Kanada Vatandaşlık Başvurusunda Dava Açılabilir mi?

1. Giriş

Kanada vatandaşlığı, birçok göçmen için nihai hedef niteliği taşımaktadır. Daimi ikamet hakkı elde ettikten sonra vatandaşlık için başvuruda bulunan bireyler, belirli şartları sağlamak kaydıyla Kanada vatandaşı olabilirler. Ancak bu başvuruların tamamı olumlu sonuçlanmamaktadır. Göçmenlik, Mülteciler ve Vatandaşlık Kanada (Immigration, Refugees and Citizenship Canada – IRCC) tarafından reddedilen başvurular, başvuru sahiplerinde ciddi mağduriyetler doğurabilir. Bu yazıda, Kanada’da vatandaşlık başvurusu reddedilen kişilerin yargı yoluna başvurup başvuramayacağı, hangi mahkemelerin yetkili olduğu, hangi sürelerde dava açılabileceği ve hangi gerekçelerin ileri sürülebileceği hususları ele alınacaktır.

---

2. Kanada Vatandaşlık Başvurusu Süreci

Kanada vatandaşlığı için başvuran bireylerin sağlaması gereken temel kriterler şunlardır:

• En az 3 yıl (1095 gün) süreyle daimi ikamet etmiş olmak,

• Gerekli vergi beyannamelerini sunmuş olmak (en az 3 yıl),

• İngilizce veya Fransızca dil yeterliliğini belgelemek,

• Vatandaşlık sınavından geçmek (18-54 yaş arası bireyler için),

• Sabıka kaydı veya kamu güvenliğini tehdit edecek bir duruma sahip olmamak.

IRCC, bu şartların sağlanıp sağlanmadığını değerlendirir ve başvuruya ilişkin olumlu ya da olumsuz karar verir. Kararın olumsuz olması durumunda başvuru sahibi, karara karşı hukuki yollara başvurabilir.

---

3. Reddedilen Vatandaşlık Başvurularına Karşı Hukuki Yol Var mı?

Evet, Kanada vatandaşlık başvurusunun reddine karşı yargı yoluna başvurmak mümkündür. Bu süreç, genel olarak idari yargı alanına girer ve Federal Mahkeme (Federal Court of Canada) yetkilidir.

Bu dava süreci, klasik anlamda bir temyiz değil; daha çok bir judicial review (yargısal denetim) sürecidir. Bu, IRCC’nin verdiği kararın hukuka uygunluğunun ve usul yönünden doğruluğunun denetlendiği bir yargılamadır.

---

4. Judicial Review Süreci: Aşamalar

Judicial review, üç temel aşamadan oluşur:

a) İzin (Leave) Başvurusu

Başvurucunun ilk olarak Federal Mahkeme’ye bir izin (leave) dilekçesi sunması gerekir. Mahkeme, ön inceleme sonucunda dosyanın yargılama yapılacak kadar güçlü gerekçelere dayanıp dayanmadığını değerlendirir. Eğer izin verilirse, yargılamaya geçilir.

Süre: Reddin başvuru sahibine bildirildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır.

b) Esas İnceleme

Mahkeme, IRCC’nin kararının:

• Yetki yönünden,

• Usul yönünden,

• Gerekçelendirme bakımından,

• Keyfilik içerip içermediği yönünden

hukuka uygun olup olmadığını inceler.

c) Karar

Mahkeme, başvurunun kabulüne karar verirse, IRCC kararını iptal eder ve yeniden değerlendirme yapılması için dosyayı IRCC’ye geri gönderir. Mahkeme doğrudan vatandaşlık verilmesine karar veremez. Yetkili merci yine IRCC’dir.

---

5. Hangi Gerekçelerle İtiraz Edilebilir?

Vatandaşlık başvurusunun reddine karşı açılacak davalarda aşağıdaki gerekçeler sıklıkla ileri sürülmektedir:

• Hatalı değerlendirme: IRCC’nin, başvuru sahibinin ikamet günlerini yanlış hesaplaması,

• Eksik dosya incelemesi: Tüm belgelerin dikkate alınmaması,

• Tarafsızlık ilkesine aykırılık: Ön yargılı memur değerlendirmesi,

• Yetersiz gerekçe: Kararın yeterli hukuki ve somut dayanaklarla açıklanmaması,

• Yanlış hukuk uygulanması: Yanlış yönetmelik veya kuralın uygulanması.

---

6. Örnek Yargı Kararları

Kanada Federal Mahkemesi, vatandaşlık başvurularına dair birçok örnek karar vermiştir. Örneğin:

• Kaur v. Canada (2019 FC 22): Başvuru sahibinin 1095 günü doldurmadığı iddiasıyla reddedilen başvurunun, IRCC tarafından yanlış tarihler üzerinden değerlendirildiği tespit edilmiş, karar iptal edilmiştir.

• Ali v. Canada (2018 FC 927): Vatandaşlık sınavını geçemediği belirtilen başvuru sahibinin sınavda teknik hata olduğunu iddia etmesi üzerine Mahkeme, yeniden sınav yapılmasına hükmetmiştir.

Bu içtihatlar, başvuruların objektif kriterlerle değerlendirilmesi gerektiğini vurgular.

---

7. Alternatif Başvuru Yolları

Yargı yoluna gitmeden önce bazı alternatif çözüm yolları da bulunmaktadır:

• Reconsideration request: Başvuru sahibi, IRCC’den kararın tekrar gözden geçirilmesini talep edebilir. Ancak bu, genellikle yeni delil sunulmadıkça etkili değildir.

• Yeni başvuru: Redde neden olan eksiklikler giderildikten sonra yeni bir başvuru yapılabilir.

• Ombudsman başvurusu: Vatandaşlık kararlarında usulsüzlük şüphesi varsa, Kanada Göçmenlik Ombudsmanı’na (Office of the Citizenship Commission) başvuru yapılabilir.

---

8. Hukuki Danışmanlık ve Avukatlık Hizmetinin Önemi

Vatandaşlık başvurusunun reddi halinde yargı süreci karmaşık ve usule sıkı sıkıya bağlıdır. Sürelerin kaçırılması veya uygun gerekçelerin sunulmaması halinde hak kaybı yaşanabilir. Bu nedenle, göçmenlik hukuku alanında uzman bir avukat ile çalışmak, başvuru sahibinin haklarını daha etkin koruyabilmesi açısından büyük önem taşır.

---

9. Sonuç

Kanada vatandaşlık başvurusu reddedilen bireylerin, bu kararı kabullenmek zorunda olmadıkları açıktır. Federal Mahkeme nezdinde yargısal denetim (judicial review) yoluyla IRCC kararının iptali sağlanabilir. Ancak bu sürecin sıkı sürelere ve teknik gerekçelere bağlı olduğu unutulmamalıdır. Red gerekçesi ne olursa olsun, başvuru sahibinin hukuki destek alarak zamanında hareket etmesi, vatandaşlık hakkının korunmasında belirleyici olacaktır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut