Kamu Davasının Düşmesi

Ceza yargılamasında “düşme”, artık kamu davasının devam ettirilmesinde hukukî yarar kalmadığını veya kanunun açıkça öngördüğü sona erme sebeplerinden birinin gerçekleştiğini ifade eder. Mahkeme, CMK m.223 uyarınca şartları gördüğünde “davanın düşmesine” karar verir; bu karar esas hakkında hüküm değildir, davayı usulden sona erdirir.

1) Hukukî Dayanak ve Kavramsal Çerçeve

CMK m.223: Mahkemenin verebileceği kararlar arasında “düşme” düzenlenir.
Düşme, beraat/mahkûmiyet gibi esasa ilişkin değil; yargılamanın sürdürülmesini engelleyen veya gereksiz kılan bir sebep ortaya çıktığında verilir.
Düşme kararı verildiğinde suçluluk–suçsuzluk değerlendirilmez; sadece kovuşturma sebebi ortadan kalkmıştır denir.

2) Kamu Davasının Düşmesine Yol Açan Başlıca Sebepler

a) Dava Zamanaşımı (TCK m.66–67)

Kovuşturma kanuni süreler geçtikten sonra devam edemez. Süre fiilin üst sınırına göre hesaplanır; kesilme/durma ile azami süre (yarısı kadar artırım) dikkate alınır. Süre geçtiyse mahkeme düşme kararı verir.

b) Genel Af (TCK m.65)

Genel af, kamu davasını düşürür, mahkûmiyet hükmünü ise ortadan kaldırır. Af yürürlüğe girdiğinde mahkemece re’sen düşme kararı verilir.

c) Sanığın Ölümü

Ceza sorumluluğu şahsîdir. Sanığın ölümü halinde kamu davası devam edemez; mahkeme düşme kararı verir. (Ölüm, adlî para cezasının mirasçılara yüklenmesine de engeldir.)

d) Şikâyetten Vazgeçme (TCK m.73)

Şikâyete bağlı suçlarda mağdur, süresinde şikâyet edip dava açtırmış olsa dahi vazgeçerse ve sanık kabul ederse, kamu davası düşer. Vazgeçme koşulsuz ve açık olmalıdır; birden fazla sanık varsa hepsi yönünden sonuç doğurur.

e) Uzlaştırmanın Başarıyla Sonuçlanması (CMK m.253–255)

Uzlaşma kapsamındaki suçlarda taraflar uzlaşırsa, kamu davası açılmaz; açılmışsa mahkeme düşme kararı verir. Uzlaşma şartları ve edimler yerine getirilmiş olmalıdır.

f) Önödeme (TCK m.75 / CMK m.174/1-b atfı uygulaması)

Önödemeye tabi suçlarda şüpheli/sanık belirlenen meblağı süresinde öderse, kamu davası açılmaz; açılmışsa düşer.

g) Kovuşturma Şartının Gerçekleşmemesi / Ortadan Kalkması

Bazı suçlar için izin, talep, şahsî cezasızlık sebebi gibi kovuşturma şartları aranır (ör. izinli kovuşturma). Şart yoksa veya yargılama sırasında ortadan kalkmışsa, mahkeme düşme kararı verir. (Bu başlık, somut tipe göre değişir.)

Not: Etkin pişmanlık hükümleri çoğu tipte “ceza verilmesine yer olmadığı” sonucuna götürür; bu teknik olarak düşme değil, esasa dair bir karardır. Aynı şekilde HAGB de düşme değildir; hükmün açıklanmasının geri bırakılmasıdır ve denetim süreci sonunda düşme değil, davanın düşmesi benzeri sonuç (hüküm hiç açıklanmamış sayılır) doğurur.

3) Usul: Düşme Nasıl ve Ne Zaman Verilir?

Her aşamada gündeme gelebilir: Yargılama sırasında mahkeme re’sen veya taraf talebiyle düşme nedenini ön mesele olarak inceler.
Şart sabitse derhal karar verilir; zamanaşımı hesabı, af kanunu yürürlük tarihi, ölüm kaydı gibi belgeler dosyaya alınır.
Karar tekniği: “Kamu davasının zamanaşımı nedeniyle düşmesine” gibi sebep açıkça yazılır; masraflar, vekâlet ücreti ve emanetler hakkında hüküm kurulur.

4) Düşme Kararının Sonuçları

Esas incelenmez: Sanık hakkında suçun sabit olup olmadığı tartışılmaz.
Yeniden yargılama yasağı (ne bis in idem) açısından: Aynı fiil için aynı sanık hakkında, düşme sebebi ortadan kalkmadıkça yeniden kamu davası açılamaz. (Örn. zamanaşımı dolmuşsa artık açamazsınız.)
Adlî sicil/arşiv: Düşme mahkûmiyet olmadığından adli sicile mahkûmiyet gibi kaydedilmez; karar UYS/UTS üzerinde yargılama sonucu olarak yer alır.
Tazminat–maddi haklar: Ceza davasının düşmesi, özel hukuk tazminat davasını otomatik olarak engellemez; zarar gören, hukuk mahkemesinde maddi–manevî tazminat isteyebilir. Af halinde dahi özel hukuk sorumluluğu kural olarak sürer.

5) Uygulamada En Çok Görülen Üç Senaryo (Pratik)

Şikâyetten Vazgeçme – Basit Yaralama/Hakaret:
Duruşmada müşteki “vazgeçiyorum” der, sanık “kabul ediyorum” beyan eder; mahkeme kamu davasının düşmesine karar verir. Vekâlet ücreti ve yargılama giderleri sanığa yüklenebilir.
Zamanaşımı – Eski Tarihli Dosya:
Tevsi edilen soruşturmada uzun süre işlem yapılmamış; CMK m.67’deki kesilme hükümlerine rağmen azami süre dolmuş. Mahkeme zamanaşımı nedeniyle düşme kararı verir.
Uzlaşma – Tehdit/Hırsızlıkta Katalog Kapsamı:
Uzlaştırmacı raporuyla edimler yerine getirilmiştir. Savcılık kamu davası açmaz; açılmışsa mahkeme düşme kararı verir.

6) Avukat Perspektifinden Strateji

Katılan vekilliği (mağdur taraf):

Düşmeyi engellemek için zamanaşımı takvimini takip edin; kesilme işlemlerinin yapılmasını talep edin.
Şikâyete bağlı dosyalarda vazgeçme baskısı varsa, müvekkilin iradesinin özgür alınması için SEGBİS/ayrı oturum talep edin; uzlaşmada güvenlik ve onarım şartlarını yazılılaştırın.

Savunma (sanık tarafı):

Zamanaşımı–af–kovuşturma şartı gibi düşme sebeplerini erken gündeme alın; dilekçede tarih/hesap gösterin.
Şikâyete bağlı suçta vazgeçme veya uzlaşma seçeneklerini (onarıcı adalet) değerlendirin; edimleri ölçülü ve denetlenebilir yazdırın.
Önödeme kapsamı varsa süresinde başvurun.

7) Düşme Kararına Karşı Kanun Yolu

İstinaf/Temyiz: Düşme, CMK’daki genel kurallara göre kanun yoluna tabidir. Yanlış zamanaşımı hesabı, kovuşturma şartının hatalı değerlendirilmesi gibi hallerde bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay denetimi mümkündür.
KYOK ile karıştırmayın: KYOK, savcılık kararının itiraz yoludur (CMK m.173). Düşme ise mahkeme kararıdır; kanun yolu istinaf/temyizdir.

Sonuç (Avukat Özeti)

Kamu davasının düşmesi, ceza yargılamasını usulden bitiren bir sonuçtur ve tipik sebepleri zamanaşımı, af, sanığın ölümü, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma ve önödemedir. Stratejik yaklaşım;

Mağdur tarafında düşmeyi gerektiren koşulları doğmadan yönetmek,
Savunma tarafında ise düşme koşullarını isabetli tespit ve belge ile erkenden mahkemenin önüne koymaktır.

Single Blog Title