş (conjugal partner)

• 22 yaş altı çocuklar (evli olmamak kaydıyla)

• 22 yaş üstü çocuklar (fiziksel veya zihinsel engeli varsa)

• Anne – baba

• Büyükanne – büyükbaba

• Bazı özel durumlarda kardeş, yeğen veya torun

Not: Ebeveyn ve büyükanne/büyükbaba sponsorluğu, yıllık kota ile sınırlıdır.

---

5. Sponsorluk Sözleşmesi (Undertaking Agreement)

Sponsor, sponsorluk başvurusu kapsamında Kanada devleti ile bir taahhüt sözleşmesi imzalamak zorundadır. Bu sözleşmede:

• Sponsor olunan kişinin tüm temel ihtiyaçları karşılanacağı

• Kişinin devletten sosyal yardım almayacağı

• Belirli bir süre boyunca maddi destek sağlanacağı taahhüt edilir

Bu sürelere örnek:

• Eş için: 3 yıl

• Çocuk için: 10 yıl (veya 25 yaşına kadar)

• Ebeveyn için: 20 yıl

Bu taahhüt, sponsor olunan kişi vatandaşlık alsa bile geçerliliğini korur.

---

6. Başvuru Süreci

Aile birleşimi başvurusu iki aşamalı yürür:

A. Sponsorluk Başvurusu (Sponsor Evaluation)

İlk aşamada, sponsorun uygunluğu IRCC tarafından değerlendirilir.

B. Göçmenlik Başvurusu (Immigration Application)

İkinci aşamada, sponsor edilen kişinin göçmenlik statüsü değerlendirilir.

Başvuruların ortalama sonuçlanma süresi:

• Eş/partner: 12 ay

• Ebeveyn: 24 – 36 ay

• Çocuk: 8 – 12 ay

---

7. Başvurunun Reddi ve Hukuki İtiraz Hakkı

IRCC, aile birleşimi başvurusunu aşağıdaki gerekçelerle reddedebilir:

• Gerçek olmayan evlilik

• Sahte nişanlılık

• Ceza geçmişi

• Gelir yetersizliği

• Eksik belge

Red Kararına Karşı Başvuru:

• Kanada Göçmenlik Temyiz Kurulu (Immigration Appeal Division – IAD)

• Başvuru süresi: Kararın tebliğinden itibaren 30 gün

• Mahkeme: Federal Mahkeme (eğer IAD yetkili değilse)

---

8. Sahte Evlilik İncelemeleri ve Hukuki Sorunlar

IRPA madde 4 kapsamında, gerçek dışı evlilikler (marriage of convenience) ciddi bir ret nedenidir.

IRCC, şu kriterlere dikkat eder:

• Ortak yaşam var mı?

• Ortak banka hesabı, kira sözleşmesi, çocuk var mı?

• Evlilik düğünü yapılmış mı?

• Önceki evlilik durumu nedir?

Şüpheli durumlarda mülakat ve saha araştırması yapılabilir.

---

9. Çocuk Hakları ve Aile Birliği

BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre:

“Çocuğun ailesiyle birlikte yaşama hakkı esastır.”

Bu ilke, Kanada göçmenlik hukukunda da uygulama alanı bulur. Çocukların ebeveynlerinden ayrı kalmaları olağanüstü gerekçelere dayanmadıkça engellenemez.

---

10. Dava Örnekleri ve Kararlar

Kaur v. Canada (2020 FC 865):

Gerçek evlilik olmasına rağmen prosedür hatası nedeniyle başvuru reddedildi. Federal Mahkeme, “doğal adalet ilkeleri” ihlal edildiği gerekçesiyle kararı iptal etti.

Singh v. Canada (2019 FC 1147):

Sponsorun gelir belgesi yetersizdi. IRCC tarafından verilen red kararı hukuka uygun bulundu.

---

Sonuç ve Değerlendirme

Kanada’da aile birleşimi hakkı, hem ulusal hem de uluslararası hukukta korunan bir temel haktır. Ancak bu hak, belirli belgeler, taahhütler ve dürüstlük ilkesi çerçevesinde sınırlı olarak kullanılabilir. Bu nedenle başvuru sürecinde deneyimli bir hukuk danışmanından yardım alınması, sürecin olumsuz sonuçlanmasının önüne geçebilir.