İflasın Ertelenmesi ve Konkordato Süreçlerinin Finansal Piyasalara Etkisi

1. Giriş

Türkiye’de şirketlerin mali sıkıntılarını aşabilmesi amacıyla geçmişte iflasın ertelenmesi kurumu uygulanmaktaydı. Ancak bu kurum, kötüye kullanımlar nedeniyle 2018 yılında 7101 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış ve yerine konkordato mekanizması etkinleştirilmiştir. Günümüzde konkordato, borçlu şirketlerin faaliyetlerini sürdürürken alacaklıları ile ödeme planında anlaşmasını sağlayan temel hukuki araçtır.

Bu makalede, iflasın ertelenmesinin kaldırılması ve konkordato süreçlerinin finansal piyasalara etkileri; kredi piyasaları, alacaklıların hakları, bankaların bilanço yönetimi ve yatırım ortamı açısından incelenecektir.

---

2. İflasın Ertelenmesi: Geçmişteki Uygulama

İflasın ertelenmesi, borca batık şirketlerin bir iyileştirme projesi çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebilmeleri amacıyla alacaklıların takibine karşı geçici koruma sağlayan bir mekanizmaydı. İcra ve İflas Kanunu (İİK) m.179 vd. hükümleri çerçevesinde uygulanan bu kurum, özellikle 2000’li yıllarda ekonomik kriz dönemlerinde şirketlerin sıkça başvurduğu bir yol olmuştur.

Ancak uygulamada:

• Borca batıklığın gerçekçi biçimde ortaya konulmaması,

• Sırf icra takiplerinden korunma amacıyla kullanılması,

• Alacaklıların uzun süre alacaklarını tahsil edememesi,
  gibi nedenlerle eleştirilmiş ve 2018’de kaldırılmıştır.

---

3. Konkordato Süreci ve Hukuki Çerçeve

Konkordato, İcra ve İflas Kanunu’nun 285-309. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Tanım: Borçlu şirketin, alacaklılarının çoğunluğuyla anlaşarak borçlarını kısmen veya belirli bir vadede ödemesi için mahkemece onaylanan bir yeniden yapılandırma planıdır.

Konkordato Süreç Aşamaları:

1. Geçici mühlet kararı (3 ay + 2 ay ek süre): Borçluya alacaklılar karşısında koruma sağlar.

2. Kesin mühlet kararı (1 yıl): Borçlu şirketin faaliyetlerini sürdürmesi ve ödeme planının hazırlanması için süre tanınır.

3. Alacaklılar toplantısı: Alacaklıların çoğunluğu planı kabul ederse mahkeme tasdik eder.

4. Tasdik edilen konkordato: Borçlu, belirlenen ödeme planına göre borçlarını öder; alacaklılar takibe devam edemez.

2018 reformu ile konkordato;

• Kötüye kullanımı önlemek için bağımsız denetim raporu ve mali analiz zorunluluğu getirmiştir.

• Alacaklılar lehine gözetim mekanizmalarını güçlendirmiştir.

---

4. Finansal Piyasalara Etkiler

4.1. Kredi Piyasaları ve Bankacılık Sektörü

İflasın ertelenmesi döneminde bankalar ve finans kuruluşları, tahsilat sorunları nedeniyle kredi musluklarını kısmak zorunda kalıyordu. Konkordato süreci ise, şeffaflığı artırdığı için bankaların risk yönetimini kolaylaştırmaktadır.

Bununla birlikte, konkordato ilan eden şirketlerin sayısındaki artış, bankaların karşılık ayırma yükümlülüklerini artırarak bilanço üzerinde baskı yaratmaktadır. Özellikle 2018 ekonomik dalgalanması sırasında konkordato başvurularının artması, bankacılık sektöründe kredi daralmasına neden olmuştur.

4.2. Alacaklıların Hakları

Konkordato, alacaklıların menfaatlerini gözetmekle birlikte, kesin mühlet süresince alacaklıların icra takibi başlatamaması alacaklılar açısından likidite sorunlarına yol açabilir. Ancak planın onaylanması durumunda, borcun en az bir kısmının tahsil edileceği güvencesi sağlanır.

4.3. Şirketlerin Faaliyeti ve Yatırım Ortamı

Konkordato, faal şirketlerin iflas etmesini önleyerek istihdam ve üretim kaybının önüne geçer. Böylece piyasalarda ani çöküşler yerine, düzenli yapılandırma süreci işler. Bu durum yabancı yatırımcılar açısından da güven verici olabilir. Ancak kötü niyetli başvurular yatırım ortamını olumsuz etkileyebilir.

4.4. Sermaye Piyasaları ve Tedarik Zinciri

Büyük şirketlerin konkordato ilan etmesi, tedarikçi zincirinde domino etkisi yaratabilmekte, borsada işlem gören şirketlerin hisse değerlerinde dalgalanmalara neden olabilmektedir. Bu nedenle SPK ve BDDK, konkordato ilan eden şirketlerin mali durumlarının şeffaf açıklanması konusunda baskı yapmaktadır.

---

5. Yargıtay İçtihatları ve Uygulamadaki Sorunlar

Yargıtay, konkordato davalarında alacaklıların korunması yönünde kararlar vermektedir.
Yargıtay 23. HD, E.2019/1474, K.2020/1826:

“Konkordato talebinin, borçlunun gerçek ödeme gücünü gösteren bağımsız denetim raporu ve borç-alacak dengesini ortaya koyan belgelerle desteklenmemesi halinde reddi gerekir.”

Uygulamada en büyük sorun, konkordato sürecinin suistimal edilmesidir. Bazı şirketler, mali krizden çok icra takibinden korunma amacıyla konkordatoya başvurmaktadır. Bu durum hem alacaklılar hem de piyasalar açısından güven erozyonuna neden olmaktadır.

---

6. İflasın Ertelenmesi ile Konkordato Arasındaki Temel Farklar

---

7. Finansal Piyasalarda Dengelenme ve Reform İhtiyacı

Konkordato, borçlu ve alacaklı arasında denge sağlayan modern bir yapılandırma yöntemi olsa da, finansal piyasalar üzerinde doğrudan etkileri vardır:

• Bankaların risk iştahını düşürür.

• Kredi maliyetlerini yükseltebilir.

• Yatırımcı güvenini zedeleyebilir.

Bu nedenle:

• Konkordato başvuru koşullarının daha da sıkılaştırılması,

• Kötü niyetli borçlulara karşı cezai yaptırımların artırılması,

• Alacaklı haklarını koruyan alternatif yapılandırma modellerinin geliştirilmesi gerekmektedir.

---

8. Sonuç

İflasın ertelenmesinin kaldırılması, suistimal edilen bir kurumun yerine daha modern ve şeffaf bir konkordato mekanizmasının geçmesini sağlamıştır. Konkordato, finansal piyasalarda düzen ve güvenin sağlanması açısından önemli bir araçtır; ancak etkin kullanımı, yargı süreçlerinin hızlı işleyişi ve alacaklı haklarının dengeli korunmasına bağlıdır. Türkiye’nin ekonomik istikrarı açısından, konkordato süreçlerinin sıkı denetim ve hukuki çerçeveyle yürütülmesi büyük önem taşımaktadır.