İran’da İltica Başvurusu Nasıl Yapılır ve Hukuki Süreç Nasıl İşler?
Giriş
İran, hem coğrafi konumu hem de siyasi gelişmeler nedeniyle uzun yıllardır göç, sığınma ve iltica süreçlerinde önemli bir ülke olarak öne çıkmaktadır. Özellikle Afganistan, Irak, Pakistan ve Suriye gibi komşu ülkelerden gelen göçmenler için İran, çoğu zaman ya bir hedef ülke ya da transit geçiş noktası konumundadır. Bu nedenle İran’da iltica başvurusu, hem ulusal hukuk hem de uluslararası hukuk mekanizmaları bakımından incelenmesi gereken bir konudur.
Bu makalede, İran’da iltica başvuru prosedürü, hukuki süreç, uluslararası koruma mekanizmaları ve örnek kurgusal bir olay üzerinden sürecin işleyişi detaylandırılacaktır.
İltica Başvurusunun Hukuki Dayanağı
İran, 1951 Cenevre Mülteci Sözleşmesi’ne ve 1967 Protokolü’ne taraf değildir. Bu durum, İran’ın uluslararası anlamda mülteci korumasını sınırlı bir çerçevede uyguladığı anlamına gelir. Ancak İran, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ile iş birliği yaparak ülkeye gelen göçmenler için geçici koruma ve insani yardım süreçlerini işletmektedir.
Bu bağlamda, iltica başvurusu yapmak isteyen yabancılar, doğrudan İran devletine değil, UNHCR’nin Tahran ve diğer şehirlerdeki ofislerine başvuru yapmaktadır.
Başvuru Süreci
İran’da iltica başvurusu üç ana aşamada gerçekleşir:
-
Ön Başvuru ve Kayıt
-
Yabancı uyruklu kişi, UNHCR ofisine giderek kişisel bilgilerini ve sığınma talebine ilişkin gerekçelerini sunar.
-
Pasaport, kimlik veya varsa ülkesindeki tehdidi ispatlayan belgeler talep edilir.
-
İlk değerlendirme sonrası kişiye “ön kayıt belgesi” verilir.
-
-
Mülakat ve Değerlendirme
-
Başvuru sahibi, UNHCR görevlileri ile detaylı bir mülakata alınır.
-
Mülakatta, kişinin ülkesinde uğradığı baskılar, siyasi veya dini nedenlerle gördüğü tehditler ayrıntılı şekilde incelenir.
-
Bu aşamada yalan beyanların tespit edilmesi, başvurunun reddine yol açabilir.
-
-
Karar ve Statü Belirleme
-
UNHCR, başvuru sahibini mülteci olarak kabul edebilir veya reddedebilir.
-
Kabul edilen kişiler için üçüncü bir ülkeye yerleştirme prosedürü başlatılır.
-
Reddedilenler için ise yeniden değerlendirme (appeal) hakkı vardır.
-
Hukuki Zorluklar
-
İran yasaları doğrudan mülteci statüsünü tanımadığından, başvuru sahipleri çoğu zaman geçici koruma belgesi ile ülkede yaşamaktadır.
-
Bu durum, çalışma izni, sağlık hizmetleri ve eğitim alanlarında ciddi kısıtlamalara yol açmaktadır.
-
Ayrıca, İran’da belgesiz yaşayan göçmenler “kaçak” konumuna düşebileceğinden, sınır dışı edilme riski her zaman mevcuttur.
Örnek Kurgusal Olay
A kişisi, Afganistan vatandaşı 28 yaşında bir gazetecidir. Ülkesinde siyasi yazılar yazdığı için defalarca tehdit almış, ailesine baskı uygulanmıştır. 2024 yılında Taliban’ın baskısından kaçarak İran’a giriş yapar.
-
Önce Tahran’daki UNHCR ofisine başvuru yapar ve iltica talebinde bulunur.
-
Kendisinden, gazetecilik yaptığına dair belgeler, tehdit içerikli mesajlar ve pasaport fotokopisi istenir.
-
Mülakat aşamasında A kişisi, ülkesine dönmesi halinde öldürüleceğini ifade eder.
-
UNHCR, başvuruyu olumlu değerlendirir ve A kişisine “mülteci statüsü” verir.
-
Ancak İran vatandaşı olmadığı için doğrudan çalışma hakkı elde edemez. Bunun üzerine A kişisi, UNHCR aracılığıyla Kanada’ya yerleştirilme sürecine alınır.
Bu olay, İran’da doğrudan vatandaşlığa veya oturma iznine geçişin mümkün olmadığını, iltica başvurularının genellikle üçüncü ülkeye yerleştirme ile sonuçlandığını göstermektedir.
Reddedilen Başvurular İçin Hukuki Çareler
İran’da iltica başvurusu reddedilen yabancılar:
-
UNHCR’ye itiraz (appeal) başvurusu yapabilir.
-
Yeni deliller sunarak sürecin tekrar gözden geçirilmesini talep edebilir.
-
İstisnai hallerde İran’da insani oturma izni için başvuru yapılabilir, ancak bu çok sınırlı sayıda kabul edilmektedir.
Sonuç
İran’da iltica başvurusu, doğrudan devlet tarafından değil, UNHCR mekanizmaları üzerinden yürütülmektedir. Bu durum, süreci hem daha belirsiz hem de daha uluslararası düzeyde kontrol altında tutmaktadır. Başvuru sahiplerinin belgelerini eksiksiz sunmaları, mülakatlarda doğru ve tutarlı beyanlarda bulunmaları son derece önemlidir.
About Post Author
