İSVİÇRE’DE ÇALIŞAN YABANCILARIN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI

Giriş

İsviçre, gelişmiş sosyal güvenlik sistemiyle çalışanlarına kapsamlı bir koruma sunmaktadır. Ülkede çalışan yabancı işçilerin sosyal güvenlik hakları, ulusal mevzuatın yanı sıra uluslararası anlaşmalarla da düzenlenmiştir. Bu makalede, İsviçre’de çalışan yabancı işçilerin sosyal güvenlik kapsamı, sigorta türleri ve faydalanma koşulları ele alınacaktır.

1. İsviçre Sosyal Güvenlik Sistemi ve Yabancı İşçiler

İsviçre sosyal güvenlik sistemi, üç aşamalı bir model üzerine kuruludur:

• Birinci Sütun: Devlet tarafından yönetilen zorunlu sigorta sistemi
• İkinci Sütun: İşveren ve çalışan katkılarıyla oluşturulan mesleki sigorta
• Üçüncü Sütun: Kişisel tasarruf ve özel sigorta planları

Yabancı çalışanlar da bu sistemden İsviçreli vatandaşlarla eşit şekilde faydalanabilir. Ancak, Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkelerinden gelenler ile üçüncü ülke vatandaşları arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır.

2. Zorunlu Sosyal Sigortalar

İsviçre’de çalışan her birey, şu sosyal sigorta sistemlerine dahil edilmektedir:

a) Yaşlılık ve Malullük Sigortası (AHV/IV)

İsviçre’de çalışan tüm bireyler, Yaşlılık, Malullük ve Ölüm Sigortası kapsamındadır. Bu sigorta, çalışanın emeklilik döneminde gelir kaybını telafi etmeyi amaçlar. Yabancı işçiler için de zorunlu olup, İsviçre’den ayrıldıktan sonra da bazı hallerde prim iadesi mümkündür.

b) İşsizlik Sigortası (ALV)

İsviçre’de çalışan yabancılar, işlerini kaybetmeleri durumunda işsizlik sigortasından yararlanabilirler. Ancak, işsizlik maaşı alabilmek için son 24 ay içinde en az 12 ay boyunca İsviçre’de çalışmış olmak gerekmektedir.

c) Sağlık Sigortası (LAMal/KVG)

İsviçre’de sağlık sigortası zorunludur ve tüm çalışanların bir sigorta şirketine kayıt yaptırması gerekmektedir. Yabancı işçilerin de çalışma izinleriyle birlikte sağlık sigortası yaptırması zorunludur.

d) Kaza Sigortası (UVG)

İş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı zorunlu sigorta sistemidir. İşverenler, çalışanlarını bu sigortaya dahil etmekle yükümlüdür. Ayrıca, iş dışında meydana gelen kazalar için de çalışanlar sigortalanabilir.

e) Mesleki Emeklilik Sigortası (BVG)

İsviçre’de belirli bir gelir seviyesinin üzerindeki çalışanlar için zorunlu olan İkinci Sütun sigortası, işveren katkılarıyla finanse edilir. Yabancı işçiler, İsviçre’den ayrıldıklarında birikmiş fonlarının bir kısmını geri alabilirler.

3. Yabancı İşçilerin Sosyal Güvenlik Hakları ve Uluslararası Anlaşmalar

İsviçre, birçok ülkeyle sosyal güvenlik anlaşmaları yapmıştır. AB/EFTA ülkelerinden gelen çalışanlar, Koordinasyon Regülasyonu çerçevesinde haklarını koruyabilir. Türkiye ile İsviçre arasında da 1969 yılında imzalanan Sosyal Güvenlik Anlaşması bulunmaktadır. Bu sayede, Türk vatandaşları emeklilik haklarını birleştirebilir ve Türkiye’de yaşarken İsviçre’den emekli maaşı alabilir.

4. İsviçre’den Ayrılan Yabancı İşçilerin Hakları

İsviçre’de çalışan ve daha sonra ülkesine dönen yabancı işçilerin sosyal güvenlik hakları şu şekilde düzenlenmiştir:

• Emeklilik primleri: İsviçre’den ayrılan ancak emeklilik yaşına ulaşmamış kişiler, AHV fonlarından prim iadesi alabilirler.
• Sağlık sigortası: İsviçre’den ayrılan kişilerin sağlık sigortası otomatik olarak sonlanır, ancak bazı ülkelerle yapılan anlaşmalar kapsamında sağlık hizmetlerinden faydalanma imkânı devam edebilir.
• İşsizlik sigortası: İsviçre’den ayrılan ve AB/EFTA ülkelerine giden işçiler, belli koşullar altında işsizlik maaşı alabilir.

Sonuç

İsviçre’de çalışan yabancı işçilerin sosyal güvenlik hakları geniş kapsamlıdır. Ancak, hakların korunması için bireylerin sigorta sistemine kayıtlı olması ve belirli koşulları sağlaması gerekmektedir. İsviçre ile Türkiye arasında yürürlükte olan sosyal güvenlik anlaşması sayesinde, Türk vatandaşları İsviçre’de çalıştıkları dönemde kazandıkları haklarını Türkiye’de de kullanabilmektedir. Bu nedenle, İsviçre’de çalışmayı planlayan veya hali hazırda çalışan yabancı işçilerin sosyal güvenlik haklarını dikkatle incelemesi önem arz etmektedir.