Kaçakçılık Sonucu Yakalanan Malların Devlet Tarafından Akıbeti

1. Giriş

Kaçakçılık, devletin ekonomik düzenine ve toplum sağlığına doğrudan zarar veren, kamu düzenini bozan bir suçtur. Türkiye’de bu suçların önlenmesi amacıyla 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu (KMK) yürürlüğe girmiştir.

Kanunun en önemli yönlerinden biri, yakalanan kaçak malların akıbetinin belirlenmesidir. Çünkü kaçak ürünlerin yeniden piyasaya sürülmesi, suçu teşvik edici bir unsur olacaktır. Bu nedenle devlet, yakalanan mallar üzerinde müsadere, imha, satış veya kamu kurumlarına tahsis gibi farklı hukuki işlemler uygular.

---

2. Yakalanan Malların Hukuki Niteliği

Kaçak mallar, kanun koyucu tarafından suç konusu eşya olarak nitelendirilir.

• TCK m.54: Suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun konusu olan eşyaların müsaderesine hükmolunur.

• KMK m.13: Kaçak eşya, mahkeme kararı ile devletin mülkiyetine geçer.

• Eğer müsadere mümkün değilse, eşyanın piyasa değeri kadar bedel hazineye gelir kaydedilir.

---

3. Soruşturma ve El Koyma Süreci

a) El Koyma İşlemi

• Kolluk kuvvetleri (polis, jandarma, gümrük muhafaza) kaçak mal ele geçirdiğinde derhal savcılığa bildirir.

• Mal, gümrük idaresine veya adli emanete teslim edilir.

• Bu aşamada mal sahibinin itiraz hakkı vardır; yanlışlıkla el konulan malların iadesi için sulh ceza hâkimliğine başvurulabilir.

b) Kovuşturma Süreci

• Ceza mahkemesi, malın kaçak olup olmadığını değerlendirir.

• Suç sabit görülürse, müsadere kararı verilir.

• Müsadere edilen malların tasfiyesi, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı koordinasyonunda yürütülür.

---

4. Malların Akıbeti

a) İmha Edilen Mallar

Sağlığa zararlı ve piyasaya arzı mümkün olmayan mallar kesinlikle imha edilir.

• Kaçak sigara ve tütün ürünleri

• Kaçak ilaçlar, doping maddeleri

• Bozuk gıda ürünleri

• İnsan sağlığına zararlı kimyasallar

📌 Yargıtay 7. CD, 2019/4721 E., 2020/3162 K.: Kaçak sigaraların imha yerine satışına karar verilmesi hukuka aykırı bulunmuş, “sağlığa zararlı ürünlerin yalnızca imha edilebileceği” belirtilmiştir.

---

b) Kamu Kurumlarına Tahsis

Bazı mallar kamu yararı gözetilerek devlet kurumlarına tahsis edilir.

• Kaçak yakıt → Emniyet araçlarında kullanılabilir.

• Kaçak araçlar → Jandarma veya polis hizmetlerinde kullanılabilir.

• Elektronik eşyalar → Okullar veya kamu kurumları için değerlendirilebilir.

📌 Yargıtay 11. CD, 2018/6123 E., 2019/7544 K.: Kaçak araçların müsaderesi sonrası emniyet hizmetlerinde kullanılmasına karar verilmesi hukuka uygun bulunmuştur.

---

c) Ekonomiye Kazandırma (Satış)

• Zararlı olmayan, kullanımı mümkün mallar ihale yoluyla satışa çıkarılır.

• Satış gelirleri doğrudan Hazine’ye gelir kaydedilir.

---

d) Sahibine İade

• Eğer malın kaçak olmadığı anlaşılırsa veya sahibinin iyi niyetli üçüncü kişi olduğu ortaya çıkarsa iade yapılabilir.

📌 Yargıtay 7. CD, 2021/2345 E., 2022/4536 K.: Kiralık araçta kaçak sigara yakalanmış, araç sahibinin ilgisi olmadığı için araç müsadere edilmemiş, iade edilmiştir.

---

5. Üçüncü Kişilerin Haklarının Korunması

Anayasa m.35 gereği mülkiyet hakkı korunmaktadır.

• Kaçak malların sahibinin suça iştirak etmediği durumlarda, malların müsadere edilmesi hakkaniyete aykırıdır.

• Yargıtay, “iyi niyetli üçüncü kişi” kavramını geliştirmiştir.

Örneğin, kiraya verilen bir TIR’da şoför kaçak eşya taşırsa, TIR sahibinin bilgisi yoksa araca el konulamaz.

---

6. Müsadere ile İlgili Tartışmalar

• Müsadere güvenlik tedbiridir, ceza değildir.

• Amaç, suçtan elde edilen veya suçta kullanılan eşyaların tekrar kullanılmasını engellemektir.

• Ancak uygulamada, masum üçüncü kişilerin mağduriyeti sıkça gündeme gelmektedir.

• Bu nedenle Yargıtay, birçok kararında orantılılık ilkesine vurgu yapmıştır.

📌 Yargıtay CGK, 2017/221 E., 2018/341 K.: Müsadere kararlarında eşyanın ekonomik değeri ve üçüncü kişilerin iyi niyeti dikkate alınmalıdır.

---

7. Kaçak Malların Tasfiye Usulleri

• Mallar, Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğü aracılığıyla satışa çıkarılır veya imha edilir.

• Malların satışı açık artırma usulüyle yapılır.

• İmha işlemleri ise genellikle özel tesislerde ve çevre mevzuatına uygun şekilde gerçekleştirilir.

---

8. Kaçak Malları Satın Alan Kişilerin Durumu

Kaçak malları bilerek satın alan kişiler de cezai sorumluluk altındadır.

• KMK m.3/11: Kaçak eşyayı bilerek satın alan, saklayan veya nakleden kişi de kaçakçılık suçundan cezalandırılır.

• Ancak kişi, malın kaçak olduğunu bilmediğini ispat ederse, sorumluluk doğmaz.

---

9. Sonuç

Kaçakçılık sonucu yakalanan malların devlet tarafından tasfiyesi, hem kamu yararının korunması hem de suçla mücadele açısından önemlidir.

• Sağlığa zararlı mallar → İmha edilir.

• Kamu yararına kullanılabilecek mallar → Devlet kurumlarına tahsis edilir.

• Ticari değeri olan mallar → İhale yoluyla satılır.

• Masum üçüncü kişilere ait mallar → İade edilir.

5607 sayılı KMK ve Yargıtay kararları, uygulamada hem devletin çıkarlarını hem de bireylerin haklarını korumaya yöneliktir.