İRANDA YABANCI YATIRIMCILAR İÇİN TİCARET HUKUKU REHBERİ
Giriş
İran, coğrafi konumu, genç nüfusu ve zengin doğal kaynaklarıyla Orta Doğu’nun en büyük pazarlarından biridir. Türkiye başta olmak üzere birçok yabancı yatırımcı için İran, hem ticaret hem de enerji sektörü açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak İran’da yatırım yapmadan önce ülkenin ticaret hukuku, yatırım mevzuatı ve serbest bölgelerdeki düzenlemelerinin iyi anlaşılması gerekir.
Bu makalede, yabancı yatırımcıların en çok merak ettiği sorulara cevap verecek şekilde İran Ticaret Hukuku’nu kapsamlı olarak inceleyeceğiz.
1. İran Ticaret Hukuku’nun Temelleri
İran’daki ticaret hayatı, başlıca şu mevzuata dayanır:
-
İran Ticaret Kanunu (Commercial Code of Iran)
-
Yabancı Yatırımların Teşviki ve Korunması Kanunu (FIPPA – Foreign Investment Promotion and Protection Act, 2002)
-
İran Anayasası (özellikle 44. madde – devletin ekonomideki rolünü düzenler)
-
Merkez Bankası ve Ekonomi Bakanlığı düzenlemeleri
Bu çerçevede yabancı yatırımcıların İran’da şirket kurmaları veya ortaklık yapmaları mümkündür, ancak bazı sektörlerde kısıtlamalar mevcuttur.
2. İran’da Şirket Türleri
İran Ticaret Kanunu’na göre yabancı yatırımcılar için uygun başlıca şirket türleri şunlardır:
a) Limited Şirket (Private Limited Company)
-
En az 2 ortak gerekir.
-
Sermaye esnek olmakla birlikte, işin niteliğine göre belirlenir.
-
Yabancı yatırımcıların en çok tercih ettiği şirket türüdür.
-
Kar payı dağıtımı serbesttir.
b) Anonim Şirket (Joint Stock Company)
-
Halka açık veya kapalı olabilir.
-
En az 3 hissedar ile kurulabilir.
-
Büyük ölçekli yatırımlar ve projeler için uygundur.
c) Şube Açılışı (Branch Office)
-
Yabancı şirketler, İran’da doğrudan şube açabilir.
-
Şube, ana şirketin faaliyetlerini yürütür ve doğrudan bağlıdır.
-
Ancak ticari faaliyet alanı İran makamlarınca sınırlanabilir.
d) Ortaklık Modelleri (Joint Ventures)
-
İranlı ortaklarla yapılan yatırımlar genellikle daha avantajlıdır.
-
Özellikle petrol, gaz, telekomünikasyon ve inşaat gibi stratejik sektörlerde yerel ortaklık tavsiye edilir.
3. Yabancı Yatırım Lisansı (FIPPA Çerçevesinde)
İran’da yabancı yatırım yapmak isteyenler için FIPPA lisansı alınması gerekir.
FIPPA’nın Sağladığı Haklar:
-
Kârın serbestçe yurt dışına transferi
-
Mülkiyet hakkı ve fikri mülkiyetin korunması
-
Uluslararası tahkim yoluna başvuru hakkı
-
Çifte vergilendirmenin önlenmesi (Türkiye ile anlaşma vardır)
Başvuru Süreci:
-
İran Yatırım Ofisi’ne başvuru
-
İş planı, ortaklık yapısı ve finansal tabloların sunulması
-
Bakanlık incelemesi ve onay
-
Lisans alındıktan sonra şirket kuruluşunun tamamlanması
4. Serbest Ticaret Bölgeleri ve Avantajlar
İran’da yabancı yatırımcılar için en cazip bölgeler, serbest ticaret bölgeleri (FTZ) ve özel ekonomik bölgelerdir.
Başlıca Serbest Bölgeler:
-
Kish Adası
-
Qeshm Adası
-
Chabahar Limanı
-
Aras, Anzali ve Arvand bölgeleri
Avantajları:
-
Vergi muafiyetleri (20 yıl ve üzeri)
-
Döviz serbestisi
-
Daha esnek gümrük ve ticaret kuralları
-
100% yabancı sermaye ile şirket kurma imkânı
5. Vergilendirme ve Kâr Transferi
-
Genel kurumlar vergisi oranı: %25
-
Serbest bölgelerde vergi muafiyeti avantajı
-
Çifte vergilendirme anlaşması sayesinde Türk yatırımcılar çifte vergi ödemez
-
Kâr, FIPPA lisansı kapsamında serbestçe yurtdışına transfer edilebilir
6. Türk Yatırımcılar İçin Özel Hususlar
Türk yatırımcıların İran’da en çok faaliyet gösterdiği alanlar:
-
İnşaat ve altyapı projeleri
-
Enerji (petrol, doğalgaz ve elektrik santralleri)
-
Otomotiv yan sanayi
-
Gıda ve perakende sektörü
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:
-
Yaptırımlar nedeniyle finansal transferler zor olabilir.
-
İran’daki resmi bürokrasi yavaş işleyebilir.
-
Yerel ortaklarla güçlü sözleşmeler yapılmalıdır.
-
Tahkim şartı mutlaka sözleşmelere eklenmelidir.
7. En Çok Sorulan Sorular (FAQ)
İran’da yabancıların şirket kurması mümkün mü?
➡️ Evet, FIPPA lisansı ile mümkündür.
Yabancı yatırımcı için en avantajlı şirket türü hangisi?
➡️ Limited şirket, yabancılar tarafından en çok tercih edilen modeldir.
Kâr transferi serbest mi?
➡️ FIPPA lisansı kapsamında serbestçe yapılabilir.
Serbest bölgelerde hangi avantajlar var?
➡️ Vergi muafiyetleri, döviz serbestisi ve 100% yabancı sermaye imkânı vardır.
Türk yatırımcıların en çok ilgi gösterdiği sektörler hangileridir?
➡️ Enerji, inşaat, gıda ve otomotiv yan sanayi.
Sonuç
İran, geniş pazar potansiyeli ve enerji kaynaklarıyla yabancı yatırımcılar için büyük fırsatlar sunmaktadır. Ancak yatırım süreci, hem hukuki düzenlemeler hem de uluslararası yaptırımlar açısından dikkatle yönetilmelidir. Türk yatırımcılar için özellikle serbest bölgeler ve ortaklık modelleri öne çıkmaktadır.
Yatırım öncesinde mutlaka hukuki danışmanlık alınmalı ve sözleşmeler uluslararası tahkim güvencesiyle hazırlanmalıdır.
About Post Author
