Hukuki Uyum Denetimi İhmal Edilirse Yönetim Kurulu Sorumlu Olur mu?
Giriş
Günümüzde şirketler sadece ekonomik performanslarıyla değil; etik, hukuki ve yönetsel uyum kapasiteleriyle de değerlendirilmektedir. Özellikle orta ve büyük ölçekli işletmelerde, hukuki uyum denetimi (legal compliance audit) sürecinin ihmal edilmesi, sadece kurumsal düzeyde risk doğurmakla kalmaz; aynı zamanda yönetim kurulu üyeleri için bireysel hukuki ve cezai sorumluluk gündeme gelebilir.
Bu makalede; hukuki uyum denetiminin anlamı, yönetim kurulu üyelerinin görevleri bağlamında bu denetimin önemi, uyum denetimi yapılmamasının doğurabileceği hukuki riskler ve bu durumun yönetim kurulu sorumluluğuna nasıl evrilebileceği kurgusal bir vaka ile birlikte detaylı olarak ele alınacaktır.
I. Hukuki Uyum Denetimi Nedir?
Legal Compliance Audit, bir şirketin faaliyetlerinin ulusal ve uluslararası mevzuata, sözleşmesel yükümlülüklere ve sektör düzenlemelerine uygunluğunun bağımsız ve sistematik biçimde denetlenmesi sürecidir. Bu denetimler; ticaret, vergi, iş sağlığı ve güvenliği, çevre, veri koruma, tüketici hukuku gibi çok boyutlu başlıkları kapsar.
Bu denetimlerin yapılması, şirketin mevcut risklerini öngörmesi ve gerekli önlemleri alabilmesi için hayati önem taşır.
II. Yönetim Kurulunun Hukuki Sorumluluğu: Genel Çerçeve
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”)’na göre, yönetim kurulu üyeleri;
-
Şirketin kanunlara ve esas sözleşmesine uygun faaliyet göstermesini sağlamak,
-
Görevlerini sadakat ve özen yükümlülüğü çerçevesinde yerine getirmek,
-
Risk yönetimi ve iç kontrol sistemlerini kurmak ve denetlemek
zorundadırlar (TTK m.369-378).
Bu kapsamda yönetim kurulu, şirketin sadece finansal performansından değil; hukuki uyumluluğundan da doğrudan sorumludur.
III. Hukuki Uyum Denetimi Yapılmazsa Ne Olur?
1. Kanuna Aykırı Faaliyetler Gözden Kaçabilir
Denetim yapılmaması, örneğin bir çalışan verisinin rızasız şekilde işlenmesi, kaçak yapılaşma, ruhsatsız faaliyet, emisyon izni olmaksızın üretim gibi ihlallerin tespit edilmeden devam etmesine neden olabilir.
2. Yönetim Kurulu Üyeleri Doğrudan Sorumlu Hale Gelebilir
Yönetim kurulu; şirketin faaliyetlerini denetlememesi veya denetim yapılmasına engel olması durumunda, doğabilecek zararlardan şahsen sorumlu tutulabilir.
3. Pay Sahipleri ve Alacaklılar Yönetim Kuruluna Dava Açabilir
Zarara uğrayan ortaklar veya alacaklılar, TTK m.553 gereği yönetim kurulu üyelerine karşı doğrudan tazminat davası açabilirler.
IV. Kurgusal Örnek Olay: “Y. Enerji A.Ş.’nin Uyumsuzluk Krizi”
Y. Enerji A.Ş., 12 yönetim kurulu üyesiyle faaliyet gösteren orta ölçekli bir elektrik üretim şirketidir. Çevre izni 2019 yılında dolmasına rağmen bu sürecin takibi yapılmamış, legal compliance denetimi hiç gerçekleştirilmemiştir.
2025 yılında yapılan bir Bakanlık denetiminde şirketin;
-
Çevre izninin olmadığı,
-
Atık yönetim planının uygulanmadığı,
-
İş sağlığı ve güvenliği kayıtlarının tutulmadığı
tespit edilir.
Bu ihlaller nedeniyle şirkete toplam 5.200.000 TL idari para cezası, 2 ay faaliyet durdurma yaptırımı uygulanır. Şirketin piyasa değeri düşerken, kamuoyunda itibar zedelenir.
Pay sahiplerinden biri, şirketin zararının büyük ölçüde yönetim kurulunun gerekli hukuki denetimleri yaptırmamasından kaynaklandığını ileri sürerek, TTK m.553 kapsamında yönetim kurulu üyelerine karşı 3.750.000 TL’lik tazminat davası açar.
Bu davada, özellikle aşağıdaki sorular mahkemece sorgulanır:
-
Yönetim kurulu, şirketin yasal yükümlülüklerini düzenli kontrol etmiş midir?
-
Uyum denetimi yapılmaması bir ihmale mi yoksa bilinçli tercihe mi dayanmaktadır?
-
Şirket zararının doğrudan sebebi, uyumsuzlukların önlenememesi midir?
V. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluktan Kurtulma İmkânı Var mı?
1. Azami Özenin Gösterildiğini İspat Etmek
Yönetim kurulu üyeleri, alınan kararların arkasında hukuka uygun bir süreç olduğunu ve risklerin izlendiğini gösterebilirse sorumluluktan kurtulabilir. Ancak bu, ancak kapsamlı bir uyum denetimi sürecinin varlığıyla mümkündür.
2. İlgili Karara Katılmadığını Belgelemek
TTK’ya göre, zarar doğuran kararın alınmasına karşı oy kullandığını ve muhalefet şerhini karar defterine yazdırdığını ispatlayan üye sorumluluktan kurtulabilir.
3. Yetki Devri Varsa Denetim Sorumluluğunun Kimde Olduğu
Yönetim kurulu bazı görevleri bir denetim komitesine devretmişse, sorumluluk paylaştırılabilir; ancak yine de asli görev devredilemez.
VI. Hukuki Uyum Denetimi Nasıl Belgelenmelidir?
-
Yıllık denetim raporu
-
Uyum riski analiz raporları
-
Toplantı tutanakları
-
Yönetim kurulu kararları
-
İç denetim sonuçları
-
Bağımsız danışman firma raporları
Bu belgeler, yönetim kurulu üyeleri açısından olası bir dava sürecinde savunma aracı olarak kullanılabilir.
VII. Yönetim Kurulu Açısından Öneriler
-
Legal Compliance Audit’i yılda en az bir kez bağımsız uzmanlara yaptırın.
-
Tespit edilen eksiklikleri somut aksiyon planına dönüştürün.
-
Tüm kararları karar defterine açıkça yazdırın.
-
İç denetim ve uyum birimi kurulmasına öncülük edin.
-
Veri koruma, çevre, iş sağlığı gibi kritik konularda eğitim programları düzenleyin.
Sonuç: Denetim Yapmayan Yönetim Kurulu, Denetlenir
Günümüzün karmaşık regülasyon ortamında, bir yönetim kurulu üyesinin “haberdar değildim” savunması artık geçerli değildir. Uyumsuzluk risklerini önlemek, sadece şirketi değil yönetim kurulunu da korur.
Legal Compliance Audit bir “opsiyon” değil; sorumluluğunuzu sınırlamanın yegâne güvencesidir. Denetimi ihmal eden yönetim kurulu, er ya da geç denetlenir.
About Post Author
