İş Kazası Tazminat Davası: Maddi ve Manevi Tazminat Hakları
Giriş
İş kazası, çalışma hayatında hem işçiyi hem de işvereni doğrudan etkileyen önemli bir hukuki konudur. Çalışanın işyerinde veya işin yürütümü sırasında uğradığı bedensel ya da ruhsal zarar, hem sosyal güvenlik hukuku hem de iş hukuku açısından hak ve yükümlülükler doğurur. İş kazası tazminat davası, işçinin uğradığı maddi ve manevi zararların işverenden tazmin edilmesini hedefleyen hukuki bir yoldur.
Türkiye’de iş kazaları ve bu kazalara ilişkin tazminat hükümleri, başta 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK), 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu makalede iş kazası kavramı, iş kazası tazminat davası açma şartları, tazminat türleri, Yargıtay içtihatları ve uygulamadaki sorunlar ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
1. İş Kazasının Tanımı ve Hukuki Dayanaklar
1.1. Tanım
5510 sayılı Kanun’un 13. maddesine göre iş kazası:
-
Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
-
İşveren tarafından yürütülen iş nedeniyle,
-
Görevli olarak başka yere gönderildiğinde asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
-
Emziren kadın sigortalının süt izninde,
-
İşverence sağlanan araçla işe gidiş-geliş sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır.
1.2. Hukuki Dayanaklar
-
5510 sayılı SSGSSK m.13-21: İş kazasının tespiti ve SGK yardımlarının kapsamı.
-
TBK m.417 ve m.49: İşverenin gözetim borcu ve haksız fiil sorumluluğu.
-
4857 sayılı İş Kanunu: İş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri.
-
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İşyerlerinde risk yönetimi, iş kazalarının önlenmesi ve yükümlülüklerin belirlenmesi.
2. İşverenin Hukuki Sorumluluğu
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almak, uygun çalışma ortamı sağlamak ve işçiyi eğitmekle yükümlüdür (4857/77 ve 6331/4). Bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen işveren, meydana gelen iş kazasından dolayı kusurlu kabul edilir ve tazminat sorumluluğu doğar.
Yargıtay kararlarında, işverenin sorumluluğu genellikle “kusursuz sorumluluk” (tehlike sorumluluğu) esasına dayandırılmaktadır.
3. İş Kazası Tazminat Davasının Şartları
İş kazası tazminat davası açılabilmesi için şu unsurların ispatı gerekir:
-
İş Kazasının Meydana Gelmesi: SGK tarafından düzenlenen iş kazası tespit tutanağı veya mahkeme kararı gereklidir.
-
Zarar: İşçinin bedensel bütünlüğünde, ruhsal durumunda veya ekonomik açıdan bir zarar meydana gelmiş olmalıdır.
-
İlliyet Bağı: İş kazası ile zarar arasında doğrudan bir nedensellik bağı bulunmalıdır.
-
Kusur: İşverenin kusurlu davranışı (gerekli tedbirlerin alınmaması vb.) ispat edilmelidir.
-
Sigortalılık: İşçinin SGK kapsamında sigortalı olarak çalışması aranır. (Sigortasız işçi de dava açabilir, ancak tespit davası süreci de gereklidir.)
4. Tazminat Türleri
İş kazası sonucu açılan davalarda maddi ve manevi tazminat talep edilebilir.
4.1. Maddi Tazminat
TBK m.54 uyarınca:
-
Çalışma gücü kaybı tazminatı,
-
Tedavi giderleri,
-
Geçici iş göremezlik tazminatı,
-
Ölüm halinde destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir.
4.2. Manevi Tazminat
TBK m.56 gereği işçi, kazanın yarattığı psikolojik travma ve acılar nedeniyle manevi tazminat isteyebilir.
Örneğin, Yargıtay bir kararında, yüksekten düşerek ağır yaralanan işçiye 200.000 TL manevi tazminat ödenmesi onanmıştır.
5. İş Kazası Tespit Davası ve SGK Süreci
İş kazası sonrası öncelikle olayın SGK’ya bildirilmesi gerekir. SGK kazayı iş kazası olarak tanımazsa, işçi “iş kazası tespit davası” açabilir. Tespit davası olumlu sonuçlanırsa, SGK işçiye gelir bağlar. Ancak işçi, maddi ve manevi tazminat için ayrıca işverene karşı iş mahkemesinde dava açmak zorundadır.
6. İspat ve Bilirkişi Raporları
İş kazası davalarında ispat yükü kural olarak davacıya aittir.
-
Tanık beyanları,
-
Olay yeri tutanakları,
-
İş güvenliği raporları en önemli deliller arasındadır.
Bilirkişi raporları, kusur oranının belirlenmesinde kritik rol oynar.
7. Zamanaşımı Süresi
TBK m.72’ye göre, iş kazasından doğan tazminat davaları için zamanaşımı:
-
2 yıl (zararın ve failin öğrenilmesinden),
-
10 yıl (her halükârda) olarak uygulanır.
Ayrıca ceza davası açılmışsa, ceza davasının zamanaşımı süresi de uygulanabilir.
8. İş Kazası Tazminat Davalarında Hesaplama
Maddi tazminat hesaplaması için:
-
İşçinin yaşı,
-
Kazadan önceki gelir seviyesi,
-
Sürekli veya geçici iş göremezlik oranı,
-
Aktüerya uzmanı tarafından hazırlanan rapor dikkate alınır.
Örnek Hesap: 30 yaşında, aylık 20.000 TL brüt gelirle çalışan bir işçinin %50 iş göremezlik raporuna göre hesaplanan tazminatı yaklaşık 500.000 TL’yi bulabilir (asgari parametrelerle).
9. İşverenin Rücu Hakkı ve SGK
SGK, iş kazası nedeniyle işçiye gelir bağladıktan sonra, kusurlu işverene rücu davası açabilir (5510 m.21). Bu nedenle işverenin sorumluluk bilinci önemlidir.
Sonuç
İş kazası tazminat davaları, işçilerin uğradığı zararların telafisi açısından büyük önem taşır. İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini eksiksiz yerine getirmesi, olası kazaların önlenmesi açısından kritik bir zorunluluktur. Ancak kaza meydana geldiğinde, işçi hem SGK yardımlarını hem de işverenden maddi-manevi tazminat talep edebilir.
Uygulamada Yargıtay kararları, işçi lehine yorumlarla işveren sorumluluğunu ağırlaştırmakta ve iş sağlığı bilincini güçlendirmektedir. Yine de, ispat yükü, bilirkişi raporları ve zamanaşımı gibi hususlarda uzman hukuki destek almak, hak kaybını önlemek için önemlidir.
About Post Author
