İstinaf Mahkemesinin Verebileceği Kararlar Nelerdir?

1. Giriş

Türk ceza muhakemesi sisteminde istinaf, ilk derece mahkemesi kararlarının yeniden incelenmesini sağlayan olağan kanun yoludur. 20 Temmuz 2016 tarihinde faaliyete geçen Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM), hem Yargıtay’ın iş yükünü azaltmayı hem de taraflara daha etkin bir ikinci derece yargılama olanağı sunmayı amaçlamaktadır.

İstinaf incelemesi sonucunda BAM’ın verebileceği kararlar, sadece usule ilişkin değil, aynı zamanda esasa yönelik de geniş bir yelpazeye sahiptir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 280 ila 285. maddeleri, BAM’ın karar türlerini düzenlemektedir.

2. Yasal Çerçeve

CMK m. 280: Esastan inceleme sonunda verilecek kararlar.
CMK m. 281: Esastan ret (onama).
CMK m. 282: Hükmün kaldırılması ve yeniden hüküm kurulması.
CMK m. 283: Düzeltme yapılarak onama.
CMK m. 284–285: Dosyanın geri gönderilmesi ve usul eksikliklerinin tamamlanması.

3. İstinaf Mahkemesinin Karar Türleri

3.1. Başvurunun Esastan Reddedilmesi (Onama)

BAM, yapılan başvuruyu inceleyip ilk derece mahkemesi kararında herhangi bir hukuka aykırılık görmezse başvuruyu esastan reddeder.

Bu durumda ilk derece kararı kesinleşir.
Bu karar, kanun yolu açık hallerde temyize götürülebilir.

Örnek: Sanık hakkında hırsızlık suçundan verilen 3 yıl hapis cezası, usul ve esas yönünden hukuka uygun bulunduğunda BAM istinaf başvurusunu reddeder.

3.2. Hükmün Kaldırılması ve Yeniden Hüküm Kurulması

BAM, hükümde ciddi hukuka aykırılıklar tespit ederse ilk derece mahkemesinin kararını kaldırarak yeniden hüküm kurabilir.

Bu durumda BAM, adeta ilk derece mahkemesi gibi hareket eder.
Duruşma açabilir, tanık dinleyebilir, bilirkişi raporu alabilir.

Örnek: İlk derece mahkemesi sanığı hiç dinlemeden karar vermişse BAM, duruşma açarak sanığı dinler ve yeni bir hüküm kurar.

3.3. Düzelterek Onama

Bazen ilk derece mahkemesi hükmünde esaslı bir hata bulunmaz, fakat basit ve düzeltilmesi kolay usul hataları vardır. Bu durumda BAM, kararı düzelterek onayabilir.

Kararın özü korunur.
Küçük yazım hataları veya hesap yanlışları düzeltilir.

Örnek: İlk derece mahkemesi, hapis cezasının gün hesabında küçük bir aritmetik hata yapmışsa BAM bunu düzeltip kararı onar.

3.4. Dosyanın Geri Gönderilmesi

BAM, bazı durumlarda dosyayı yeniden ilk derece mahkemesine gönderebilir.

Delillerin eksik toplanması,
Mahkemenin görev ve yetkisine ilişkin açık hatalar,
Savunma hakkının ağır şekilde kısıtlanması.

Örnek: İlk derece mahkemesi, görevli olmadığı bir davada hüküm vermişse BAM dosyayı görevli mahkemeye gönderir.

3.5. Usul Eksikliklerinin Tamamlanması

BAM, tespit ettiği eksikliklerin bizzat kendisi tarafından giderilemeyecek nitelikte olması hâlinde, dosyanın ilgili mahkemeye iadesine karar verebilir.

4. Kararların Temyizle İlişkisi

BAM kararlarının bir kısmı kesin niteliktedir.
Ancak sonuç cezası 5 yıl ve üzeri hapis cezası olan dosyalarda BAM kararları temyiz edilebilir (CMK m. 286).
Ayrıca bazı özel suçlar ve beraat kararları da temyize tabidir.

5. Uygulamada Karar Türlerinin Önemi

5.1. Esastan Ret

Bu karar Yargıtay’a götürülebilir ama süreci uzatır. Uygulamada en sık verilen karar türüdür.

5.2. Hükmün Kaldırılması

Sanık lehine en etkili kararlardan biridir. Yeni hüküm kurulması sayesinde yanlış yargılamalar düzeltilir.

5.3. Düzelterek Onama

Yargılamaların hızlanmasına hizmet eder; küçük hatalar için dosyanın tekrar görülmesi önlenir.

5.4. Geri Gönderme

Bazı durumlarda dosya tekrar tekrar ileri geri gider; bu da yargılamayı uzatır.

6. Yargıtay ve Doktrin Görüşleri

Yargıtay: BAM’ın “düzelterek onama” yetkisini sınırlı tutması gerektiğini, aksi halde esastan inceleme yükümlülüğünü bertaraf edeceğini vurgulamaktadır.
Doktrin: İstinafın amacı, tam bir ikinci derece yargılama olduğundan BAM’ın özellikle duruşmalı incelemeyi daha fazla kullanması gerektiği ifade edilmektedir.

7. Stratejik Öneriler

İstinaf dilekçesinde hem usul hem esas yönünden ayrıntılı gerekçeler sunun.
Küçük maddi hatalar varsa “düzelterek onama” talebinde bulunun.
Savunma hakkı ihlalleri varsa, “hükmün kaldırılması ve yeniden hüküm kurulması” talebini açıkça belirtin.
Duruşma talebinizi somut gerekçelerle destekleyin.

8. Sonuç

İstinaf mahkemeleri, ceza yargılamasında ikinci derece denetim işlevi görür. BAM’ın verebileceği kararlar şunlardır:

Başvurunun esastan reddi (onama),
Hükmün kaldırılması ve yeniden hüküm kurulması,
Düzelterek onama,
Dosyanın geri gönderilmesi,
Usul eksikliklerinin tamamlanması.

Bu karar türleri, yargılamanın hem hızına hem de adaletin gerçekleşmesine doğrudan etki eder.

Ada Ceren KENDİGELEN

Single Blog Title