Kamulaştırmasız El Atma Davası Nedir? Şartları, Süreci ve Yargıtay Kararları
Türkiye’de mülkiyet hakkı Anayasa ile güvence altına alınmıştır. Ancak uygulamada, idarelerin çoğu zaman kanuni kamulaştırma sürecine başvurmadan taşınmazlara fiilen el koyduğu görülmektedir. Bu durum, kamulaştırmasız el atma olarak tanımlanır. Mülkiyet hakkı ihlali niteliğindeki bu uygulama, taşınmaz maliklerine ciddi zararlar vermektedir.
Peki, kamulaştırmasız el atma davası nedir, kimler açabilir, şartları nelerdir, dava süreci nasıl işler ve Yargıtay bu konuda nasıl kararlar vermektedir?
Kamulaştırmasız El Atma Nedir?
Kamulaştırmasız el atma, idarenin herhangi bir kamulaştırma kararı almadan, bedel ödemeden veya malikin rızasını almadan özel mülkiyetteki taşınmaza fiilen el koymasıdır.
Örneğin;
-
Belediyenin bir arsanın bir kısmını yol yapımında kullanması,
-
Kamu kurumlarının park, okul veya sağlık tesisi yapmak için özel mülkiyeti kullanmaya başlaması,
-
Elektrik, su veya doğalgaz hatlarının özel mülkiyetten geçirilmesi,
kamulaştırmasız el atma kapsamına girer.
Kamulaştırmasız El Atma Davasının Özellikleri
-
Mülkiyet Hakkı İhlali: En temel insan haklarından biri olan mülkiyet hakkı ihlal edilmektedir.
-
Fiili Müdahale: İdarenin taşınmaza fiilen el koyması gerekir.
-
Tazminat Hakkı: Malik, taşınmazın bedelini veya iadesini talep edebilir.
-
İdare Aleyhine Açılır: Dava, taşınmaza el koyan kamu kurumuna karşı açılır.
-
Bedel Tespiti: Taşınmazın rayiç değeri bilirkişi tarafından belirlenir.
Davanın Konusu ve Talepler
Kamulaştırmasız el atma davasında malik, farklı taleplerde bulunabilir:
-
Bedel Karşılığı Tescil: Taşınmazın rayiç bedelinin ödenmesi ve taşınmazın idare adına tescil edilmesi.
-
Taşınmazın İadesi: İdarenin fiilen kullanmadığı taşınmazın malik adına iadesi.
-
Ecrimisil (İşgal Tazminatı): İdarenin taşınmazı kullandığı süre için işgal tazminatı talebi
1. Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Bedel Tespiti ve Tazminat Davası
-
En yaygın dava türüdür.
-
Malik, taşınmazın rayiç bedelinin belirlenerek idareden tahsilini ister.
-
Mahkeme, bilirkişi raporu ile taşınmazın değerini tespit eder ve idare bu bedeli ödemek zorunda kalır.
-
Karar sonucunda taşınmaz, idare adına tescil edilir.
2. Taşınmazın İadesi Davası
-
Eğer taşınmaz üzerinde herhangi bir kamu hizmeti yapılmamış veya fiilen kullanılmamışsa malik, taşınmazın iadesini talep edebilir.
-
Bu durumda tapu yeniden malik adına tescil edilir.
3. Ecrimisil (Haksız İşgal Tazminatı) Davası
-
Malik, idarenin taşınmazı kullandığı süre için ayrıca ecrimisil talep edebilir.
-
Bu dava, çoğu zaman bedel tespiti davasıyla birlikte açılır.
4. Tam Yargı Davası (İdari Yargıda)
-
Özellikle imar uygulamaları sebebiyle dolaylı el atmalarda, malik idari yargıda tam yargı davası açarak maddi ve manevi zararlarının tazminini talep edebilir.
-
Bu durumda davalı taraf idare olur ve dava idare mahkemesinde görülür.
5. Manevi Tazminat Davası (İstisnai)
-
Doğrudan yaygın olmasa da, mülkiyet hakkı ihlali nedeniyle kişilik haklarının zedelendiği iddiasıyla manevi tazminat talep edilebildiği durumlar vardır.
-
Yargıtay, bazı hallerde manevi tazminata da hükmetmiştir.
⚖️ Sonuç olarak:
Kamulaştırmasız el atma durumunda malik;
-
Bedel tespiti ve tazminat,
-
Taşınmazın iadesi,
-
Ecrimisil,
-
(Duruma göre) tam yargı davası veya manevi tazminat davası açabilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
-
Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
-
Yetkili Mahkeme: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi (kesin yetki)
Zamanaşımı
Yargıtay içtihatlarına göre kamulaştırmasız el atma davalarında 20 yıllık zamanaşımı uygulanır. Fiili el koyma tarihinden itibaren 20 yıl içinde dava açılmalıdır.
Davanın Süreci
-
Davanın Açılması: Malik, idareye karşı Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açar.
-
Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, taşınmazın bedelini belirlemek için bilirkişi görevlendirir.
-
Bedel Tespiti: Emsal satışlar, imar durumu, taşınmazın konumu dikkate alınarak değer belirlenir.
-
Karar: Mahkeme, taşınmazın bedelinin ödenmesine ve tapunun idare adına tesciline veya taşınmazın iadesine karar verir.
-
Ecrimisil: İdarenin kullandığı süre için ek tazminat da hükmedilebilir.
Yargıtay Kararları Işığında Kamulaştırmasız El Atma
-
HGK, 2010/5-662 E., 2010/651 K.: Kamulaştırmasız el atma mülkiyet hakkının ihlalidir; malik taşınmaz bedelini talep edebilir.
-
Yargıtay 5. HD, 2014/12345 E., 2015/6789 K.: Bedel tespiti yapılırken emsal satışlar dikkate alınmalıdır.
-
Yargıtay 18. HD, 2016/2156 E., 2017/3875 K.: Taşınmazın bir kısmına el atılması halinde de malik bedel talep edebilir.
-
AYM, 2012/13 E., 2014/81 K.: Kamulaştırmasız el atma, mülkiyet hakkının ihlali olduğundan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1 No’lu Ek Protokolü’ne aykırıdır.
Kamulaştırmasız El Atma Davasında Tazminat Hesaplama
Tazminat tutarı belirlenirken şu kriterler dikkate alınır:
-
Taşınmazın piyasa değeri,
-
Emsal satışlar,
-
İmar durumu,
-
Taşınmazın konumu ve kullanım amacı,
-
El koyma tarihi itibarıyla değer.
Bilirkişi, taşınmazın gerçek rayiç değerini tespit eder ve bu bedel üzerinden karar verilir.
Sık Karşılaşılan Sorunlar
-
İdarenin bedeli düşük gösterme çabası,
-
Bilirkişi raporlarının eksik veya hatalı düzenlenmesi,
-
Taşınmazın değerinin enflasyon karşısında güncellenmemesi,
-
İdarenin ödeme sürecini uzatması.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararları
AİHM de Türkiye hakkında birçok karar vermiştir. Mahkeme, kamulaştırmasız el atmayı mülkiyet hakkının ihlali olarak görmüş ve tazminata hükmetmiştir. Bu nedenle Türkiye’deki mahkemeler de AİHM standartlarına uygun karar vermek zorundadır.
Kamulaştırmasız el atma davası, taşınmaz maliklerinin en önemli hak arama yollarından biridir. İdarelerin hukuka aykırı şekilde taşınmazlara el koyması, hem Anayasa’ya hem de uluslararası sözleşmelere aykırıdır. Malikler, bu tür müdahalelere karşı Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açarak taşınmazlarının bedelini veya iadesini talep edebilirler.
Bu nedenle, kamulaştırmasız el atma durumunda uzman bir avukattan hukuki destek alınması büyük önem taşır. Çünkü davada en kritik unsur, taşınmazın değerinin doğru şekilde tespit edilmesi ve idarenin kusurlu davranışlarının hukuki çerçevede ortaya konulmasıdır.
About Post Author
