Hukuka Aykırı Faaliyetler Uyum Denetiminde Ortaya Çıkarsa Ne Olur?
GİRİŞ
Günümüzde şirketler yalnızca finansal performanslarıyla değil, hukuka uygunluk (compliance) seviyeleriyle de değerlendirilmektedir. Özellikle regülasyona tabi sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerde, iç ve dış paydaşlar için hukuka aykırı bir eylemin tespit edilmesi, şirketin itibarı, operasyonel sürdürülebilirliği ve yöneticilerin hukuki sorumluluğu açısından ciddi sonuçlar doğurur.
Bu makalede, bir Legal Compliance Audit (Hukuki Uyum Denetimi) sürecinde hukuka aykırı faaliyetlerin ortaya çıkması halinde şirketin, yönetim kurulu üyelerinin ve çalışanların karşılaşabileceği olası sonuçlar, uygulamada izlenen prosedürler ve aksiyon planları detaylı olarak incelenecektir. Ayrıca kurgusal bir örnek olayla konunun pratik boyutu somutlaştırılacaktır.
1. Hukuka Aykırı Faaliyet Nedir?
Hukuka aykırı faaliyet, şirketin faaliyet gösterdiği alandaki yasal düzenlemelere, yönetmeliklere, idari kararlara veya sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesidir.
Örnek Faaliyet Türleri:
-
Kişisel verilerin açık rıza olmadan işlenmesi (KVKK ihlali)
-
Çevre izinlerinin alınmadan üretime devam edilmesi
-
Asgari ücretin altında ödeme yapılması
-
Sözleşmesiz taşeron çalıştırılması
-
Ruhsatsız ürün satışı
-
Fikri mülkiyet haklarının izinsiz kullanımı
2. Uyum Denetimi Neden Yapılır?
Hukuki uyum denetiminin temel amacı, yukarıdaki gibi hukuka aykırılıklara proaktif biçimde müdahale etmektir. Denetimler sayesinde şirket, idari para cezaları, tazminat yükümlülükleri, ruhsat iptalleri ve cezai soruşturmalar gibi riskleri önceden görüp bertaraf edebilir.
3. Denetimde Aykırılık Tespit Edildiğinde Ne Olur?
3.1 Raporlama ve Yönetim Kuruluna Bildirim
Denetim sonucunda hukuka aykırı bir faaliyet tespit edilirse, denetçi veya iç kontrol birimi aşağıdaki adımları izler:
-
Aykırılığın niteliği, yeri ve süresi raporlanır.
-
Varsa sorumlu personel veya departman belirtilir.
-
Olası maddi, idari ve cezai sonuçlar değerlendirilir.
-
Risk önceliğine göre çözüm önerileri içeren aksiyon planı hazırlanır.
-
Rapor, yönetim kuruluna sunularak resmi kayıt altına alınır.
3.2 Düzeltici Faaliyetler ve Zaman Takvimi
-
Aykırılığın ciddiyetine göre düzeltici faaliyetler belirlenir.
-
Geriye dönük düzeltme (örneğin geçmişe yönelik SGK prim ödemeleri) uygulanabilir.
-
Aksiyonlar, sorumlulara süre ve görev tanımıyla devredilir.
-
Gelişmeler, tekrarlanan ara denetimlerle izlenir.
4. Yönetim Kurulu ve Üst Düzey Yöneticilerin Sorumluluğu
Eğer hukuka aykırılık:
-
Uzun süredir devam eden bir uygulamaysa,
-
Bilinçli bir şekilde sistematik hale gelmişse,
-
Uyarılara rağmen gerekli düzeltmeler yapılmamışsa,
Bu durumda, yönetim kurulu üyeleri ve/veya şirket yöneticileri, Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında kusurları oranında sorumlu tutulabilir. Özellikle anonim şirketlerde, zarar gören paydaşlar yönetim kuruluna karşı doğrudan tazminat davası açabilir.
5. Kurgusal Örnek Olay: “M Yatırım A.Ş.”
Şirket Profili:
-
Enerji sektöründe faaliyet gösteren, 250 çalışanı bulunan bir anonim şirket.
-
2022 yılında kurumsal yatırımcılar tarafından satın alındı.
-
İlk defa 2024’te hukuki uyum denetimi yapılmasına karar verildi.
Denetim Süreci ve Bulgular:
-
KVKK Denetimi: Müşteri verileri açık rıza olmadan işlenmiş, e-posta kampanyaları için üçüncü taraf yazılımlara aktarılmış.
-
Çevre Denetimi: Atık yağların lisanssız taşıyıcıya verildiği, atık beyan sistemine bildirim yapılmadığı tespit edilmiş.
-
İş Hukuku Denetimi: 40 işçinin fazla mesai ücretlerinin kayıtsız olduğu, SGK primlerinin eksik yatırıldığı ortaya çıkmış.
Süreç Nasıl İlerledi?
-
Uyum Denetim Raporu, şirketin hukuk müşavirine ve yönetim kuruluna sunuldu.
-
Yönetim kurulu, özel gündemle toplandı ve aykırılıklar için “acil aksiyon planı” oluşturdu.
-
Tespit edilen her bir aykırılık için sorumlu birimlere 30 günlük iyileştirme süresi tanındı.
-
Şirket, gönüllü olarak veri ihlalini KVKK Kurulu’na bildirdi ve idari yaptırımı hafifletmeye çalıştı.
-
Çevre aykırılıkları için idari başvuru ile savunma yapıldı; ayrıca atık yönetim firması değiştirildi.
-
İş hukuku ihlalleri için SGK’ya geriye dönük prim ödeme taahhüdü verildi.
Sonuç:
Şirket, bu süreci şeffaf ve hızlı şekilde yönettiği için olası 3.200.000 TL’lik cezanın yalnızca 600.000 TL’sini ödemekle kurtuldu. Ayrıca yatırımcı güveni korunmuş oldu. Yönetim kurulu, kendi sorumluluğuna ilişkin hukuki riskleri bertaraf etmek adına bağımsız danışmanlık ve eğitim yatırımlarına yöneldi.
6. Aykırılıklar Raporlandıktan Sonra İzlenecek Yol Haritası
| Aşama | Eylem | Sorumlu |
|---|---|---|
| 1 | Aykırılık tespiti ve rapor yazımı | Denetim Ekibi |
| 2 | Yönetim kuruluna sunum ve karar | İç Kontrol ve Hukuk Birimi |
| 3 | Aksiyon planı hazırlanması | İnsan Kaynakları / İlgili Departman |
| 4 | Düzeltici adımların uygulanması | Operasyon Yöneticileri |
| 5 | Takip ve izleme denetimi | İç Denetim / Bağımsız Denetçi |
7. Hukuki ve Stratejik Öneriler
-
Denetim sonuçları gizli tutulmalı ve sadece yetkili mercilerle paylaşılmalıdır.
-
Yönetim kurulunun bu raporları yok sayması, doğrudan sorumluluk doğurur.
-
Aykırılıkların tespiti durumunda gerekirse kamu kurumlarına bildirim yapılmalı, aksi takdirde örtme riskinden doğan cezai sorumluluk da doğabilir.
-
Her uyum denetimi sonrası, şirket içi politika ve prosedürler yeniden gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir.
8. Sonuç
Hukuka aykırı faaliyetlerin uyum denetimi sırasında tespiti, şirketin zafiyetini ortaya çıkarsa da; bu durum aynı zamanda bir iyileşme fırsatı olarak görülmelidir. Etkin ve şeffaf şekilde yönetilen her denetim süreci, şirketin sadece hukuki risklerini azaltmaz; aynı zamanda iç işleyişini de güçlendirir.
Şirketlerin proaktif davranarak hukuki denetimleri düzenli yapması, hem kamu otoriteleri nezdinde hem de yatırımcılar gözünde kurumsal güveni artırır. Aykırılıklar karşısında gösterilen şeffaflık ve hızlı aksiyon alma kabiliyeti, cezai sonuçların hafifletilmesinde etkili olur.
About Post Author
