Kamu Davası Nedir?

Türk ceza yargılamasında en çok karşılaşılan terimlerden biri **“kamu davası”**dır. Günlük dilde ceza davası ile aynı anlamda kullanılsa da, aslında kamu davası çok daha geniş ve teknik bir kavramdır. Çünkü ceza yargılamasında suçun işlenmesiyle birlikte yalnızca bireyin menfaati değil, toplumun ve devletin düzeni de ihlal edilmiş olur. Bu nedenle ceza muhakemesinin temel aktörü olan Cumhuriyet savcısı, kamu adına harekete geçer ve davayı açar.

Bu yazıda kamu davası kavramını, anayasal dayanaklarını, Türk Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) çerçevesinde düzenlenişini, açılması ve yürütülmesi süreçlerini, şikâyete bağlı suçlar–resen kovuşturulan suçlar ayrımını, kamu davasının ertelenmesi ve düşmesi kurumlarını, uzlaştırma–önödeme gibi alternatif çözümleri ve Yargıtay uygulamasını detaylı olarak ele alacağız.

1. Kamu Davasının Tanımı

Kamu davası, suç işlediği iddia edilen bir kişi hakkında, toplum düzenini bozan fiilin yargılanması için Cumhuriyet savcısı tarafından kamu adına açılan davadır. Ceza yargılamasında davanın taraflarından biri mutlaka devlettir ve bu devlet, kamu yararını koruma görevini üstlenir.

CMK m.170’e göre, yeterli şüphe oluşturacak deliller elde edilirse Cumhuriyet savcısı iddianame düzenler. Bu iddianame mahkeme tarafından kabul edilirse kamu davası açılmış olur. Yani kamu davasının açılması, mahkemece iddianamenin kabulüyle gerçekleşir.

2. Anayasal ve Yasal Dayanaklar

Anayasa m.9: Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.
Anayasa m.36: Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma hakkına sahiptir.
Anayasa m.138 vd.: Hâkimlerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkesi.
CMK m.170: Kamu davasının açılması şartları.
CMK m.2: Kamu davası, ceza davasının bir türüdür ve savcının harekete geçmesiyle şekillenir.

3. Kamu Davasının Özellikleri

Kamu yararına açılır: Amaç yalnızca mağdurun menfaatini korumak değil, toplumsal düzeni yeniden tesis etmektir.
Cumhuriyet savcısı açar: Özel kişiler dava açamaz; şikâyete bağlı suçlarda dahi kamu davasını açan savcıdır.
İddianameye bağlıdır: Savcı delilleri toplar, yeterli şüpheye ulaşırsa iddianame düzenler.
Mahkeme kabulü gerekir: İddianame, mahkemece kabul edilmedikçe kamu davası açılmış sayılmaz.
Resen takip edilir: Şikâyete bağlı olmayan suçlarda devlet kendiliğinden harekete geçer.

4. Kamu Davasının Açılma Süreci

Suçun öğrenilmesi: Savcılık, ihbar, şikâyet veya re’sen suçtan haberdar olabilir.
Soruşturma evresi: Deliller toplanır, tanıklar dinlenir, bilirkişi raporları alınır.
Yeterli şüphe: Elde edilen deliller suç işlendiği yönünde yeterli şüphe oluşturuyorsa iddianame düzenlenir.
İddianamenin kabulü: Mahkeme, CMK m.174’e göre iddianamenin şekil şartlarını inceler. Uygun bulursa davayı kabul eder.
Kamu davasının açılması: İddianamenin kabulü ile kamu davası açılır ve kovuşturma evresine geçilir.

5. Kamu Davasının Türleri

Resen kovuşturulan suçlar: Şikâyete bağlı olmayan, toplum düzenini doğrudan ilgilendiren suçlarda (ör. öldürme, uyuşturucu ticareti, yağma).
Şikâyete bağlı suçlar: Ancak mağdurun şikâyeti üzerine kamu davası açılır (ör. hakaret, basit yaralama). Yine de davayı açan merci savcılıktır.
Uzlaşmaya tabi suçlar: Bazı suçlarda dava açılmadan önce uzlaştırma yoluna gidilir.

6. Kamu Davasının Ertelenmesi

CMK m.171’e göre; üst sınırı 3 yıl veya daha az hapis cezasını gerektiren suçlarda, bazı şartların varlığı halinde kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilir.

Failin daha önce kasıtlı suçtan mahkûm olmaması,
Soruşturmanın ertelenmesinin toplum açısından daha yararlı olması,
Failin yeniden suç işlemeyeceği kanaati.

Bu durumda dava açılmaz, belirlenen süre içerisinde suç tekrar işlenmezse dosya düşer.

7. Kamu Davasının Düşmesi

Kamu davası, bazı durumlarda ortadan kalkar:

Ölüm: Sanığın ölmesi halinde kamu davası düşer.
Af: Genel veya özel af halinde.
Zamanaşımı: Dava zamanaşımı süresinin dolmasıyla.
Şikâyetten vazgeçme: Şikâyete bağlı suçlarda mağdurun vazgeçmesiyle.
Uzlaşma: Uzlaştırma sürecinin başarıyla sonuçlanmasıyla.

8. Uzlaştırma ve Önödeme Kurumları

Uzlaştırma: CMK m.253–255 arasında düzenlenir. Fail ve mağdur uzlaşırsa kamu davası açılmaz.
Önödeme: Bazı hafif suçlarda fail, öngörülen adli para cezasını ödeyerek dava açılmasını önleyebilir.

9. Kamu Davasında Mahkemeler ve Görev

Asliye Ceza Mahkemeleri: Üst sınırı 10 yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlarda.
Ağır Ceza Mahkemeleri: Daha ağır suçlarda (ör. kasten öldürme, yağma).
Çocuk Mahkemeleri: Suçun faili veya mağduru çocuk ise.

10. Yargıtay Uygulaması

Yargıtay, kamu davasının açılması ve yürütülmesine ilişkin pek çok karar vermiştir.
Örneğin Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin bir kararında, iddianamenin kabul edilmediği durumda kamu davasının açılmadığı, yalnızca soruşturma evresinin sürdüğü belirtilmiştir.
Başka bir kararda ise, şikâyete bağlı bir suçta mağdurun şikâyetten vazgeçmesi üzerine kamu davasının düşmesine karar verilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

11. Kamu Davasının Önemi

Kamu davası, ceza adalet sisteminin bel kemiğidir.

Birey–devlet dengesini kurar.
Toplumun suçla mücadelesinde etkin rol oynar.
Mağdurun korunmasını sağlar.
Failin cezalandırılmasıyla caydırıcılık yaratır.

Sonuç

Kamu davası, Türk ceza adalet sisteminde yalnızca mağdurun değil, tüm toplumun menfaatini koruyan bir kurumdur. Savcı tarafından iddianame düzenlenmesi ve mahkemece kabulü ile açılır. Şikâyete bağlı suçlarda dahi davayı açan merci yine devlettir. Uzlaştırma, önödeme ve ertelenme gibi kurumlarla kamu davası daha esnek bir yapıya kavuşturulmuştur. Yargıtay kararları da kamu davasının toplum düzenini sağlamadaki kritik rolünü teyit etmektedir.

Bu nedenle kamu davası, yalnızca bir ceza davası değil, hukukun üstünlüğünün ve toplumsal barışın korunmasının en önemli araçlarından biridir.

Single Blog Title