İlamsız İcra (İİK m.42 vd.): Genel Haciz Yolunda Takip, Süreler ve İtiraz

1) Giriş: İlamsız İcra Kurumunun Amacı ve Konumu

İlamsız icra – genel haciz yolu, alacaklının mahkeme ilamına ihtiyaç duymaksızın, para ve teminat alacaklarını idari nitelikte bir süreçle tahsil etmesini sağlayan temel takip yoludur. Bu mekanizma, alacak–borç ilişkilerinde hızlı tahsil ve usul ekonomisi hedefiyle tasarlanmıştır. Yargılamaya göre daha düşük eşikli olması, borçluya itiraz ve yargısal denetim imkânlarının tanınmasıyla dengelenir. İlamsız takipte icra dairesi, yargı mercii değildir; delil tartışması yapmaz, şekli inceleme ile yetinir.

2) Takip Şartları ve Takip Talebi: Hedef, İçerik ve Yetki

2.1. Takip Şartı ve Alacağın Niteliği

Genel haciz yolu; para veya teminat alacakları içindir. Alacağın muaccel olması esastır; vadeye bağlanmışsa vade gelmiş olmalıdır. Kural olarak yazılı delil zorunluluğu yoktur; ancak itiraz aşamasında (itirazın iptali/kaldırılması) delil önemi artar.

2.2. Takip Talebinin Zorunlu Unsurları

Taraf bilgileri: Alacaklı/borçlu unvanları, TCKN/MERSİS, adresler, e-tebligat.
Alacağın kaynağı: Sözleşme/fatura/ihbarname vs. kısa açıklama.
Alacak kalemleri: Asıl alacak, faiz türü ve başlangıcı (temerrüt; vade/ihbar tarihi), masraf, vekâlet ücreti.
Yetki: Yetkili icra dairesi kural olarak borçlunun yerleşim yeridir; sözleşme ifa yeri özel yetki doğurabilir. Tüketici işlemlerinde tüketici aleyhine yetki kaydı geçersizdir.

2.3. Yetki Stratejisi

Birden fazla borçlu varsa ortak yetkili yer seçmek pratik olabilir. Yanlış yetki seçimi, süresinde yetki itirazı ile dosyanın nakline, zaman ve masraf kaybına yol açar. Alacaklı, haciz ve satış işlemlerini kolay yürütebileceği bir yer tercihini delil/tebligat erişimi ile birlikte kurgulamalıdır.

3) Ödeme Emri ve Tebligat: Sürecin Kilidi

Takip talebi üzerine icra dairesi ödeme emri düzenler. Ödeme emri, borçluya şunları ihtar eder:

7 gün içinde borca/fer’ilerine itiraz etmezse takibin kesinleşeceği,
Süresinde ödeme yapmazsa haciz yoluna gidileceği,
Faiz türü ve başlangıcı, takip masrafları ve vekâlet ücreti,
Yetki ve imza itirazlarının aynı süre içinde yapılması gerektiği.

Tebligat, usulüne uygun yapılmalıdır. Tüzel kişilere TEB/E-TEB geçerli, gerçek kişilere MERNİS adresi ve bilinen son adresler sıralaması uygulanır. Tebligat usulsüz ise, borçlu öğrendiği tarihten itibaren süreler işler; bu husus ileride şikâyet ve iade-i muhakeme etkileri bakımından kritik olabilir.

4) İtiraz Kurumu: Türleri, Süreler ve Sonuçları

4.1. Süre

Genel haciz yolunda itiraz süresi 7 gündür ve ödeme emrinin tebliğinden itibaren işlemeye başlar. Bu süre hak düşürücü niteliktedir; icra dairesine verilecek itiraz dilekçesiyle ileri sürülür.

4.2. İtirazın Türleri

Borca itiraz: “Böyle bir borcum yok/ödendi/ifa edildi/zamanaşımı” gibi itirazlardır.
Yetki itirazı: “Takip yetkisiz icra dairesinde başlatıldı” iddiasıdır; ilk itiraz niteliğindedir, süresinde yapılmazsa kesinleşir.
İmzaya itiraz: Alacağın dayanağı imzalı belge ise imza inkâr edilebilir (genel takipte; kambiyo için özel yol vardır).
Faize/hesaba itiraz: Faiz türü, oranı, başlangıcı veya hesap hataları ileri sürülebilir.

4.3. İtirazın Sonucu

Süresinde yapılan itiraz takibi durdurur. Bu andan sonra alacaklı, alacağını yargı yoluna taşımak zorundadır:

İtirazın iptali davası (HMK hükümleri uyarınca genel mahkemede), veya
İtirazın kaldırılması (İİK m.68, 68/a) şartları varsa icra mahkemesinde.

5) İtirazın İptali ve Kaldırılması: Hangi Yol, Ne Zaman?

5.1. İtirazın İptali Davası (Genel Mahkeme)

Alacak yazılı delil veya tanık+diğer deliller kombinasyonuyla ispat edilmeye uygun ise itirazın iptali davası açılır. Dava sonunda borçlu haksız çıkarsa, alacaklının talebiyle icra inkâr tazminatı (genelde %20) hükmedilebilir. Bu tazminat için alacağın likit olması aranır; mahkeme haksız itiraz tespitini açıkça yapmalıdır.

5.2. İtirazın Kaldırılması (İİK m.68, 68/a)

Eğer alacak imzası ikrar edilmiş veya imzası noterlikçe onaylı bir belgeye (ör. noter senedi, borç ikrarı) dayanıyorsa, icra mahkemesinde hızlı yol olan itirazın kaldırılması istenebilir.

İmza inkârı varsa mahkeme bilirkişi/kriminal incelemesi yaptırabilir.
Kısmi itiraz hâlinde borçlu itiraz ettiği kısmı ispatla yükümlü olabilir.
Kaldırma kararıyla takip devam/yeniden işler; mahkeme borçlu aleyhine icra inkâr tazminatına da hükmedebilir.

5.3. Geçici ve Kesin Haciz

İtirazın kaldırılması/iptali süreçlerinde şartları varsa ihtiyati haciz talep edilebilir. Kambiyo dışı genel takipte, itiraz varken “kesin haciz” yapılamaz; ancak geçici güvenceler (ör. ihtiyati haciz) stratejik öneme sahiptir.

6) Haciz ve Devamı: Takip Kesinleştiğinde

6.1. Haciz Talep Süresi

Takip kesinleştiği (itiraz yok/itiraz kaldırıldı) anda alacaklı haciz talep edebilir. Haciz isteme süresi, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıldır; bu süre içinde haciz istenmezse takip düşer. Uygulamada dosyanın diri tutulması için süre yönetimi şarttır.

6.2. Haczedilebilen Malvarlığı ve İstisnalar

Taşınır/taşınmaz, alacak, banka hesapları, araç, üçüncü kişilerdeki hak ve alacaklar haczedilebilir. Maaşın belli oranı, zorunlu ev eşyaları, meslekî araç gereç gibi haczedilemeyen veya sınırlı haczedilebilen mallar vardır. Borçlunun zayi/kaçırma ihtimali varsa fiilî haciz ve muhafaza önem kazanır.

6.3. Sıra, Kıymet Takdiri ve Satış

Hacizden sonra kıymet takdiri, satış talebi ve ihale safhası gelir. Satış talep süresi de dikkat ister; taşınırda genel olarak hacizden itibaren 6 ay, taşınmazda 1 yıl içinde satış istenmelidir (süre yönetimi ilerde ihalenin feshi riskini azaltır).

7) Şikâyet (İİK m.16): İcra İşlemlerinin Yargısal Denetimi

İcra dairesinin kanuna aykırı işlemleri veya işlem yapmaması, şikâyet yoluyla icra mahkemesinde denetlenir. Çoğu durumda 7 günlük şikâyet süresi işler; kamu düzenine ilişkin açık aykırılıklarda süreye bağlılık esnetilebilir. Şikâyet, itirazdan farklıdır; itiraz borcun esasına, şikâyet ise işleme/işlemezliğe yöneliktir.

8) Zamanaşımı, Faiz ve Hesap Hataları

Alacağın zamanaşımına uğramış olması itiraz sebebidir; borçlu 7 gün içinde ileri sürmelidir. Faiz yönünden, sözleşmesel faiz varsa dayanak açıkça belirtilmeli; yoksa yasal/ticari faiz yürütülür. Faiz başlangıcı temerrüt tarihidir; çoğunlukla vade veya ihtar ile doğar. İcra dairesine yapılan hesap itirazı, hatalı faiz/kalemleri düzelttirebilir; ancak borcun esasına ilişkin itiraz ayrı kulvardır.

9) Tüketici Dosyaları: Yetki ve Delil Hassasiyeti

Tüketici aleyhine matbu yetki kaydı geçersizdir; tüketici kendi yerleşim yerinde takibe maruz kalmamalı/kalırsa süresinde yetki itirazı yapmalıdır. Delil yönünden banka/abonelik alacaklarında sözleşme, ekstre, bilgilendirme gibi belgelerin dosyaya konulması, hem itirazın kaldırılması/iptali safhasında hem de icra inkâr tazminatı tartışmasında sonuç belirler.

10) Avukatlar İçin Stratejik Kontrol Listesi

Alacaklı vekili:

Yetkiyi doğru kurun (borçlu yerleşim/ifa yeri; tüketici istisnası).
Faiz türü ve başlangıcını delilleriyle belirleyin; ödeme emrine doğru yansıtın.
Tebligattan sonra 7 günü izleyin; itiraz gelirse hızlı yol seçin: m.68/68a şartları varsa itirazın kaldırılması, yoksa itirazın iptali.
İhtiyati haciz ve müsadere benzeri güvenceleri (varsa) gecikmeden talep edin.
Kesinleşince 1 yıl içinde haczi, haciz sonrası satış süresini kaçırmayın.

Borçlu vekili:

Tebligatı alınca 7 gün içinde borca/fer’ilerine ve gerekiyorsa yetkiye itiraz edin.
İmza inkârı gerekiyorsa açık ve delilli yapın; aksi hâlde m.68/68a yolunu kolaylaştırmış olursunuz.
Zamanaşımı, ödeme/ifayı belgeleyin; kısmi itiraz yaparken miktarı somut belirtin.
Şekil/işlem hataları için şikâyet mekanizmasını (m.16) kullanın.
Hacizde haczedilemeyenleri ve orantısızlığı ileri sürün; satışta kıymet takdiri ve ihale denetimlerini takip edin.

11) Sık Sorulan Sorular

Genel haciz yolunda itiraz süresi kaç gündür?
Ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gündür. Süre kaçırılırsa takip kesinleşir.

Yetki itirazı ne zaman ve nasıl yapılır?
7 gün içinde icra dairesine dilekçe ile yapılır; süresinde ileri sürülmezse yetki kesinleşir.

İtiraz takibi durdurur mu?
Evet. Alacaklı bundan sonra itirazın iptali davası (genel mahkemede) veya şartları varsa itirazın kaldırılması (icra mahkemesinde) yoluna gitmelidir.

İcra inkâr tazminatı nedir?
Borçlu haksız itiraz etmişse, itirazın iptali/kaldırılması sonunda mahkemece genelde %20 oranında tazminata hükmedilebilir; alacağın likit olması aranır.

Haciz isteme süresi nedir?
Ödeme emri tebliğinden itibaren 1 yıl içinde haciz talep edilmelidir; aksi hâlde takip düşer.

12) Sonuç: Doğru Kurgulanmış Bir İlamsız Takip, Hızlı Tahsil Demektir

İlamsız icrada başarı; doğru yetki seçimi, faiz ve kalemlerin hatasız belirlenmesi, tebligatın usulüne uygun yapılması ve 7 günlük itiraz penceresinin dikkatle izlenmesine bağlıdır. İtiraz gelirse doğru yol ayrımı (m.68/68a mı, HMK’da iptal davası mı), delil mimarisi ve süre yönetimi belirleyici olur. Takip kesinleştiğinde haciz–kıymet takdiri–satış ekseninde süreci diri tutmak, tahsili hızlandırır. Avukat açısından ilamsız icra, hız–disiplin–strateji üçgeninde kurgulandığında, müvekkil için ölçülebilir sonuç üreten en etkin tahsil aracıdır.

genel haciz yolu, günlük itiraz süresi, icra, icra hukuku, ilamsız icra, ödeme emri

Single Blog Title