İcra Mahkemelerinde Kambiyo Takiplerine İlişkin Yargılama Usulü

Giriş

Kambiyo senetleri (çek, bono, poliçe), ticari yaşamda güvenilirliği sağlayan en önemli ödeme araçlarıdır. Bu senetler, alacaklıya İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 167 vd. çerçevesinde kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla alacağını daha hızlı tahsil etme imkânı tanır.

Kambiyo senetlerine dayalı takiplerde alacaklı ve borçlu arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde en önemli merci, icra mahkemeleridir. İcra mahkemeleri, takip sürecinde yapılan itirazları ve şikayetleri inceler; usul ve esasa dair kararlar verir.

---

Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolunun Özellikleri

• Hızlı Tahsil İmkânı: Genel haciz yoluna kıyasla daha kısa sürelerde sonuç alınır.
• Sıkı Şekil Şartları: Takip başlatmak için senedin aslının ibrazı ve unsurlarının tam olması gerekir.
• Borçlunun Sınırlı Savunma İmkânı: Borçlu sadece kanunda sayılı def’ilerle kendini savunabilir.
• İcra Mahkemesinin Gözetimi: Borçlunun itirazları ve şikayetleri icra mahkemesince karara bağlanır.

---

İcra Mahkemelerinin Görev Alanı

İİK m. 4

İcra mahkemeleri, icra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı yapılan şikayet ve itirazları inceler.

Kambiyo Takiplerinde İcra Mahkemelerinin Rolü

1. Borçlunun borca itirazı
2. Borçlunun imzaya itirazı
3. Yetki itirazı
4. Takibin iptali veya ertelenmesi talepleri
5. İtirazın kaldırılması gibi konular icra mahkemelerinin görev alanına girer.

---

Yargılama Usulü

1. Basit Yargılama Usulü

• İcra mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklar, basit yargılama usulüne tabidir.
• Duruşmalar kısa süreli olup, deliller hızlı şekilde değerlendirilir.

2. Süreler

• Borçlu, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içinde itirazlarını ileri sürebilir.
• Süreler hak düşürücüdür; kaçırılması halinde itiraz hakkı ortadan kalkar.

3. İspat Yükü

• İmzaya itirazda ispat yükü alacaklıya,
• Borca itirazda ise ispat yükü borçluya aittir.

4. Delillerin İncelenmesi

• Senet aslı dosyaya sunulmalıdır.
• İmzaya itirazda grafoloji bilirkişisi inceleme yapar.
• Ödeme, ibra veya zamanaşımı def’ileri için taraflardan belge istenir.

---

İcra Mahkemelerinde Sık Görülen İtirazlar

1. İmzaya İtiraz

• Borçlu, senet üzerindeki imzanın kendisine ait olmadığını ileri sürebilir.
• Kabul edilirse takip iptal edilir.

2. Borca İtiraz

• Borçlu, ödeme, ibra, zamanaşımı veya bedelsizlik gibi savunmalar yapabilir.
• İspat yükü borçludadır.

3. Yetki İtirazı

• Takibin yanlış yerde başlatıldığı ileri sürülür.
• 5 gün içinde yapılmazsa dinlenmez.

4. Zamanaşımı İtirazı

• Çeklerde 6 ay, bonolarda 3 yıl, poliçelerde farklı süreler söz konusudur.
• Zamanaşımı süresi dolmuş senetle takip yapılamaz.

---

Yargıtay Kararları Işığında Uygulama

• Yargıtay 12. HD, 2019/3256 E., 2020/4817 K.:
  “İcra mahkemesi, imzaya itirazı incelerken bilirkişi raporuna başvurmak zorundadır.”
• Yargıtay 19. HD, 2018/6543 E., 2019/4321 K.:
  “Borçlu tarafından yapılan yetki itirazı süresinde değilse, mahkeme inceleme yapamaz.”
• Yargıtay HGK, 2020/1234 E., 2021/5678 K.:
  “Borca itirazda ispat yükü borçludadır; alacaklıdan borcun varlığını ayrıca ispat etmesi beklenemez.”

---

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

1. Sürelerin Kaçırılması
   • Borçlu çoğu kez 5 günlük itiraz süresini kaçırmakta, bu da takiplerin kesinleşmesine yol açmaktadır.
2. Delil Eksikliği
   • Tarafların yeterli delil sunmaması, kararların eksik verilmesine neden olmaktadır.
3. Bilirkişi Raporlarının Çelişkili Olması
   • Özellikle imza incelemelerinde farklı raporlar alınabilmekte, bu da karar sürecini uzatmaktadır.
4. Usulsüz Tebligatlar
   • Tebligat hataları, takiplerin iptaline yol açabilmektedir.

---

Stratejik Öneriler

Alacaklılar İçin

• Takipten önce senet unsurları titizlikle kontrol edilmeli.
• İmzaya itiraz ihtimaline karşı delil dosyası hazırlanmalı.
• Doğru icra dairesinde takip açılmalı.

Borçlular İçin

• Tebligatı aldıktan sonra 5 gün içinde itiraz yapılmalı.
• İtiraz dilekçesi açık ve delillerle desteklenmiş olmalı.
• Usulsüz tebligatlar anında şikayet konusu yapılmalı.

---

Sonuç

İcra mahkemeleri, kambiyo senetlerine özgü takiplerde tarafların en önemli başvuru mercii olup, sürecin en kritik aşamalarında rol oynamaktadır. Yargılama usulünün doğru bilinmesi, hem alacaklı hem de borçlu açısından stratejik önem taşır.

• İmzaya itiraz, borca itiraz, yetki itirazı gibi savunmaların süresinde ve usulüne uygun yapılması gerekir.
• İcra mahkemeleri, basit yargılama usulü çerçevesinde hızlı karar verir; bu nedenle tarafların hazırlıklı olması gerekir.
• Yargıtay kararları, uygulamadaki eksiklikleri giderme yönünde yol gösterici niteliktedir.

Sonuç olarak, icra mahkemelerinde kambiyo takiplerine ilişkin yargılama usulünü doğru yönetmek, alacaklının tahsil imkânını artırırken borçlunun da hakkını koruyacak en önemli unsurdur.

Gözdenur TURNA