İnşaat All-Risk (CAR) Poliçeleri: Geçici/Kalıcı Eser Ayrımı ve Kapsam
İnşaat All-Risk (CAR) Poliçeleri: Geçici/Kalıcı Eser Ayrımı ve Kapsam
1. Giriş
İnşaat sektöründeki en önemli risk yönetim araçlarından biri “All-Risk (CAR) – Tüm Riskler Sigortası” poliçeleridir. Bu poliçeler, inşaat sürecinde meydana gelebilecek ani ve beklenmedik hasarlara karşı müteahhitleri, işverenleri ve alt yüklenicileri korur. Ancak uygulamada en çok tartışılan konulardan biri, “geçici eser” ile “kalıcı eser” ayrımı ve bunların poliçe kapsamına girip girmediğidir.
2. İnşaat All-Risk (CAR) Poliçelerinin Hukuki Dayanağı
CAR poliçeleri, Türk hukukunda doğrudan bir kanunla düzenlenmemiş olmakla birlikte;
- Türk Borçlar Kanunu (TBK)’nun 1401 ve devamı maddeleri (sigorta sözleşmeleri),
- Sigortacılık Kanunu (5684),
- TSRSB (Türkiye Sigorta Birliği) tarafından yayımlanan İnşaat All-Risk Sigortası Genel Şartları
temelinde uygulanır.
Bu poliçeler “mal sigortası” niteliğindedir. Yani, amaç inşaat işine konu olan eserin, malzemenin ve ekipmanın maddi zararlarını tazmin etmektir.
3. CAR Poliçesinin Amacı ve Tarafları
3.1. Amaç
İnşaatın yapımı sırasında meydana gelebilecek;
- yangın, yıldırım, patlama,
- doğal afet (deprem, sel, fırtına),
- iş kazası kaynaklı hasar,
- üçüncü şahıslara verilen zararlar,
gibi risklerin yol açtığı maddi kayıpları teminat altına almak.
3.2. Taraflar
CAR poliçesinde birden fazla menfaat sahibi bulunabilir:
- İşveren (proje sahibi),
- Müteahhit,
- Alt yüklenici,
- Tedarikçi,
- Proje finansörü (banka veya yatırımcı).
Poliçe genellikle bu tarafların tamamını kapsayacak şekilde “ortak sigorta ettiren” şeklinde düzenlenir.
4. Geçici ve Kalıcı Eser Ayrımı
4.1. Kavramların Tanımı
İnşaat projelerinde kullanılan her unsur, kalıcı (daimi) veya geçici (yardımcı) nitelikte olabilir.
- Kalıcı eser: İnşaat tamamlandığında proje bütünlüğü içinde yer alan, yapının fonksiyonunu doğrudan etkileyen unsurlardır (örneğin temel, kolon, kiriş, duvar, çatı, tesisat).
- Geçici eser: İnşaatın tamamlanması için yardımcı nitelikte olan, ancak iş bitiminde kaldırılan veya kullanılamaz hale gelen yapı, ekipman veya düzenlemelerdir (örneğin iskele, kalıp, şantiye binası, vinç yolu, geçici enerji hattı).
4.2. Hukuki Önemi
CAR poliçelerinde geçici eserlerin kapsamda olup olmadığı, tazmin sorumluluğunu doğrudan etkiler. Çünkü sigorta ettirenin amacı yalnızca nihai yapıyı değil, o yapıya ulaşmak için kullanılan geçici düzenekleri de koruma altına almak olabilir.
Ancak genel şartlar uyarınca, geçici eserler çoğu zaman poliçede ayrıca belirtilmemişse teminat dışı sayılır.
5. Yargıtay’ın Geçici/Kalıcı Eser Ayrımına Yaklaşımı
5.1. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2016/4053 E., 2019/7254 K.
“Sigorta poliçesinde teminat altına alınan inşaat eseri, kalıcı nitelikte olup geçici nitelikteki iş kalemleri (iskele, kalıp, geçici tesisat vb.) poliçede açıkça belirtilmedikçe kapsam dışında kalır.”
Bu karar, CAR poliçelerinde lafzın belirleyici olduğunu vurgulamıştır. Yani poliçede “şantiye ekipmanları, geçici yapılar” ifadesi yer almıyorsa, sigorta tazminatı ödenmez.
5.2. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2018/4576 E., 2020/3932 K.
“Geçici tesisin inşaatın tamamlanması için zorunlu olması, sigorta kapsamında olduğu anlamına gelmez. Poliçede sigorta bedeli belirlenmemişse, bu tür varlıklar teminat dışıdır.”
Dolayısıyla Yargıtay, poliçede açıkça sayılmayan geçici yapıların sigorta koruması altında olmadığını sistematik biçimde teyit etmektedir.
6. CAR Poliçesinin Teminat Kapsamı
6.1. Temel Teminatlar
Bir CAR poliçesi aşağıdaki zararları kapsar:
- İnşaat sırasında meydana gelen fiziksel zararlar,
- Hırsızlık ve vandalizm,
- Yangın, yıldırım, patlama,
- Deprem, sel, fırtına gibi doğal afetler,
- Üçüncü şahıslara verilen zararlar (3. şahıs mali sorumluluk teminatı).
6.2. Ek Teminatlar
Sigorta ettirenin talebiyle poliçeye şu ek teminatlar eklenebilir:
- Şantiye ekipmanları sigortası,
- Geçici yapılar ve kalıplar,
- Mühendislik hataları,
- Nakliye ve montaj teminatı,
- Kar kaybı (iş durması) teminatı.
Bu ek teminatlar olmaksızın, geçici yapılar veya kalıplar gibi unsurların zarar görmesi halinde sigorta şirketi ödeme yapmayabilir.
7. Geçici Eserlerin Sigorta Kapsamına Dahil Edilmesi
Geçici eserlerin teminat kapsamında değerlendirilebilmesi için şu şartların birlikte bulunması gerekir:
- Poliçede açıkça belirtilmiş olması,
- Sigorta bedelinin hesaplanmasına dahil edilmesi,
- Sigorta şirketine beyan edilmesi.
Örneğin betonarme kalıpları, vinç platformları, geçici elektrik panoları gibi varlıkların poliçede “yardımcı inşaat unsurları” olarak listelenmesi gerekir.
7.1. Uygulamada Karşılaşılan Sorun
Uygulamada bazı müteahhitler, sigorta primini düşük tutmak amacıyla geçici yapıların değerini beyan etmez. Ancak zarar gerçekleştiğinde, bu yapılar için tazminat talep eder. Sigorta şirketi ise “beyan dışı kalem” gerekçesiyle ödeme yapmaz.
Yargıtay, bu tür durumlarda poliçe beyanının bağlayıcılığına vurgu yaparak sigortalının talebini reddetmektedir.
8. Kalıcı Eserlerde Sigorta Koruması
Kalıcı eserler, poliçenin ana konusunu oluşturur. Teminat süresi genellikle şu aşamaları kapsar:
- İnşaat dönemi,
- Montaj dönemi (varsa),
- Deneme ve teslim süreci,
- Bakım dönemi (genellikle 12 ay).
Bu süreler içinde meydana gelen herhangi bir fiziksel hasar, “ani ve beklenmedik” nitelikteyse tazmin edilir.
8.1. Poliçe Süresi ve Risk Devri
İnşaatın teslimiyle birlikte risk, artık işverene geçtiğinden, müteahhidin CAR poliçesi sona erer. Ancak işveren, teslime rağmen devam eden “gizli ayıplar” veya “kusurlu imalat” risklerine karşı ayrıca Bakım Dönemi Sigortası (Maintenance Period Cover) yaptırabilir.
9. Teminat Dışı Haller
CAR poliçelerinde, aşağıdaki haller teminat dışı bırakılmıştır:
- Kasıtlı hareket,
- Normal aşınma, yıpranma, paslanma,
- Tasarım veya malzeme hatası (ek teminat yoksa),
- İşçilik kusuru,
- Savaş, isyan, terör olayları,
- Pandemi veya idari yasaklar nedeniyle durma zararları.
Dolayısıyla, sadece “maddi zarar” niteliğindeki olaylar tazmin edilir. Gelir kaybı veya iş durması zararı, ayrıca poliçeye eklenmedikçe karşılanmaz.
10. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri
Sigorta ettiren (genellikle müteahhit), poliçe kapsamında şu yükümlülüklere sahiptir:
- İnşaatın niteliğini doğru beyan etmek,
- Risk değişikliklerini sigortacıya bildirmek,
- Zarar halinde makul sürede ihbarda bulunmak,
- Hasarın önlenmesi için özen yükümlülüğünü yerine getirmek (TBK m.1443).
Bu yükümlülüklere aykırılık, tazminatın azaltılmasına veya tamamen reddine yol açabilir.
11. Sonuç
İnşaat All-Risk (CAR) poliçeleri, modern inşaat projelerinde hukuki ve mali güvence sağlayan en temel sigorta türüdür. Ancak bu poliçelerin koruma sınırını belirleyen en kritik nokta, geçici ve kalıcı eser ayrımıdır.
Yargıtay kararları ve uygulama örnekleri, poliçede açıkça belirtilmeyen geçici yapıların teminat dışında kaldığı yönündedir. Bu nedenle müteahhitlerin, poliçeyi düzenlerken tüm yardımcı yapı ve ekipmanları açıkça beyan etmesi ve sigorta bedeline dahil etmesi gereklidir.
Aksi halde, bir hasar meydana geldiğinde, “poliçe kapsamı dışı kalem” gerekçesiyle tazminat alınması mümkün olmayacaktır.
Sonuç olarak, CAR poliçesi yalnızca teknik değil, aynı zamanda hukuki bir güvence aracıdır. Bu güvenceyi etkin kılmak için; poliçenin ayrıntılı incelenmesi, özel şartların okunması ve gerektiğinde bir sigorta hukuku avukatından profesyonel destek alınması son derece önemlidir.
About Post Author
