Hapis Cezasının Ertelenmesi Halinde Denetim Süresi ve Yükümlülükler
Giriş
Ceza hukukunun temel işlevlerinden biri yalnızca suç işleyen kişiyi cezalandırmak değil, aynı zamanda onu topluma yeniden kazandırmaktır. Modern ceza adalet sistemleri, salt hapis cezasının her zaman en uygun çözüm olmadığını kabul etmektedir. Bu bağlamda, Türk Ceza Kanunu (TCK) da kısa süreli hapis cezaları için erteleme kurumunu düzenlemiştir. Ertelemenin en önemli unsurları ise denetim süresi ve bu süreçte sanığa yüklenebilecek yükümlülüklerdir.
Bu makalede, erteleme kurumunun işleyişi, denetim süresinin belirlenmesi, yükümlülüklerin kapsamı, ihlallerin sonuçları, Yargıtay’ın bakış açısı, karşılaştırmalı hukuk örnekleri ve uygulamadaki somut yansımaları detaylı olarak ele alınacaktır.
Erteleme Kurumunun Hukuki Dayanağı
TCK m.51 Çerçevesi
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi, hapis cezasının ertelenmesine dair hükümleri düzenlemektedir. Buna göre:
-
Ceza süresi: Erteleme yalnızca iki yıl veya daha az süreli hapis cezaları için mümkündür. Ancak 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını bitirmiş kişilerde bu sınır üç yıldır.
-
Sabıka şartı: Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezası almamış olması gerekir.
-
Mahkeme kanaati: Hâkim, sanığın kişiliğini, sosyal ilişkilerini, suç sonrası pişmanlığını dikkate alarak yeniden suç işlemeyeceği kanaatine ulaşmalıdır.
-
Zararın giderilmesi: Mağdurun zararı giderilmediyse hâkim erteleme kararı vermeyebilir veya ertelemeyi zararın telafisine bağlayabilir.
Bu şartlar sağlanmazsa, cezanın ertelenmesi mümkün değildir.
Denetim Süresi
1. Denetim Süresinin Tanımı
Denetim süresi, sanığın cezasının ertelendiği ve toplum içinde gözetim altında tutulduğu dönemi ifade eder. Bu süre, cezanın infazının yerini alır ve sanığın davranışlarının değerlendirilmesini sağlar.
2. Sürenin Sınırları
Kanuna göre denetim süresi:
-
En az 1 yıl, en çok 3 yıl olabilir.
-
Sanığın kişiliği, sosyal ilişkileri, suça neden olan faktörler, yeniden suç işleme riski gibi unsurlar göz önüne alınarak hâkim tarafından belirlenir.
Örneğin, genç ve sabıkasız bir sanık için 1 yıl yeterli görülebilirken, suç geçmişi olan bir sanık için 3 yıl denetim süresi uygulanabilir.
3. Sürenin İşleyişi
-
Sanık, denetim süresini iyi halli geçirirse cezası infaz edilmiş sayılır.
-
Bu durumda ceza adli sicil arşivine alınır ve ileride silinmesi mümkündür.
-
Ancak sanık denetim süresinde kasıtlı bir suç işlerse veya yükümlülüklere uymazsa, erteleme kararı kaldırılır ve ertelenmiş ceza aynen infaz edilir.
Denetim Süresindeki Yükümlülükler
1. Yükümlülüklerin Amaçları
Mahkeme, sanığa denetim süresinde bazı yükümlülükler yükleyebilir. Bu yükümlülüklerin amacı:
-
Sanığın topluma uyumunu sağlamak,
-
Yeniden suç işlemesini önlemek,
-
Mağdurun zararını gidermek,
-
Suçun tekrarını engelleyecek rehabilitasyon sağlamaktır.
2. Yükümlülük Türleri
TCK m.51/3’e göre, yükümlülükler şunlar olabilir:
-
Meslek veya sanat sahibi olmak için eğitim programına katılmak,
-
Bir işte çalışmak,
-
Belirli yerlere gitmemek,
-
Belirli kişilerle görüşmemek,
-
Alkol, uyuşturucu tedavisi veya eğitimine devam etmek,
-
Denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından belirlenen programlara katılmak.
3. Ölçülülük İlkesi
Yükümlülükler sanığın kişiliğine, sosyal çevresine ve yaşam şartlarına uygun olmalıdır. Örneğin, işsiz bir sanığa “bir işte çalışmak” yükümlülüğü getirilebilir, ancak fiilen imkânsız bir şart konulamaz.
Denetim Süresinin İhlali
1. Suç İşlenmesi
Sanık denetim süresinde kasıtlı bir suç işlerse, erteleme kararı kaldırılır ve ertelenmiş hapis cezası aynen infaz edilir.
2. Yükümlülüklere Uymama
Sanık yükümlülüklere uymazsa hâkim:
-
Öncelikle sanığı uyarır.
-
İhlalin devam etmesi halinde erteleme kararı kaldırılır.
Bu durumda sanık cezaevine gönderilir.
Denetim Süresinin Başarıyla Tamamlanması
Sanık, denetim süresini yükümlülüklere uygun ve suç işlemeksizin geçirirse, cezası infaz edilmiş sayılır. Bu durumda:
-
Ceza adli sicil arşivine alınır.
-
Belirli sürelerin sonunda sicilden tamamen silinir.
-
Sanık açısından hukuki sonuç doğurmaz.
Yargıtay’ın Görüşü
Yargıtay içtihatları, denetim süresi ve yükümlülüklerin uygulanmasında titizlik gösterilmesi gerektiğini vurgular:
-
Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2018/2534 E., 2019/4789 K.
Erteleme kararı verilmiş ancak yükümlülük belirlenmemiştir. Bu durum bozma sebebidir. -
Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2016/4122 E., 2017/2145 K.
Denetim süresinde suç işleyen sanık hakkında ertelemenin kaldırılmasına karar verilmesi hukuka uygundur.
Bu kararlar, hâkimlerin yükümlülük belirleme ve ihlali değerlendirme konusunda özenli davranması gerektiğini ortaya koymaktadır.
Örnek Olaylar
Olay 1: Genç Sanık
18 yaşındaki Ali, kasten yaralama suçundan 1 yıl 6 ay hapis cezası almıştır. Mahkeme cezasını ertelemiş, 2 yıl denetim süresi belirlemiştir. Ali’ye eğitim programına katılma yükümlülüğü getirilmiştir. Ali kurallara uyar, suç işlemez ve cezası infaz edilmiş sayılır.
Olay 2: Tekerrür
40 yaşındaki Mehmet, hırsızlık suçundan 1 yıl 8 ay hapis cezası almış, cezası ertelenmiştir. Ancak denetim süresinde yeniden hırsızlık yapmıştır. Bu durumda erteleme kaldırılır, ertelenmiş cezası cezaevinde infaz edilir.
Olay 3: Yükümlülüğe Uymama
30 yaşındaki Ayşe, 1 yıl 2 ay hapis cezası almış, cezası ertelenmiş, 2 yıl denetim süresi ve işte çalışma yükümlülüğü getirilmiştir. Ayşe yükümlülüğe uymayınca mahkeme uyarı yapar. İhlalin devam etmesi üzerine erteleme kaldırılır.
Sonuç
Hapis cezasının ertelenmesi, ceza hukukunun insani yüzünü yansıtan bir kurumdur. Ancak bu kurumun etkinliği, denetim süresinin doğru belirlenmesi ve yükümlülüklerin uygulanması ile mümkündür.
-
Denetim süresi 1–3 yıl arasında değişir.
-
Sanığa meslek, eğitim, çalışma, uzak durma gibi yükümlülükler getirilebilir.
-
Suç işlenirse veya yükümlülüklere uyulmazsa erteleme kaldırılır.
-
İyi halli geçirilen süre sonunda ceza infaz edilmiş sayılır.
Bu düzenlemeler, sanığa ikinci bir şans tanırken toplum güvenliğini de korumayı amaçlamaktadır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN
About Post Author
