İş Kazası ve Meslek Hastalığında Tazminat Davaları

1. Giriş

İş kazaları ve meslek hastalıkları, Türkiye’de hem sosyal güvenlik sistemini hem de yargı sistemini en çok meşgul eden alanlardan biridir. Her yıl binlerce işçi iş kazasına uğramakta, yüzlerce işçi meslek hastalığına yakalanmakta, çok sayıda işçi ise hayatını kaybetmektedir.

TÜİK’in 2023 verilerine göre:

👉 Bu tablo, iş kazalarının her yıl arttığını, meslek hastalıklarının da giderek daha görünür hale geldiğini göstermektedir.

---

2. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tanımı

• İş Kazası (5510 sayılı Kanun m.13): Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla meydana gelen ve bedensel veya ruhsal zarara yol açan olay.

• Meslek Hastalığı: İşçinin yaptığı işin niteliğine veya maruz kaldığı faktörlere bağlı olarak uzun vadede ortaya çıkan sağlık sorunlarıdır.

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2016/4523 E., 2017/5874 K.:
“İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlali sonucu meydana gelen iş kazasında işverenin tazminat sorumluluğu doğar.”

---

3. Tazminat Türleri

3.1. Maddi Tazminat

• İş göremezlik nedeniyle gelir kaybı

• Tedavi giderleri

• Ölüm halinde cenaze masrafları

• Destekten yoksun kalan aile bireylerinin zararları

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2018/2345 E., 2020/3126 K.:
“SGK tarafından yapılan ödemeler, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. İşveren ayrıca maddi tazminat ödemek zorundadır.”

3.2. Manevi Tazminat

İşçinin uğradığı elem ve ıstırabın giderilmesine yöneliktir.

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2015/12345 E., 2017/6789 K.:
“Ağır iş kazası geçiren işçiye, yaşadığı ruhsal çöküntüyü hafifletmek için manevi tazminata hükmedilmelidir.”

3.3. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

Ölüm halinde ölenin yakınlarının talep edebileceği tazminattır.

⚖️ Yargıtay HGK., 2017/10-1234 E., 2019/567 K.:
“Ölen işçinin çocuklarının, ölüm tarihindeki yaşı, eğitim süresi ve destek süresi dikkate alınarak tazminat hesaplanmalıdır.”

---

4. İşverenin Sorumluluk Halleri

İşverenin sorumluluğu hem kusura dayalı hem de bazı durumlarda kusursuz sorumluluk şeklinde olabilir.

• İş güvenliği önlemlerini almamak

• Çalışana uygun ekipman vermemek

• Eğitim ve denetim yapmamak

• Yüksek riskli işlerde gerekli tedbirleri almamak

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2017/4321 E., 2019/2546 K.:
“İşverenin, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma yükümlülüğü objektif özen borcudur. Bu yükümlülüğün ihlali, kusursuz sorumluluğu dahi doğurabilir.”

---

5. SGK Yardımları ve İşverenin Tazminatı

SGK’nın Sağladıkları

• Geçici iş göremezlik ödeneği

• Sürekli iş göremezlik geliri

• Ölüm geliri (hak sahiplerine)

• Cenaze ödeneği

İşverenin Ödemekle Yükümlü Oldukları

• Maddi tazminat (gelir kaybı, tedavi giderleri vb.)

• Manevi tazminat

• Destekten yoksun kalma tazminatı

📌 Önemli: SGK ödemeleri, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz, sadece mahsup edilir.

---

6. Zamanaşımı

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2014/7654 E., 2016/4321 K.:
“İş kazasından doğan tazminat davalarında zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ancak fiil ceza davasına konuysa ceza zamanaşımı dikkate alınmalıdır.”

---

7. Tazminat Hesaplamaları

• Aktüerya raporları → Yaş, gelir, maluliyet oranı, destek süresi dikkate alınır.

• Hakimin takdiri → Manevi tazminatta belirleyicidir.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2018/4325 E., 2020/2171 K.:
“Manevi tazminat miktarı, mağdurun yaşadığı elem ve acıyı hafifletecek, fakat haksız zenginleşmeye neden olmayacak düzeyde olmalıdır.”

---

8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• SGK ödemelerinin tazminat yerine geçtiği yanlış inancı

• Bilirkişi raporlarının çelişkili olması

• Manevi tazminat miktarlarında istikrarın olmaması

• Uzayan dava süreçleri

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2019/6543 E., 2021/2154 K.:
“Mahkemece hükmedilen manevi tazminatın çok düşük veya çok yüksek olması, hakkaniyet ilkesine aykırıdır.”

---

9. Karşılaştırmalı Hukuk

• ABD: İşverenin “punitive damages” (cezalandırıcı tazminat) ile sorumluluğu mümkündür.

• AB ülkeleri: Telafi edici sistem vardır, işçi lehine koruyucu düzenlemeler baskındır.

• Türk Hukuku: Telafi edici sistem, cezalandırıcı tazminat öngörülmez.

---

10. Sonuç

İş kazaları ve meslek hastalıkları, hem birey hem toplum açısından ciddi kayıplara yol açmaktadır. Türk hukukunda, işçilerin zararlarının giderilmesi için SGK ödemeleri + işverenin tazminat sorumluluğu birlikte düzenlenmiştir.

Mağdurların ve yakınlarının hak kaybı yaşamaması için, süreç mutlaka uzman bir avukat aracılığıyla takip edilmelidir.