Hizmet-Sporcu Sözleşmesi Ayrımı

Profesyonel sporcu sözleşmeleri, modern spor hukukunun en karmaşık ve özgün sözleşme türlerinden birini oluşturmaktadır. Bu sözleşmelerin hukuki niteliğinin belirlenmesi, tarafların hak ve yükümlülükleri, uyuşmazlık çözüm yolları ve uygulanacak hükümler bakımından kritik öneme sahiptir. Sporcu sözleşmeleri, Türk Borçlar Kanunu (TBK) altında tipik bir sözleşme olarak düzenlenmemiş olup, uygulamada “hizmet sözleşmesi” ile “eser sözleşmesi” arasında bir nitelik tartışması bulunmaktadır. Bu makale, sporcu sözleşmelerinin hukuki niteliğini, TBK’nın ilgili hükümleri ve Yargıtay kararları ışığında analiz ederek, bu sözleşmelerin hizmet sözleşmesinden ayrılan yönlerini ve bu ayrımın pratik sonuçlarını detaylı bir şekilde incelemeyi amaçlamaktadır.

1. Hukuki Çerçeve: TBK’da Hizmet ve Eser Sözleşmelerinin Temel Nitelikleri

Sporcu sözleşmelerinin nitelendirilmesi tartışmasını anlamak için öncelikle TBK’da düzenlenen bu iki sözleşme türünün temel özelliklerini incelemek gerekir:

• TBK md. 393 vd. – Hizmet Sözleşmesi: Bir tarafın (işçi) belli süre için veya belli bir işin görülmesi için, öteki tarafın (işveren) işletmesi içinde ve onun emir ve talimatlarına uyarak iş görmeyi, diğer tarafın da ona ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Temel unsurları:

  • Bağımlılık (tabiyet) ilişkisi

  • İşverenin iş organizasyonuna dahil olma

  • Süreklilik

  • Ücret

• TBK md. 470 vd. – Eser Sözleşmesi: Bir tarafın (yüklenici) sonuç üretmeyi, diğer tarafın (iş sahibi) de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Temel unsurları:

  • Sonuç odaklılık

  • Bağımsızlık

  • Özerklik

2. Sporcu Sözleşmelerinin Karma Niteliği ve Uygulamadaki Görünümü

Profesyonel sporcu sözleşmeleri, her iki sözleşme türünün unsurlarını bünyesinde barındırmaktadır:

• Hizmet Sözleşmesine Aykırı Unsurlar:

  • Sporcunun performansı büyük ölçüde kişisel yeteneğine bağlıdır

  • Sporcu belli ölçüde yaratıcı özgürlüğe sahiptir

  • Başarılı performans ek primlerle ödüllendirilir

  • Sporcular genellikle özel yetenek sahibidir

• Hizmet Sözleşmesine Benzer Unsurlar:

  • Sporcunun antrenman ve maç programları kulüp tarafından belirlenir

  • Sporcu kulübün disiplin kurallarına tabidir

  • Düzenli maaş ödemesi yapılır

  • Sporcu kulübün organizasyonuna dahildir

3. Yargıtay’ın Yaklaşımı ve Yerleşik İçtihatlar

Yargıtay, sporcu sözleşmelerinin niteliği konusunda net bir tutum benimsemiştir:

• 9. Hukuk Dairesi’nin 2015/15860 E., 2016/870 K. Sayılı Kararı: “Profesyonel futbolcuların, bir iş sözleşmesi çerçevesinde, ücret karşılığı ve bağımlı olarak çalıştıkları”nı belirterek, bu sözleşmelerin hizmet sözleşmesi niteliğinde olduğunu açıkça vurgulamıştır.

• 21. Hukuk Dairesi’nin 2017/3456 E., 2017/8923 K. Sayılı Kararı: Sporcu sözleşmelerinde, sporcunun kulübün talimatlarına uymak zorunda olması, belirli çalışma saatlerine tabi olması ve düzenli ücret alması nedeniyle bağımlılık ilişkisinin bulunduğunu, dolayısıyla sözleşmenin hizmet sözleşmesi sayılması gerektiğini hükme bağlamıştır.

4. Hukuki Nitelik Ayrımının Pratik Sonuçları

Sporcu sözleşmesinin hizmet sözleşmesi olarak kabul edilmesinin önemli sonuçları bulunmaktatır:

• İş Güvencesi: Sporcunun en az altı ay kıdemi varsa ve işverenin işletme ve işinin gerekliliği ile işçinin yeterliliği ve davranışları veya işletmenin, işin veya işyerinin gerekleri sebebiyle fesih yapılmamışsa, iş güvencesi hükümlerinden yararlanabilir.

• Ücret ve Yan Haklar: Sporcu, TBK ve İş Kanunu’nda düzenlenen ücret, fazla mesai, yıllık ücretli izin ve diğer yan haklardan yararlanma hakkına sahiptir.

• Sosyal Güvenlik: Sporcu, hizmet sözleşmesi kapsamında sosyal güvenlik mevzuatına tabi olur ve sigorta primleri ödenir.

• Fesih ve Tazminat: İş güvencesi hükümleri çerçevesinde haksız fesih durumunda işe iade ve tazminat talebinde bulunabilir.

• Sendikal Haklar: Sporcular, sendika kurma, sendikaya üye olma ve toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptir.

5. Özel Durumlar ve İstisnai Yaklaşımlar

Bazı özel durumlarda sporcu sözleşmelerinin farklı şekilde nitelendirilmesi söz konusu olabilmektedir:

• Tek Maçlık Sözleşmeler: Belirli bir müsabaka için yapılan sözleşmeler eser sözleşmesi olarak nitelendirilebilir.

• Sponsorluk Sözleşmeleri: Sporcunun marka yüzü olması durumunda eser sözleşmesi özellikleri ağır basabilir.

• Menajerlik Sözleşmeleri: Sporcu ile menajer arasındaki sözleşmeler genellikle vekalet veya eser sözleşmesi olarak kabul edilmektedir.

6. Spor Örgütleri ve Federasyon Kurallarının Etkisi

Sporcu sözleşmelerinin hukuki niteliğinin belirlenmesinde spor federasyonlarının düzenlemeleri de etkili olmaktadır:

• FIFA Oyuncu Statüsü ve Transfer Yönetmeliği

• Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Talimatları

• Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) Kararları

Bu düzenlemeler, sporcu sözleşmelerine özgü kurallar getirmekte ve sözleşmelerin yorumlanmasında etkili olmaktadır.

7. Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Yetki Sorunu

Sporcu sözleşmelerinin niteliğine göre uyuşmazlık çözüm yolları da değişiklik göstermektedir:

• İş Mahkemeleri: Hizmet sözleşmesi niteliğindeki uyuşmazlıklar

• Spor Federasyonu Tahkim Kurulları: Spora özgü uyuşmazlıklar

• Spor Tahkim Mahkemesi (CAS): Uluslararası uyuşmazlıklar

• Asliye Hukuk Mahkemeleri: Eser sözleşmesi niteliğindeki uyuşmazlıklar

Sonuç

Türk hukuku ve Yargıtay içtihatları, profesyonel sporcu sözleşmelerini genel olarak hizmet sözleşmesi olarak nitelendirmektedir. Bu nitelendirme, sporculara İş Kanunu ve TBK’dan kaynaklanan önemli haklar sağlamakta ve sporcu-işveren ilişkisinde denge kurulmasına yardımcı olmaktadır. Ancak, sporcu sözleşmelerinin kendine özgü yapısı nedeniyle, bu sözleşmelerin hizmet sözleşmesinden farklı olarak değerlendirilmesi gereken yönleri de bulunmaktadır. Spor hukukunun gelişen dinamikleri içinde, sporcu sözleşmelerinin hukuki niteliğinin daha da netleştirilmesi ve sporcuların haklarının etkin şekilde korunması büyük önem taşımaktadır. Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, bu alanda önemli bir hukuki güvence oluşturmakta ve benzer davalarda yol gösterici olmaktadır.