İran’da Yabancı Yatırımcılar İçin Vergi Yükümlülükleri ve Hukuki Engeller Nelerdir?

Giriş

İran, zengin doğal kaynakları ve stratejik konumu sayesinde yabancı yatırımcıların ilgisini çeken ülkelerden biridir. Özellikle enerji, inşaat, tarım ve hizmet sektörlerinde yatırım yapmak isteyen yabancılar için İran pazarı hem fırsatlar hem de ciddi hukuki yükümlülükler barındırmaktadır. Yatırımcıların İran’da faaliyet göstermeleri için yalnızca ticaret hukuku prosedürlerini değil, aynı zamanda vergi mevzuatını ve çeşitli kısıtlamaları da dikkate almaları gerekmektedir.

Bu makalede, İran’da yatırım yapmak isteyen yabancıların karşılaşacağı vergi yükümlülükleri, teşvik mekanizmaları ve hukuki engeller ayrıntılı şekilde ele alınacak; ayrıca kurgusal bir olay üzerinden pratik bir örnek sunulacaktır.

---

İran’da Yabancı Yatırımcılar İçin Vergi Sistemi

1. Genel Vergi Çerçevesi

İran vergi sistemi esas olarak Doğrudan Vergiler Yasası ve Katma Değer Vergisi Yasası üzerinden işlemektedir. Yabancı yatırımcıların karşılaşabileceği temel vergi türleri şunlardır:

• Kurumlar Vergisi: İran’da faaliyet gösteren şirketler, elde ettikleri kâr üzerinden yaklaşık %25 oranında kurumlar vergisine tabidir.

• Gelir Vergisi: İran’da ikamet eden yabancı gerçek kişiler, İran kaynaklı tüm gelirleri üzerinden vergi ödemekle yükümlüdür.

• Katma Değer Vergisi (KDV): Mal ve hizmet satışları üzerinden alınır. Oran sektörlere göre değişiklik gösterebilir (%9 ortalama).

• Stopaj Vergileri: Yabancıların kâr payı transferlerinde veya danışmanlık hizmetleri gibi sınır ötesi ödemelerde stopaj uygulanabilir.

2. Vergisel Teşvikler

İran, yabancı yatırımları çekebilmek için belirli teşvikler sağlamaktadır:

• Serbest Ticaret Bölgeleri ve Özel Ekonomik Bölgelerde faaliyet gösteren yatırımcılar genellikle 20 yıl süreyle kurumlar vergisinden muaftır.

• Tarım, madencilik ve turizm gibi sektörlerde vergi indirimleri uygulanabilmektedir.

• Yabancı yatırımcıların kâr transferleri belirli izinlere tabi olmakla birlikte, Yabancı Yatırımların Teşviki ve Korunması Yasası (FIPPA) kapsamında güvence altındadır.

---

İran’da Yatırımcıların Karşılaşabileceği Hukuki Engeller

1. Yabancı Sermayeye İlişkin Kısıtlamalar

Her ne kadar FIPPA yabancı yatırımları korusa da bazı sektörlerde yabancıların doğrudan yatırım yapması kısıtlanmıştır. Özellikle savunma, medya, ulaşım altyapısı gibi stratejik alanlarda devlet kontrolü sıkıdır.

2. Bürokratik Süreçler

İran’da yatırım izni almak için Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Yatırım Ofisi üzerinden başvuru yapılması gerekir. İzin süreçleri uzun sürebilir ve yerel ortak zorunluluğu gündeme gelebilir.

3. Uluslararası Yaptırımların Etkisi

İran’a yönelik ekonomik yaptırımlar yabancı yatırımcıların finansal işlemlerini zorlaştırmaktadır. Bankacılık sistemi üzerindeki kısıtlamalar nedeniyle kâr transferleri veya kredi temini sorun yaratabilmektedir.

4. Çifte Vergilendirme Anlaşmaları

İran bazı ülkelerle çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları imzalamış olsa da, her ülke için bu imkân bulunmamaktadır. Bu nedenle yatırımcılar, hem İran’da hem de kendi ülkelerinde vergi ödemek zorunda kalabilir.

---

Kurgusal Örnek Olay

A. Yatırımcı “X Ltd.”nin Durumu
Almanya merkezli X Ltd., İran’da bir güneş enerjisi santrali kurmak için yatırım yapmaya karar vermiştir. Yatırım miktarı 10 milyon dolar olup şirket, İran’ın Güney bölgesinde faaliyet gösterecek şekilde lisans almıştır.

B. Karşılaşılan Hukuki ve Vergisel Durumlar:

1. Kurumlar Vergisi: Şirket, elde ettiği yıllık net kârın %25’i oranında kurumlar vergisi ödemek zorundadır.

2. KDV: Elektrik satışlarından doğan faturalarda %9 oranında KDV hesaplanmaktadır.

3. Yabancı Sermaye İzni: FIPPA kapsamında yatırım lisansı alınmış ve kârın ülke dışına transferi güvence altına alınmıştır.

4. Sorunlar:

   • Yatırımcı, banka transferleri konusunda ABD yaptırımları nedeniyle zorluk yaşamaktadır.

   • Ayrıca, yerel idare tarafından inşaat ruhsatı sürecinde ek izinler talep edilmiştir.

C. Çözüm:
Şirket, İran’daki yerel bir hukuk bürosu ile çalışarak hem vergi beyannamelerini düzenli hale getirmiş hem de yatırım teşviklerinden faydalanmıştır.

---

Sonuç

İran’da yatırım yapmak isteyen yabancılar için en büyük risk, hukuki belirsizlikler ve yaptırımların finansal işlemler üzerindeki etkisidir. Ancak doğru hukuki danışmanlık ve yerel ortaklarla iş birliği yapıldığında, İran pazarı önemli fırsatlar barındırmaktadır. Yatırımcıların hem vergi yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi hem de hukuki engellere karşı stratejik adımlar atması büyük önem taşımaktadır.