Hasar İhbarında Süre Kaçırma: Hak Düşürücü Süreler ve Mücbir Sebep
Hasar İhbarında Süre Kaçırma: Hak Düşürücü Süreler ve Mücbir Sebep
Giriş
Sigorta hukukunda, hasar meydana geldikten sonra sigortalının en önemli yükümlülüklerinden biri hasar ihbarını süresinde yapmaktır.
Bu bildirim, hem sigorta şirketinin zararı araştırmasını sağlar hem de tazminatın hızlı ve doğru şekilde ödenmesini mümkün kılar.
Ancak uygulamada birçok sigortalı, kazayı veya hasarı sigorta şirketine geç bildirdiği için tazminat talepleri reddedilmekte; sigorta şirketleri ise “hak düşürücü süre aşıldı” gerekçesiyle ödeme yapmamaktadır.
Peki bu süre tam olarak nedir?
Ne zaman işlemeye başlar?
Mücbir sebep (örneğin hastalık, doğal afet, ölüm) bu süreyi durdurur mu?
1. Hasar İhbarı Nedir?
Hasar ihbarı, sigortalının rizikonun gerçekleştiğini sigortacısına bildirme yükümlülüğüdür.
Bu yükümlülük, Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 1446. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.
TTK m. 1446/1:
“Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleştiğini öğrendiği tarihten itibaren beş gün içinde sigortacıya bildirimde bulunmakla yükümlüdür.”
Bu maddeye göre sigortalı, hasarı öğrendiği andan itibaren 5 gün içinde sigortacısına ihbarda bulunmalıdır.
Yani süre, kazanın olduğu günden değil, sigortalının haberdar olduğu günden başlar.
Yargıtay 11. HD 2019/10345 E., 2021/4729 K.:
“Rizikonun öğrenildiği tarihten itibaren başlayan beş günlük ihbar süresi, hak düşürücü niteliktedir.”
2. Hasar İhbar Süresinin Amacı
Hasar ihbarı süresi, sigortacının zararı yerinde ve zamanında incelemesini sağlamak içindir.
Zamanında yapılmayan ihbar, şu riskleri doğurur:
- Hasarın kapsamı tespit edilemez,
- Eksper incelemesi sağlıklı yapılamaz,
- Hileli veya mükerrer taleplerin önüne geçilemez.
Dolayısıyla, bu süre hem sigortacının hem sigortalının menfaat dengesini korumak amacıyla getirilmiştir.
3. Hasar İhbarında Süre Kaçırmanın Sonuçları
Sigortalı beş günlük sürede ihbar yapmazsa, sigortacı tazminat ödemekten kaçınabilir.
Ancak TTK 1446/2’ye göre bu kural mutlak değildir.
TTK m. 1446/2:
“İhbarın süresinde yapılmaması, sigortacının zararı tespit etmesini engellemişse sigortacı tazminat ödemekten kaçınabilir.”
Bu hüküm, sigortalı lehine önemli bir koruma getirir.
Yani, sigorta şirketi “ihbar geç yapıldı” diyorsa, bunun zararı inceleme yeteneğini engellediğini ispatlamak zorundadır.
Yargıtay 11. HD 2020/2403 K.:
“İhbar süresinin geçirilmiş olması tek başına tazminat reddi sebebi değildir. Sigortacı, geç ihbar nedeniyle inceleme yapamadığını ispatlamalıdır.”
4. Hak Düşürücü Süre Nedir?
Hak düşürücü süre, süresi içinde kullanılmayan bir hakkın tamamen ortadan kalkmasına neden olan süredir.
Bu süre durmaz, kesilmez, uzamaz (istisna: mücbir sebep).
Sigorta hukukunda iki tür hak düşürücü süre bulunur:
- Kısa süreli (ihbar süresi): 5 gün
- Uzun süreli (dava açma süresi): TTK m. 1420’ye göre 2 yıl, bazı hallerde 10 yıl
Hasar ihbar süresi 5 gündür, ancak sigortalı bu süreyi geçirirse tazminat talebi düşebilir.
5. Mücbir Sebep Kavramı
Mücbir sebep, kişinin kontrolü dışında meydana gelen ve yükümlülüğünü yerine getirmesine engel olan olay anlamına gelir.
Yargıtay’a göre:
“Mücbir sebep, kaçınılmazlık unsuru taşıyan olağanüstü bir olaydır.”
Örneğin:
- Deprem, sel, yangın
- Ağır hastalık veya ameliyat
- Ölüm veya yakın akrabanın ölümü
- Yoğun kar, iletişim kesintisi, sokağa çıkma yasağı
Bu durumlarda, sigortalı hasarı zamanında bildiremezse mücbir sebep nedeniyle hak düşümü gerçekleşmez.
Yargıtay 11. HD 2018/6031 K.:
“Sigortalı, hastalık veya ölüm nedeniyle ihbarda bulunamamışsa, mücbir sebep hâli kabul edilmeli; sürenin işlemeyeceği değerlendirilmelidir.”
6. Mücbir Sebep Halinde Süre Nasıl Hesaplanır?
TTK’da mücbir sebebin ihbar süresini durduracağına dair açık hüküm yoktur.
Ancak Borçlar Kanunu’nun genel ilkeleri (TBK m. 136 – imkânsızlık) kıyasen uygulanır.
Yargıtay uygulamasına göre, mücbir sebep ortadan kalktıktan sonra makul süre içinde bildirim yapılmalıdır.
Örneğin:
- Sigortalı kazadan sonra hastanede 7 gün yoğun bakımda kalmışsa, taburcu olduktan sonraki 2–3 gün içinde bildirim yapması yeterlidir.
Bu durumlarda sigortacı, “süre geçti” diyerek tazminat ödemekten kaçınamaz.
7. Sigortalının Bildirim Yükümlülüğünün Kapsamı
Sigortalının hasar ihbarı yalnızca kazayı bildirmekle sınırlı değildir.
Ayrıca şu yükümlülükleri de içerir:
- Hasarın tarihini, yerini ve nedenini belirtmek,
- Zararın kapsamı hakkında bilgi vermek,
- Sigortacının incelemesine imkân tanımak,
- Eksper çağrısına yardımcı olmak,
- Gerekirse tutanak, fatura, fotoğraf, polis raporu gibi belgeleri sunmak.
Bu yükümlülüklerin ihlali, tazminatın kısmen veya tamamen reddine yol açabilir.
8. Sigortacının İspat Yükü
Sigorta şirketi, “hasar ihbarı geç yapıldı” diyorsa, şu hususları ispatlamalıdır:
- Sigortalının 5 günlük süreyi aştığını,
- Bu gecikme nedeniyle zararı tespit edemediğini veya inceleme yapamadığını.
Yargıtay 11. HD 2017/2151 E., 2019/4980 K.:
“Sigortacı, geç ihbarın zararı artırdığını veya incelemeyi imkânsız kıldığını ispatlamadıkça tazminattan kaçınamaz.”
Bu nedenle, salt “geç bildirim” gerekçesi yeterli değildir.
9. Yargıtay İçtihatları Işığında Uygulama
Yargıtay 11. HD 2019/10345 E., 2021/4729 K.
“Beş günlük ihbar süresi, rizikonun öğrenildiği andan itibaren başlar; olay anından değil.”
Yargıtay 17. HD 2020/3241 K.
“Sigortacının zararı tespit etme olanağını ortadan kaldırmayan gecikme, tazminatın reddi nedeni olamaz.”
Yargıtay 11. HD 2018/3271 E., 2020/3486 K.
“Mücbir sebep hâlinde ihbar süresi işlemez; sigortalı engel ortadan kalkar kalkmaz ihbarda bulunmalıdır.”
Bu kararlar, sigortalı lehine yorum ilkesini pekiştirmiştir.
10. Hasar İhbarında Pratik Tavsiyeler
- Derhal bildirim yapın. Olayı öğrendiğiniz andan itibaren sigortacınıza e-posta, telefon veya mobil uygulama üzerinden ihbar edin.
- Yazılı kayıt bırakın. E-posta veya SMS yoluyla yapılan ihbar, ispat açısından değerlidir.
- Eksper gelmeden onarım yaptırmayın. Aksi halde zarar tespiti tartışmalı hale gelir.
- Mücbir sebebi belgeleyin. Hastane raporu, ölüm belgesi, afet belgesi gibi deliller sunulmalıdır.
- Poliçedeki özel şartları okuyun. Bazı poliçelerde ihbar süresi 2 gün olarak da düzenlenmiştir.
- Sigortacının cevap süresi: Sigortacı, ihbarı aldıktan sonra 10 iş günü içinde eksper atamalıdır.
11. Sigorta Tahkim Komisyonu Uygulaması
Sigorta Tahkim Komisyonu kararlarında genellikle sigortalı lehine yorum yapılmaktadır.
Komisyon, geç ihbar durumlarında sigortacının somut zararını göstermesini arar.
Tahkim Kararı 2021/4189 K.:
“İhbar süresinin geçmesi, sigortacının tazminatı reddetmesine tek başına yeterli değildir; gecikme nedeniyle inceleme yapılamadığı ispatlanmalıdır.”
12. Örnek Olay: Mücbir Sebep Nedeniyle Geç Bildirim
Bir sigortalı, şehir dışında trafik kazası geçirir.
Kaza sonrası ağır yaralanır ve 10 gün hastanede yatar.
Taburcu olduktan 3 gün sonra sigortacısına ihbarda bulunur.
Sigorta şirketi “5 günlük süre geçti” diyerek reddeder.
Ancak Yargıtay içtihatlarına göre mücbir sebep (hastalık, hastanede yatış) nedeniyle süre işlemediğinden sigortacı tazminat ödemek zorundadır.
13. Dava Süreci ve Hak Arama Yolları
Sigortacı haksız şekilde “geç ihbar” gerekçesiyle tazminat ödemeyi reddederse, sigortalı:
- Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilir (2 yıl içinde),
- Veya Asliye Ticaret Mahkemesi’nde tazminat davası açabilir.
Mahkeme, mücbir sebep ve gecikmenin zararı etkileyip etkilemediğini bilirkişi incelemesiyle belirler.
14. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar
| Sorun | Değerlendirme |
|---|---|
| İhbar süresinin sözleşmede 24 saat olarak düzenlenmesi | Yargıtay, bu tür hükümlerin sigortalı aleyhine olduğunu ve geçersiz sayılabileceğini belirtmiştir. |
| E-posta ile yapılan ihbarın reddi | Yazılı ihbar niteliğindedir; geçerlidir. |
| Sigorta şirketinin eksperi geç göndermesi | Sigortacının gecikmesi sigortalıya yüklenemez. |
| Hasarın fark edilmediği durumlar | Süre, sigortalının hasarı öğrendiği andan başlar. |
15. Çözüm ve Öneriler
- Şeffaflık: Sigorta poliçelerinde ihbar süresi açık ve sade şekilde yazılmalıdır.
- Mücbir sebep düzenlemesi: TTK’ya, mücbir sebep hâlinde sürenin işlemeyeceğini belirten açık hüküm eklenmelidir.
- Dijital ihbar sistemleri: Sigortacılar, mobil uygulama üzerinden yapılan bildirimleri resmi kabul etmelidir.
- Yargı birliği: Farklı daireler arasında hak düşürücü süre yorumları standartlaştırılmalıdır.
16. Sonuç
Hasar ihbarı süresi, sigorta hukukunda hem hak düşürücü nitelik taşıyan, hem de sigortalı lehine istisnalara açık bir düzenlemedir.
Sigortalı, rizikoyu öğrendiği andan itibaren 5 gün içinde bildirim yapmalıdır.
Ancak mücbir sebep veya gecikmenin zararı etkilemediği hallerde, sigortacının “geç bildirim” gerekçesiyle ödeme yapmaktan kaçınması hukuken mümkün değildir.
Yargıtay içtihatları, bu konuda açık bir ilke oluşturmuştur:
“Sigortalı, mücbir sebep nedeniyle süresinde ihbar yapamamışsa, hak düşürücü süre işletilemez.”
Sonuç olarak;
- Her sigortalı, hasar sonrasında mümkün olan en kısa sürede ihbar yapmalı,
- Mücbir sebep hâllerinde belge sunmalı,
- Haksız tazminat reddi durumunda tahkim veya mahkeme yoluna başvurmalıdır.
Bu yaklaşım, hem sigorta hukukunda adil dengeyi koruyacak, hem de sigorta şirketleriyle sigortalılar arasında güveni güçlendirecektir.
About Post Author
