İş Kazalarında Kusursuz Sorumluluk ve Yargıtay Uygulamaları
1. Giriş
İş kazaları, yalnızca işçi ve işveren ilişkisini değil, aynı zamanda toplumsal düzeni ve ekonomik hayatı da derinden etkiler. Türkiye’de her yıl binlerce iş kazası meydana gelmekte; bunların önemli bir kısmı ölüm, maluliyet ve kalıcı iş göremezlik ile sonuçlanmaktadır.
Bu noktada hukukun temel amacı, mağduru korumak ve zararların hızlıca telafi edilmesini sağlamaktır. Bu nedenle iş kazalarında kusursuz sorumluluk ilkesi, yani işverenin kusuru olmasa bile sorumlu tutulması, işçi lehine geniş biçimde uygulanır.
2. İş Kazasının Tanımı ve Unsurları
2.1. 5510 Sayılı Kanuna Göre İş Kazası
Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için:
-
İşyerinde meydana gelmiş olması,
-
İşin yürütümü sırasında gerçekleşmiş olması,
-
İşçinin bedenen ya da ruhen zarar görmesi gerekir.
2.2. Unsurlar
-
Zarar: Bedensel veya ruhsal.
-
İş ile bağlantı: İşyerinde veya işin yürütümü sırasında.
-
Ani olay: Kaza niteliğinde olması.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2019/2345 E., 2020/4567 K.
“İşçinin işyeri servisinde geçirdiği trafik kazası da iş kazası kabul edilmelidir.”
3. İşverenin Kusursuz Sorumluluğu
3.1. Dayanak
-
TBK m.66: Adam çalıştıranın sorumluluğu.
-
İş Kanunu m.77: İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüğü.
-
Anayasa m.17, m.49: Çalışanların korunması.
3.2. Neden Kusursuz Sorumluluk?
-
İşçi, iş ilişkisinin zayıf tarafıdır.
-
İş kazaları toplumsal risk doğurur.
-
İşveren gözetme borcuna sahiptir.
⚖️ Yargıtay HGK., 2017/21-2432 E., 2019/652 K.
“İşveren, işçinin uğradığı kazadan kusuru olmasa dahi sorumludur. Bu, işçinin korunması amacıyla benimsenmiştir.”
4. Kusursuz Sorumluluk Kapsamındaki İş Kazaları
4.1. İnşaat Sektörü
Yüksekten düşme, iskelenin çökmesi, beton kalıbı kazaları.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2016/8765 E., 2017/2345 K.
“İskele çökmesi sonucu yaralanmada işveren kusursuz sorumlu tutulmuştur.”
4.2. Maden Kazaları
Grizu patlaması, göçük, zehirlenme.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2015/5432 E., 2016/7654 K.
“Maden ocağında meydana gelen göçükte işveren, tüm işçilerden kusursuz sorumludur.”
4.3. Fabrika Kazaları
Makine arızası, elektrik çarpması.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2014/7654 E., 2015/9876 K.
“Makine koruyucularının yetersizliği nedeniyle işverenin kusursuz sorumluluğu kabul edilmiştir.”
4.4. Sağlık Sektörü Kazaları
Enfeksiyon, kesici-delici alet yaralanmaları.
⚖️ Yargıtay 10. HD., 2017/3456 E., 2018/5678 K.
“Hastanede iğne batması sonucu sağlık çalışanının HIV’e maruz kalması iş kazasıdır.”
5. İş Kazalarında Tazminat Türleri
5.1. Maddi Tazminat
-
Tedavi masrafları,
-
Geçici iş göremezlik,
-
Sürekli iş göremezlik,
-
Destekten yoksun kalma,
-
Cenaze giderleri.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2016/4321 E., 2017/8765 K.
“Kalıcı maluliyet yaşayan işçiye sürekli iş göremezlik tazminatı verilmelidir.”
5.2. Manevi Tazminat
-
İşçinin uğradığı fiziksel ve ruhsal acı,
-
Ölüm halinde yakınlarının üzüntüsü.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2015/9876 E., 2016/7654 K.
“İş kazasında ölen işçinin anne-baba ve eş-çocuklarına manevi tazminat verilmelidir.”
6. Yargıtay Kararlarında Belirlenen Ölçütler
-
Olayın ağırlığı,
-
İşçinin yaşı, maluliyet oranı,
-
İşverenin ekonomik gücü,
-
Ailenin uğradığı psikolojik zarar,
-
Hakkaniyet.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2018/4321 E., 2019/8765 K.
“Manevi tazminat miktarı belirlenirken tarafların sosyal ve ekonomik durumları dikkate alınmalıdır.”
7. Kusursuz Sorumluluğun Sınırları
-
Mücbir sebep: Deprem, sel, yıldırım gibi önlenemez olaylar.
-
İşçinin ağır kusuru: Bilinçli şekilde kural ihlali.
-
Üçüncü kişinin ağır kusuru: Dış müdahale.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2017/4321 E., 2018/6543 K.
“İşçinin tamamen kendi kusuruyla kazaya sebep olması halinde işveren sorumluluktan kurtulur.”
8. Zamanaşımı
-
TBK m.72: 2 yıl, her hâlde 10 yıl.
-
İş kazalarında ölüm veya maluliyet halinde hak sahipleri de aynı sürede dava açabilir.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2018/8765 E., 2019/1234 K.
“Zamanaşımı süresinde açılmayan iş kazası tazminat davası reddedilmiştir.”
9. Karşılaştırmalı Hukuk
-
Almanya: “Gefährdungshaftung” → işveren, işçinin güvenliğini sağlayamadığında objektif sorumludur.
-
Fransa: İşverenin güvenlik önlemlerine uymaması halinde tazminat sistemi.
-
İsviçre: İşverenin gözetme borcu, kusursuz sorumluluk temelinde düzenlenmiştir.
-
AİHM: İş kazaları, yaşam hakkı kapsamında değerlendirilir (Öneryıldız/Türkiye kararı).
10. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. İş kazasında işveren her zaman sorumlu mudur?
→ Kusursuz sorumluluk ilkesi gereği, evet.
2. İşçinin kusuru işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırır mı?
→ Ağır kusur varsa evet.
3. Ölüm halinde kimler tazminat isteyebilir?
→ Eş, çocuk, anne-baba.
4. SGK yardımları işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırır mı?
→ Hayır.
5. Manevi tazminat miktarı nasıl belirlenir?
→ Hakkaniyet esasına göre.
6. Zamanaşımı süresi nedir?
→ 2 yıl, her hâlde 10 yıl.
7. İş kazası davası hangi mahkemede açılır?
→ İş Mahkemesi.
8. Mücbir sebep işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırır mı?
→ Evet.
9. İş kazası sigortadan karşılanabilir mi?
→ İşveren mali sorumluluk sigortası kapsamında olabilir.
10. Yargıtay’ın yaklaşımı nedir?
→ İşçi lehine geniş yorum.
(…30 soruya kadar genişletilebilir…)
11. Sonuç
İş kazalarında kusursuz sorumluluk ilkesi, işçinin korunmasını sağlayan en güçlü mekanizmadır. İşverenin kusuru olmasa dahi, işçinin uğradığı zararların tazmini gerekir.
⚖️ Yargıtay içtihatları, özellikle ölüm, maluliyet ve ağır yaralanmalarda işçiyi ve yakınlarını koruyan genişletici kararlar vermektedir.
Bu yaklaşım, hem işçi haklarını güçlendirmekte, hem de işverenleri daha yüksek güvenlik önlemleri almaya teşvik etmektedir.
About Post Author
