İç Tahkim Nedir?

Tahkim, tarafların devlet mahkemelerine gitmeden, uyuşmazlıklarını bağımsız hakemler aracılığıyla çözmelerini sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Uluslararası ticaret ve yatırım uyuşmazlıklarında sıkça tercih edilen tahkim, yalnızca yabancı unsurlu davalarda değil, Türkiye içinde doğan ve herhangi bir yabancı unsur taşımayan uyuşmazlıklarda da uygulanmaktadır.

Bu makalede, Türk Hukuku’nda iç tahkim kavramı, hukuki dayanakları, başvuru şartları, tahkim anlaşmasının özellikleri, yargılama süreci, avantaj ve dezavantajları ile Yargıtay kararları ışığında ayrıntılı olarak incelenecektir.

İç Tahkim Nedir?

İç tahkim, taraflar arasındaki uyuşmazlığın yabancı bir unsur içermemesi ve tahkim yeri Türkiye olarak belirlenmesi halinde gündeme gelen tahkim türüdür.

Örneğin:

• İki Türk şirketi arasında yapılan ticari sözleşmede uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözüleceğinin kararlaştırılması.

• Tarafların Türkiye’de yerleşik olması ve uyuşmazlığın Türkiye’deki faaliyetlerden doğması.

Bu durumda uygulanacak usul hükümleri, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m.407-444 arasında düzenlenmiştir.

6100 Sayılı HMK

• HMK m.407-444: Tahkime ilişkin hükümleri düzenler.

• Tahkim anlaşması, hakemlerin atanması, yargılama usulü, hakem kararlarının tenfizi HMK’da detaylı şekilde yer alır.

 Türk Anayasası

• Anayasa m.125/1: Kamu hizmetlerine ilişkin uyuşmazlıkların idari yargıya tabi olduğunu belirtir, ancak özel hukuk uyuşmazlıklarında tahkime izin verir.

 Yargıtay İçtihatları

Yargıtay, HMK hükümlerine uygun yapılan tahkim anlaşmalarını geçerli saymakta ve tahkim iradesini korumaktadır.

Her uyuşmazlık tahkime elverişli değildir.

Tahkime Elverişli Konular:

• Ticari sözleşmeler

• İnşaat sözleşmeleri

• Ortaklık sözleşmeleri

• Sigorta sözleşmeleri

• Taşınmazdan doğan bazı özel hukuk uyuşmazlıkları

Tahkime Elverişli Olmayan Konular:

• Aile hukuku (boşanma, velayet vb.)

• Ceza hukuku uyuşmazlıkları

• İdari işlemlerden doğan uyuşmazlıklar

• İşçi – işveren arasındaki bireysel iş sözleşmeleri

---

İç Tahkim Anlaşması

Şekil Şartı

• Yazılı olmalıdır.

• Asıl sözleşmeye tahkim şartı konulabileceği gibi ayrı bir tahkim sözleşmesi de yapılabilir.

Geçerlilik Şartları

1. Tarafların açık iradesi

2. Yazılılık

3. Tahkime elverişli konu

Yargıtay’ın Yaklaşımı

• Yargıtay 15. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Tahkim şartı içeren sözleşmelerde, mahkemelerin davayı inceleme yetkisi olmadığını vurgulamıştır.

---

İç Tahkimde Hakemlerin Seçimi

• Hakem sayısı tek veya üç olabilir.

• Taraflarca belirlenmezse mahkeme tarafından atanır.

• Hakemlerin tarafsız ve bağımsız olması gerekir.

Hakem seçiminde genellikle deneyimli avukatlar, akademisyenler veya teknik uzmanlar tercih edilir.

---

İç Tahkimde Yargılama Usulü

1. Başvuru: Tahkim anlaşmasına dayanarak hakem heyetine başvurulur.

2. Hakem Heyetinin Oluşması: Taraflar veya mahkeme hakem atar.

3. Ön İnceleme: Yetki ve usul konuları belirlenir.

4. Delillerin Sunulması: Taraflar belgelerini ve tanıklarını sunar.

5. Duruşma: Hakem heyeti gerek görürse duruşma yapar.

6. Karar: Hakem heyeti çoğunlukla karar verir.

---

İç Tahkim Kararlarının Niteliği ve Tenfizi

• Hakem kararları, mahkeme kararı niteliğinde olup tarafları bağlar.

• Kararın iptali için Bölge Adliye Mahkemesi’nde dava açılabilir.

• İptal sebepleri sınırlıdır (örneğin; tahkime elverişli olmayan konu, hakem seçiminin usule aykırı olması, kamu düzenine aykırılık).

---

İç Tahkimin Avantajları

• Hız: Mahkemelere göre daha hızlıdır.

• Uzmanlık: Hakemler konusunda uzman kişiler arasından seçilir.

• Gizlilik: Taraflar ticari sırlarını koruyabilir.

• Esneklik: Usul kuralları tarafların iradesine göre şekillenir.

• Bağlayıcılık: Hakem kararları kesindir, yalnızca iptal davasına konu olabilir.

---

İç Tahkimin Dezavantajları

• Maliyet: Hakem ücretleri mahkeme masraflarına göre yüksek olabilir.

• Temyiz İmkânı Yok: Hakem kararları temyize kapalıdır.

• Küçük Ölçekli Uyuşmazlıklar: Tahkim küçük uyuşmazlıklar için ekonomik olmayabilir.

---

İç Tahkimde Yargıtay Kararları

• Yargıtay 15. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Tahkim anlaşmasına saygı, mahkemelerin davaya bakamayacağı vurgulanmıştır.

• Yargıtay 11. HD, 2016/10045 E., 2018/4321 K.: Kamu düzenine aykırılık halinde hakem kararının iptal edilebileceği belirtilmiştir.

• Yargıtay HGK, 2015/1021 E., 2017/1439 K.: Tahkim kararlarının mahkeme kararı gibi bağlayıcı olduğu kabul edilmiştir.

---

İç Tahkim ve ISTAC’ın Rolü

İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC), Türkiye’de iç tahkim için önemli bir platform sunmaktadır.

• Hızlı Tahkim: Düşük tutarlı davalarda 3-6 ay içinde karar verilmektedir.

• Esnek Usul: Taraflara usulü belirleme serbestisi tanınır.

• Düşük Maliyet: Uluslararası merkezlere kıyasla daha ekonomik bir tahkim imkânı vardır.

---

Sık Sorulan Sorular

İç tahkim hangi uyuşmazlıklar için uygundur?
Ticari, ortaklık, inşaat ve sigorta sözleşmeleri gibi özel hukuk uyuşmazlıkları.

Hakem kararları kesin midir?
Evet, yalnızca iptal davasına konu olabilir.

İç tahkim ile uluslararası tahkim arasındaki fark nedir?
İç tahkim yabancı unsur içermez; uluslararası tahkimde yabancı unsur bulunur.

Türkiye’de tahkim kararları nasıl uygulanır?
Mahkeme kararı niteliğinde olup icra edilebilir.

---

Sonuç

İç tahkim, Türkiye’de özel hukuk uyuşmazlıklarının hızlı, gizli ve uzman kişilerce çözülmesini sağlayan etkin bir yoldur. HMK m.407-444 hükümleri çerçevesinde düzenlenen iç tahkim, tarafların iradesine geniş ölçüde önem verir ve hakem kararlarını mahkeme kararı gibi bağlayıcı kılar.

Türkiye’de ISTAC’ın gelişmesi ve Yargıtay’ın tahkim dostu yaklaşımı, iç tahkimin önemini her geçen gün artırmaktadır. Özellikle ticari hayatın hızla değiştiği günümüzde, iç tahkim, taraflar için mahkemelere göre daha cazip bir çözüm yolu haline gelmiştir.