Kamulaştırma Nedir? Temel İlkeler, Süreçler ve Haklar Hakkında Bilinmesi Gerekenler”

Kamulaştırma hakkında neler bilinmelidir?
Öncelikle idare hukuku özel hukuktan bağımsız yani özerktir. İçtihada dayanmakta ve kodifiye
edilmemiş bir alandır. İdare kamu gücü sayesinde emir buyururken, kamu hizmeti ölçütü sayesinde
hizmet sunar. İdare yürütme içindeki kamu kurumlarının ortak adıdır. İdare hukuku kanunilik ve
yargısal denetime tabi olmak üzere iki temel ilkeye sahiptir.
Kamulaştırma idare hukukunun mal edinme usulleri başlığı altında karşımıza çıkar. Kamulaştırma
özel mülkiyetteki bir taşınmaza rıza dışı el koymaktır. Buradaki temel amaç kamu yararıdır. Türkiye
Cumhuriyeti Anayasası madde 46 ve 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu madde 1’de kamulaştırmanın
temelinin kamu yararına dayandığı vurgulanmıştır.
 Kamulaştırma tek yanlı-icrai nitelikte bir işlemdir.
 Kamulaştırma temelde rıza dışı yapılır.
 Kamulaştırma yolu ile devrolunan mülkiyet eksik bir mülkiyettir.
Kamulaştırma mülkiyet hakkı ile çatışmaktadır. Kamu yararı özel yarara üstün sayılmaktadır. Mülkiyet
hakkı sahibi kamu yararı için fedakarlık yapmakta karşılığı ise kamu kaynaklarından ödenmektedir.
Kamulaştırma karma niteliğe sahiptir. İdarenin zorla el koyması idari işlem sayılmakta olup bundan
doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözüme kavuşturulur. Fakat özel mülkiyetin sınırlanması ve devri
özel hukuk işlemidir. Bu yüzden bu bölüme giren uyuşmazlıkların yeri adli yargıdır.
I. Kamulaştırmanın temel ilkeleri;
I. Taşınır mallar kamulaştırmanın konusunu oluşturmazlar sadece taşınmazlar hakkında
kamulaştırma yapılabilir.
II. Kamulaştırmanın temel amacı ve yapı taşı kamu yararıdır.
III. Kamulaştırma bedeli 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu madde 3/2’deki haller dışında peşin
ödenir.
IV. Kamulaştırma için kanunilik esastır.
V. Kamulaştırma Kanunu üçüncü madde fıkra üçe göre yeterli ödenek temin edilmeden
kamulaştırma işlemi başlayamaz.
Yalnızca Devlet ve kamu tüzel kişileri kamu gücü kullanarak kamulaştırma yapabilir. Kamulaştırma
eskiden olduğu gibi bayındırlık işleri için değil ayrıca spor ve turizm yatırımları için de
uygulanmaktadır. Yer altı ve yer üstü kaynakları hali hazırda Devlet tasarrufunda olduğu için
kamulaştırmaya gerek yoktur. Bu kaynaklar özel mülkiyete açık değildir.

 Kamulaştırmada şekil ve unsur
a) Yeterli ödenek temini
b) Kamu yararı kararı alınması
c) Taşınmazın belirlenmesi
d) Kamulaştırma kararının alınması
e) Satın alma yoluyla kamulaştırma
f) Kamulaştırma bedelinin mahkeme tarafından tespiti ve tescili.
Kamulaştırma Kanunu madde 14’de taşınmaz maliklerinin iptal davası açma hakkı anlatılmış dava
hakkı taşınmazında fedakarlık yapan malike verilmiştir. Kamulaştırılan mal eğer 5 yıl süre ile

kamulaştırıldığı amaç için kullanılmazsa malik taşınmazı geri alma hakkı elde edebilir. Kamu yararı son
bulduğunda kamulaştırmanın da bir anlamı kalmamış ve geri alma hakkı ile idarenin keyfiliği
kısıtlanmıştır.
Trampa ile kamulaştırma da kanunda yerini 26. maddede almıştır. Eğer taşınmaz maliki kabul
ederse kamulaştırma bedeli yerine kamu hizmetine tahsis edilmeyen bir taşınmazdan bu bedeli
karşılayacak kadar verilebilir. Taşınmaz mal bedelleri arasındaki fark nakit olarak karşılıklı ödenebilir.
Kamulaştırma kararı alınması, işlemin yapılması demek taşınmaz malikinin çaresiz kalması demek
değildir. İdari yargı yolları kullanılmalı, idarenin keyfi ve kamu yararı gözetmeyen işlemleri kabul
edilmemelidir.

 Acele Kamulaştırma ne demektir?

Olağanüstü zamanlarda idari işlemler de yeniliklere uyum sağlamazsa kamu yararı zarar görebilir.
Bu yüzden idare hızlı davranması gerektiğinde acele kamulaştırma yoluna başvurabilir. Savaş, afet gibi
durumlarda üstün kamu yararı için bu yol tercih edilebilir.

 Kamulaştırmanın amacı dışı kullanılmasına örnekler:
I. Taşınmazın amaçlanan kamu yararına tahsis edilmemesi
II. Kamu gücü kullanılarak güce dayalı bilinçsiz kamulaştırma
III. Kamu yararı dengesinin kurulamaması. Örneğin verimli ve ekili tarım arazilerinin şehirler arası
yollar için kamulaştırılması yerine güzergah değişikliğine gidilebilir.
IV. Sahil kesimlerinde kamuya açık olması gereken alanların otel inşaatları için turizm yatırımı adı
altında kamulaştırılması.
Kamulaştırma deyince toplumda genel yarar için yapılacak bir idari işlem değil de taşınmaza el koyma,
taşınmazdan yoksun kalma gibi fikirler canlanmakta. İdare işlemlerinde kamu güvenini göz ardı
etmemeli, kamu yararı her zaman ilk ölçüt olmalıdır.