HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİYE BIRAKILMASI (HAGB) NEDİR?

I. GİRİŞ

Ceza adalet sisteminde, özellikle ilk defa suç işleyen bireylerin yeniden topluma kazandırılması ve adli sicil kayıtlarının sabitlenmesinin önlenmesi amacıyla bazı “ceza erteleme” mekanizmaları geliştirilmiştir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), Türk Ceza Muhakemesi Hukuku’nda bu amaçla düzenlenmiş, hem bireyi hem kamu düzenini gözeten önemli bir kurumdur.

HAGB, mahkemece verilen mahkûmiyet kararının sanık hakkında belirli şartlar çerçevesinde 5 yıl süreyle açıklanmaması, bu sürenin sonunda ise açıklanmamış hükmün hiçbir hüküm ve sonuç doğurmaması anlamına gelir.

II. HUKUKİ DAYANAK: CMK M.231

HAGB kurumu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, belli şartların sağlanması hâlinde sanık hakkında verilen mahkûmiyet kararının açıklanması ertelenebilir.

A. Yasal Şartlar:

Sanığa verilen cezanın 2 yıl veya daha az hapis cezası ya da adli para cezası olması,
Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûmiyetinin olmaması,
Yargılama sürecinde mağdurun veya kamunun uğradığı zararın giderilmiş olması,
Mahkemenin sanığın ileride suç işlemeyeceği kanaatine varması,
Sanığın HAGB kararını kabul etmesi.

III. HAGB KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI

HAGB kararının verilmesi hâlinde:

Sanık hakkında verilen hüküm 5 yıl süreyle açıklanmaz (çocuklar için bu süre 3 yıldır),
Sanık, bu süre zarfında kasten yeni bir suç işlemez ve yükümlülüklere uygun davranırsa karar hiçbir sonuç doğurmadan ortadan kalkar,
Hüküm açıklanmadığı için adli sicil kaydına işlenmez, dolayısıyla birey temiz bir sabıkaya sahip olur,
HAGB kararı infaz edilemez ve itiraza tabidir, istinafa veya temyize açık değildir.

IV. HAGB KAPSAMINA GİREN SUÇLAR

HAGB, temel olarak basit nitelikteki suçlar için öngörülmüştür. Örnek olarak:

Hakaret (TCK 125),
Basit yaralama (TCK 86/2),
Trafik güvenliğini tehlikeye sokmak (TCK 179),
Hırsızlık (basit hal),
Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurmak (TCK 191).

Ancak bazı suçlar HAGB kapsamına girmez. Örneğin:

Terör suçları,
Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (istisnalar dışında),
Yüz kızartıcı suçlar.

V. HAGB SÜRECİNDE GÖZETİLEN YÜKÜMLÜLÜKLER

HAGB kararının verilmesiyle birlikte, sanığın yükümlülüklere uyması beklenir. Bu yükümlülükler arasında:

Denetimli serbestlik müdürlüğüne başvuru,
Belirlenen aralıklarla imza atmak,
Belirli eğitim veya tedavi programlarına katılmak,
Mağdura zarar verilmemesi ve iletişime geçilmemesi,
Kamu hizmetinde çalışmak gibi bazı yükümlülükler olabilir.

VI. HAGB KARARININ AÇIKLANMASI

HAGB süresince sanığın:

Yeni bir kasten suç işlemesi,
Denetim süresi yükümlülüklerine aykırı davranması,
Mağdura zarar vermesi,

gibi hâllerde, mahkeme önceden verilmiş mahkûmiyet kararını açıklar. Bu durumda açıklanan hüküm artık infaz edilir ve sanık hakkında sabıka doğar.

VII. HAGB’YE İTİRAZ HAKKI

Sanık HAGB kararını kabul etmek zorunda değildir. HAGB kararı verilmişse, bu karara karşı itiraz mümkündür. İtiraz süresi 7 gündür ve kararın verildiği mahkemeye sunulur. Ancak HAGB’ye rıza gösterilmesi durumunda itiraz hakkı ortadan kalkar.

VIII. YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA HAGB

Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2018/1152 E., 2019/678 K.:

“Sanığın sabıkasız oluşu ve zararın giderilmesi karşısında verilen HAGB kararı, usul ve yasaya uygundur. Ancak sanığın rızasının alınmamış olması, kararı sakatlar.”

Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2017/3942 E., 2018/2134 K.:

“Denetim süresi içerisinde başka bir suç işleyen sanık hakkında açıklanmayan hüküm infaza konulur.”

IX. HAGB’NİN AVANTAJLARI VE ELEŞTİRİLERİ

A. Avantajları:

Adli sicilin temiz kalmasını sağlar,
Sanığa ikinci bir şans verir,
Cezanın caydırıcılığı korunur ancak infaz yapılmaz,
Topluma kazandırma hedeflenir.

B. Eleştiriler:

Cezasızlık algısı oluşturabilir,
Her yargı çevresinde farklı uygulamalara yol açabilir,
Sanığın kabulüne bağlı olması, savunma zafiyeti yaratabilir.

X. HAGB KARARI VERİLEN BİR DOSYA ÖRNEĞİ

Olay: Sanık, komşusuna sosyal medya üzerinden hakaret etmiştir. Şikayet üzerine açılan dava sonucunda 2 yıl hapis cezası verilmiş, sabıka kaydının olmaması, pişmanlık göstermesi ve zararın bulunmaması gerekçesiyle mahkeme HAGB kararı vermiştir. Sanık denetim süresince hiçbir suç işlemediğinden dolayı karar açıklanmamış ve dosya düşmüştür.

XI. SONUÇ

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, Türk ceza adalet sisteminin birey merkezli ve toplumsal faydayı gözeten bir uygulamasıdır. Her ne kadar tüm suçları kapsamayacak şekilde sınırlandırılmış olsa da, ilk defa suç işleyen ve gelecekte suç işlemeyeceği kanaati oluşan kişiler için oldukça önemli bir “ikinci şans” mekanizmasıdır.

Uygulamada hâkimlerin takdir yetkisi önemli olduğundan, HAGB kararı verilecek durumlarda etkin bir savunma ile sanığın lehine durumlar ortaya konmalıdır. Aksi halde karar verilmemesi hâlinde hüküm açıklanarak sabıka doğabilir ve birey uzun süre cezai ve sosyal sonuçlarla karşılaşabilir.

Single Blog Title