JetBrains IDE’lerini Lisanssız Kullanmak Suç mu?

1. Giriş: JetBrains IDE’lerinin Rolü ve Popülerliği

JetBrains, yazılım geliştiriciler için yüksek verimlilik sağlayan çok sayıda entegre geliştirme ortamı (IDE) üretmektedir. IntelliJ IDEA, PyCharm, PhpStorm, WebStorm, CLion, RubyMine gibi ürünleri sayesinde; Java, Python, PHP, JavaScript ve daha birçok dilde kurumsal düzeyde projeler geliştirmek mümkündür.

Ancak bu ürünlerin büyük bölümü ücretli lisanslar kapsamında sunulmakta ve ticari kullanımda mutlak surette lisanslama zorunluluğu doğurmaktadır. JetBrains, açık kaynaklı veya “bedava” gibi algılanan bu IDE’leri, kullanım şekline göre ayrıntılı olarak lisanslamaktadır.
İşte tam bu noktada, yazılımcılar ve şirketler hukuki sorumlulukla karşı karşıya kalmaktadır.

2. JetBrains Lisans Yapısı Nasıldır?

JetBrains lisans politikaları oldukça sistematiktir:

• Bireysel Kullanım Lisansı (Personal Use): Kişisel projeler ve eğitim amaçlı
• Ticari Kullanım (Commercial License): Şirket içinde veya ücretli proje üretiminde mutlaka gereklidir
• Open-Source Lisansı: Sadece açık kaynak proje geliştirenler için uygun koşullar
• Student License: Öğrencilere belirli süre ücretsiz
• Free Trials: 30 gün deneme süresi, ardından lisans gerekliliği

❗ Sıklıkla karşılaşılan hata:
“Bireysel lisansla kurumsal projelerde kullanmak.”
Bu, JetBrains’in lisans ihlali saydığı ve denetim yaptığı temel durumlardandır.

3. Lisanssız Kullanımın Türleri

Bir JetBrains ürününü lisanssız kullanmak şu şekilde gerçekleşebilir:

• Crack’li veya serial key ile kırılmış yazılım kullanımı
• Süresi dolmuş lisansı hack ile uzatma
• Bireysel lisansla ticari yazılım üretmek
• Açık kaynak gibi gösterip gerçekte özel projede kullanmak
• Öğrenci lisansının şirket içi projelere entegre edilmesi

JetBrains, kullanıcıları JetBrains Account üzerinden takip eder. IP adresleri, cihaz kimliği, lisans türü, dosya senkronizasyonu gibi pek çok teknik veri loglanır.

4. Türk Hukuku Çerçevesinde: Lisanssız JetBrains Kullanımı Suç mu?

FSEK (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu)

Madde 2/b: Bilgisayar programları ilim ve edebiyat eseridir.

Madde 71:
Telif hakkı ihlali yapanlar hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve adli para cezası uygulanır.

JetBrains IDE’leri, FSEK kapsamında “eser” olarak korunmaktadır. Crack kullanımı, serial üretimi ya da ticari projelerde lisanssız kullanım doğrudan suç teşkil eder.

TCK (Türk Ceza Kanunu)

Madde 244 ve 245: Bilişim sistemleri aracılığıyla haksız kazanç sağlama ve yazılım lisansının ihlali

Madde 20/2: Tüzel kişiler adına işlenen suçlardan tüzel kişi de sorumlu olur.

Lisanssız JetBrains kullanımı ile üretilen bir ticari yazılım, şirket adına haksız kazanç aracı haline gelir. Bu durumda hem yazılımcı hem de şirket ortakları/CTO’lar cezai sorumlulukla karşı karşıyadır.

5. Yargıtay ve Uygulama Kararları

Yargıtay 7. CD, 2021/1834 E. – 2022/3790 K.
“Crackli yazılımla üretilen ticari ürünlerin mülkiyet hakkı yoktur. Yazılımın kendisi suç unsuru haline gelir.”

Yargıtay 11. HD, 2020/5421 E. – 2021/2084 K.
“Lisanssız yazılım kullanan firmaya geriye dönük tazminat ve ürün imhası yaptırımı uygulanmıştır.”

6. JetBrains Ne Yapar? – Yaptırım Mekanizmaları

JetBrains lisans denetimi yapan yazılım firmaları arasında en proaktif olanlardan biridir:

• JetBrains Account ile log takibi
• BSA (Business Software Alliance) ihbar portalı
• IP tabanlı kullanım tespiti
• Vergi denetimi ile çapraz analiz
• Bayi ağı üzerinden yazılım incelemesi

Eğer ihlal tespit edilirse, şirketten şu taleplerde bulunulur:

• Gerçek lisans bedellerinin 3 kata kadar tazmini
• Ticari kazançtan pay talebi
• Açık özür ve yazılı taahhüt
• Tekrarında hukuki süreç başlatılacağı uyarısı

7. Şirketler ve Geliştiriciler İçin Riskler

• Kurumsal marka imajı zedelenir
• BTK veya Ticaret Bakanlığı nezdinde sicil açılabilir
• Kamu ihalelerine giriş engellenebilir
• Yüksek bedelli tazminatlar ödenebilir
• Ticari sırlar içeren yazılımlar “geçersiz” hale gelir

Özellikle freelance geliştiricilerin, bireysel lisansla ticari iş yapması durumunda müşteri firmaya da sorumluluk yüklenebilir.

8. Ne Yapılmalı? – Uyumluluk Rehberi

1. Lisans türleri ve sayılarını düzenli olarak kontrol edin
2. JetBrains Account erişimlerini denetleyin
3. Eğitim/öğrenci lisanslarının sınırlarını aşmayın
4. Tüm yazılımları kurumsal lisansla kullanın
5. Hukuk ve BT ekipleri arasında lisans eşgüdümü sağlayın
6. Proje bazlı lisans dokümantasyonu oluşturun

Sonuç:

JetBrains IDE’leri, yazılım mühendislerinin elini güçlendiren profesyonel araçlardır. Ancak ticari kullanımda lisans yükümlülüğü es geçildiğinde, hem bireysel geliştiriciler hem de şirketler ciddi cezai ve tazminî yaptırımlarla karşılaşabilir.

Önlem almak için yalnızca teknik yeterlilik değil, hukuki farkındalık da gereklidir.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ