Kambiyo Senetlerinde Kötü Niyetli Kullanım ve Yaptırımlar

Giriş

Kambiyo senetleri (çek, senet ve bono), ticaret hayatında güvenli ödeme ve kredi aracı olarak kullanılan, Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde düzenlenen kıymetli evraklardır. Ancak, bazı kötü niyetli kişiler tarafından haksız kazanç elde etmek, dolandırıcılık yapmak veya borçtan kaçınmak amacıyla bu senetler suiistimal edilebilmektedir. Kambiyo senetlerinin kötü niyetli kullanımı, hem cezai hem de hukuki yaptırımlara tabi tutulmaktadır. Bu makalede, kambiyo senetlerinde kötüye kullanım türleri, hukuki sonuçları ve yasal yaptırımlar detaylı olarak incelenecektir.

1. Kambiyo Senetlerinde Kötü Niyetli Kullanım Türleri

Kambiyo senetleri, bazı kişiler tarafından hileli amaçlarla kullanılabilmektedir. Bu tür kötüye kullanımlar şu şekillerde görülebilir:

a) Karşılıksız Çek Düzenleme

• Hukuki Tanım: Karşılıksız çek, çeki keşide eden kişinin banka hesabında yeterli bakiye olmamasına rağmen çek düzenleyerek bir başkasına ödeme taahhüdünde bulunmasıdır.
• Sonuçları: Çekin karşılıksız çıkması halinde, Çek Kanunu kapsamında keşideci hakkında hukuki ve cezai yaptırımlar uygulanabilir.

Yaptırımlar:

• Çek karşılıksız çıkarsa, çek sahibi hapis cezası alabilir (Ancak 2016’dan itibaren doğrudan hapis cezası yerine adli para cezası uygulaması tercih edilmektedir).
• Çek hesabı açma yasağı getirilebilir.
• Banka, çekin karşılıksız olduğunu belirterek durumu icra takibine taşır.

b) Sahte Kambiyo Senedi Düzenleme ve Kullanma

• Hukuki Tanım: Başkasına ait bir imzayı taklit ederek veya sahte bir kambiyo senedi üreterek haksız kazanç elde etmek amacıyla düzenlenen senetlerdir.
• Sonuçları: TCK’nın 204. maddesi uyarınca “resmi belgede sahtecilik” suçu işlenmiş olur ve failler hakkında hapis cezası uygulanır.

Yaptırımlar:

• Sahte kambiyo senedi düzenleyen kişi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası alabilir.
• Bu senetler kullanılarak icra takibi başlatılırsa, borçlu itiraz ve menfi tespit davası açabilir.

c) Tahrif Edilmiş veya Boş Senet Kullanımı

• Hukuki Tanım: Boş bir senedin, sonradan yetkisiz şekilde doldurulması veya senet üzerindeki bilgilerin değiştirilmesi suretiyle kötüye kullanılmasıdır.
• Sonuçları: TCK 207. maddesi uyarınca “özel belgede sahtecilik” suçu işlenmiş olur ve failler 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası alabilir.

Yaptırımlar:

• Borçlu, senedin tahrif edildiğini ispat ederse icra takibine itiraz edebilir.
• Yetkisiz doldurulan bir senetle haksız kazanç elde eden kişi hakkında dolandırıcılık davası açılabilir.

d) Kambiyo Senetlerinin Ciro Yoluyla Kötüye Kullanımı

• Hukuki Tanım: Mevcut bir borç ilişkisi dışında kambiyo senedinin el değiştirmesi veya ciro edilerek üçüncü bir kişiye verilmesi, alacaklıya hukuki olarak avantaj sağlamak için kötüye kullanılabilir.
• Sonuçları: Senet devredildiğinde, borçlu itiraz etme hakkını kaybedebilir ve haksız icra takibine maruz kalabilir.

Yaptırımlar:

• Senedin kötü niyetle ciro edilmesi halinde menfi tespit ve istirdat davası açılabilir.
• Senedin devri hile içeriyorsa, haksız kazanç sağlamak amacıyla hareket eden kişi hakkında suç duyurusunda bulunulabilir.

2. Kambiyo Senetlerinde Kötüye Kullanıma Karşı Hukuki Çözümler

Kambiyo senetlerinin kötüye kullanılması durumunda, mağdur kişiler çeşitli hukuki yollara başvurabilirler:

a) İtiraz ve Menfi Tespit Davası Açma

• Borçlu, senedin haksız düzenlendiğini veya tahrif edildiğini düşünüyorsa, menfi tespit davası açarak borçlu olmadığını ispat edebilir.
• Eğer icra takibi başlatılmışsa, icra takibine itiraz ederek senedin incelenmesini talep edebilir.

b) TCK Kapsamında Suç Duyurusunda Bulunma

• Sahtecilik, dolandırıcılık veya haksız kazanç sağlamak amacıyla kullanılan kambiyo senetleri için Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunulabilir.
• Savcılık tarafından soruşturma açılırsa, failler hakkında hapis cezası ve para cezası uygulanabilir.

c) İcra Hukuku Çerçevesinde İtiraz ve Dava Açma

• Kambiyo senedine dayalı icra takibi başlatıldığında, borçlu senedin sahte veya geçersiz olduğunu öne sürerek itiraz edebilir.
• Eğer borçlu itiraz süresini kaçırırsa, istirdat davası açarak haksız şekilde tahsil edilen bedelin geri ödenmesini talep edebilir.

3. Kambiyo Senetlerinin Kötüye Kullanımını Önlemek İçin Alınabilecek Önlemler

• Çek ve Senet Alırken Dikkatli Olunmalı: Çek veya senet kabul edilirken, borçlunun güvenilir olup olmadığı araştırılmalıdır.
• Senet ve Çeklerin Doldurulması Eksiksiz Yapılmalıdır: Boş senet verilmemeli, tüm bilgilerin doğru ve eksiksiz doldurulması sağlanmalıdır.
• İmza ve Kimlik Kontrolü Yapılmalıdır: Senedin imzalanması sırasında, keşidecinin kimlik kontrolü yapılmalıdır.
• Senet ve Çekler Banka Üzerinden İşlem Görmelidir: Elden tahsil edilmek yerine, banka üzerinden ödeme yapılması tercih edilmelidir.

Sonuç

Kambiyo senetleri, ticaret hayatında önemli bir ödeme ve teminat aracıdır. Ancak, kötü niyetli kişiler tarafından sahtecilik, tahrifat veya dolandırıcılık amacıyla kullanılabilmektedir. Türk hukuku, bu tür kötüye kullanımlara karşı çeşitli yaptırımlar öngörmektedir. Karşılıksız çek düzenleyenler için adli para cezası ve hapis cezası öngörülürken, sahte senet düzenleyenler hakkında ise ağır cezalar verilebilmektedir.

Bu nedenle, kambiyo senetlerinin güvenli şekilde kullanılması, tarafların dikkatli olması ve olası kötüye kullanımlara karşı hukuki yolların bilinmesi büyük önem taşımaktadır.