Influencer Reklamlarının Etiketsiz Olmasının Hukuki Sonuçları Nelerdir? : #Reklam Uyarısı Zorunlu mu?

I. Giriş:

Sosyal medya platformlarının etkisiyle birlikte geleneksel reklam anlayışı yerini influencer pazarlamasına bırakmıştır. Instagram, TikTok, YouTube ve X (Twitter) gibi mecralarda içerik üreten fenomenler, ürün ve hizmet tanıtımlarında aktif rol oynamaktadır. Ancak bu tanıtımlar çoğu zaman etiketsiz, örtülü ve yönlendirici reklam niteliğindedir.

Bu durum, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ile Ticaret Bakanlığı ve Reklam Kurulu düzenlemelerine aykırılık teşkil etmekte; hem influencer’ı hem de reklam veren işletmeyi idari yaptırımlar ve dava riski ile karşı karşıya bırakmaktadır.

II. Influencer Reklamlarının Tanımı ve Hukuki Niteliği

1. Influencer Kimdir?

Ticaret Bakanlığı 2020/1 sayılı Kılavuzuna göre:

“Belirli bir takipçi kitlesine sahip, sosyal medya aracılığıyla ürün ya da hizmet tanıtımı yapan kişi influencer’dır.”

2. Influencer Reklamı Nedir?

• Ücret, hediye, indirim ya da benzeri avantaj karşılığında yapılan tanıtımlar reklam sayılır.
• Yalnızca bir ürünü gösterip markasını yazmak dahi, ticari reklam faaliyeti kapsamına girebilir.

III. #Reklam Etiketi Zorunluluğu

TKHK m.61:

“Reklamlar, açık, doğru ve dürüst olmalı; tüketiciyi aldatmamalıdır.”

 Ticaret Bakanlığı 2020/1 Kılavuzu:

“Influencer reklamlarında, #reklam, #işbirliği, #sponsorlu içerik gibi ifadelere mutlaka yer verilmelidir.”

Etiketin:

• Türkçe olması,
• Görsel içeriğin hemen üstünde yer alması,
• Kolay okunur ve dikkat çekici biçimde olması zorunludur.

IV. Etiketsiz Reklamın Hukuki Sonuçları

1. İdari Para Cezaları

Reklam Kurulu, 6502 sayılı TKHK m.63’e göre:

• Yanıltıcı reklam tespiti halinde,
• Hem influencer’a hem reklam verene

 2025 yılı itibarıyla 450.000 TL’ye kadar para cezası uygulayabilmektedir.

2. Reklamın Durdurulması

• Yayındaki içerik derhal kaldırılır.
• Gerekirse erişim engeli talep edilir.

3. Tazminat Sorumluluğu

• Tüketici kandırıldığını ispat ederse,
• Hem influencer’a hem markaya karşı tazminat davası açabilir.

4. Haksız Rekabet (TTK m.55)

• Gizli reklam, dürüst rekabete aykırı bir davranış sayılır.
• Rakip firmalar da haksız rekabet davası açabilir.

V. Yargı Kararları ve Reklam Kurulu Uygulaması

 Reklam Kurulu (2024/Nisan):

Bir Instagram influencer’ının, ünlü bir çikolata markasını “sadece denedim” şeklinde tanıtması reklam sayılmış; 112.458 TL idari para cezası uygulanmıştır.

 Danıştay Kararı (E.2022/1485):

“Reklam olduğu açıkça belirtilmeyen içerik, tüketicinin tercihini etkilediğinden yanıltıcıdır. Etiket kullanımı, yalnızca formalite değil, hukuken zorunluluktur.”

 Yargıtay 11. HD, 2023/3379 K.:

“Sosyal medya içerikleri, kurgusal da olsa ticari amaç taşıyorsa haksız rekabet oluşturabilir.”

VI. Sıkça Sorulan Sorular

•  Etiket koymasam ama ürünü sadece kullansam bu reklam sayılır mı?

Evet. Ürünü görünür şekilde sergilemek, markayı öne çıkarmak, kullanımını övmek gibi unsurlar dolaylı reklam niteliğindedir.

•  Etiket koysam ama çok küçük yazsam yeterli mi?

Hayır. Etiketin görsel içerik içinde, dikkat çekici şekilde sunulması gerekir. Küçük puntolu, kenara gizlenmiş etiketler hukuken geçerli sayılmaz.

•  Ürün bana hediye edildi ama ücret almadım. Etiket zorunlu mu?

Evet. Hediyeler, indirimli satışlar, barter anlaşmaları gibi tüm avantajlar da ticari ilişki sayılır.

VII. Sözleşmesel Yükümlülükler

Influencer ile marka arasında yapılan sözleşmelerde:

• Açık reklam etiketi kullanım zorunluluğu belirtilmeli,
• Etiketin biçimi ve dili net olarak düzenlenmeli,
• Marka, influencer’ın etiketsiz paylaşımlarından sorumlu tutulmayacağına dair hüküm koymamalıdır. Aksi halde, tüketiciye karşı müteselsilen sorumluluk doğar.

VIII. Uyum Süreci: Ne Yapmalı?

Influencer’lar için:

• Tüm tanıtımlarda #reklam, #sponsorlu gibi ifadeleri mutlaka kullanılmalı,
• Görseldeki ürün ile ilgili ticari ilişkin varsa, içeriğin başında belirtilmeli.

Markalar için:

• Influencer sözleşmelerinde açık reklam kuralları düzenlenmeli,
• Her içerik yayınlanmadan önce ön kontrol yapılmalı.

Ajanslar için:

• Müşterilere Ticaret Bakanlığı yönergelerini anlatılmalı,
• Eğitim ve içerik rehberi sunulmalı.

IX. Ceza Hukuku Boyutu Var mı?

Eğer içerik:

• Toplumda panik yaratan,
• Halkı yanıltan veya dolandırıcılığa zemin hazırlayan bir şekilde kurgulanmışsa,
     TCK m.157 – Dolandırıcılık,
     TCK m.213 – Asılsız haber yayma gibi suçlar gündeme gelebilir.

X. Sonuç ve Öneriler

Etiketsiz influencer reklamları, modern çağın en yaygın gizli reklam ve haksız rekabet biçimlerinden biridir. Gerek influencer’lar gerek markalar, etiket kullanımı konusuna ciddiyetle yaklaşmalı, aksi halde idari para cezaları, erişim engelleri ve tazminat davalarıyla karşı karşıya kalabilirler.

• Hukuki koruma ve önlem almak isteyen kişi ve şirketlerin mutlaka konuya özgü avukatlık danışmanlığı alması gerekir.

Stj.Öğr. Esmanur AKTAŞ