Hangi Kararlara Karşı İstinaf Kanun Yoluna Başvurulabilir? CMK m. 272 ve devamı hükümleri ışığında kapsamlı inceleme

1. Giriş

Türk Ceza Muhakemesi sisteminde istinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların hem olay hem de hukuk yönünden yeniden incelenmesini sağlayan bir olağan kanun yoludur. 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçmesiyle birlikte ceza muhakemesinde de istinaf kurumu işlerlik kazanmıştır.

İstinaf sayesinde, ilk derece mahkemesinde yapılmış hataların düzeltilmesi, delillerin yeniden tartışılması ve hukuka uygun bir hüküm kurulması amaçlanır. Ancak her karar istinafa tabi değildir. İşte bu noktada “hangi kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir?” sorusu, uygulamada büyük önem taşır.

2. Yasal Dayanak

CMK m. 272/1: Hükümlere karşı istinaf yoluna başvurulabilir.
CMK m. 272/2: Kanunda kesin olduğu belirtilen hükümler istinafa tabi değildir.
CMK m. 223: İlk derece mahkemelerinin verebileceği hüküm çeşitlerini düzenler.
CMK m. 273–285: İstinafın usulünü belirler.

3. İstinafa Tabi Kararlar

3.1. Mahkûmiyet Kararları

Sanığın cezalandırılmasına ilişkin bütün mahkûmiyet kararları istinafa tabidir.

Hapis cezaları (kısa süreli veya uzun süreli fark etmeksizin)
Adli para cezaları (kanunda kesinlik sınırının altında kalanlar hariç)
Ertelenmiş cezalar
Taksirli suçlar nedeniyle verilen cezalar

3.2. Beraat Kararları

Sanığın beraatine ilişkin kararlar, katılan ve Cumhuriyet savcısı tarafından istinafa götürülebilir. Beraat kararına karşı sanığın istinafa gitmesi gerekmez, çünkü lehine bir hüküm söz konusudur.

3.3. Davanın Reddi Kararları

Daha önce aynı fiilden kesin hüküm verilmişse (ne bis in idem),
Yetkisizlik veya görevsizlik nedeniyle davanın reddi,
Şikâyet hakkının bulunmaması veya süresinde şikâyet yapılmaması,

gibi nedenlerle verilen reddi kararları istinafa tabidir.

3.4. Davanın Düşmesi Kararları

Zamanaşımı nedeniyle,
Sanığın ölümü,
Şikâyetten vazgeçme,
Genel af,

gibi sebeplerle verilen düşme kararlarına karşı istinafa gidilebilir.

3.5. Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararları

Sanığın fiilinin suç teşkil etmediği veya hukuka uygunluk nedenlerinin bulunduğu durumlarda verilen ceza verilmesine yer olmadığına dair kararlar da istinafa tabidir.

3.6. Güvenlik Tedbirleri

Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri,
Eşya veya kazanç müsaderesi,
Belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma,

gibi güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümler de istinafa götürülebilir.

4. İstinafa Tabi Olmayan Kararlar

4.1. Ara Kararlar

Delil toplanmasına,
Tanık çağrılmasına,
Bilirkişi atanmasına,
Tutukluluk veya adli kontrolün devamına,

ilişkin kararlar istinafa değil, itiraz yoluna tabidir.

4.2. Sulh Ceza Hâkimliği Kararları

Tutuklama, adli kontrol, yakalama, el koyma, arama gibi kararlar itiraz yoluna tabidir; istinafa gidilemez.

4.3. HAGB Kararları

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararlarına karşı istinaf değil, itiraz yoluna gidilebilir (CMK m. 231/12).

4.4. Kesinlik Sınırı Altındaki Kararlar

CMK ve bazı özel kanunlarda, küçük miktarlı adli para cezaları veya belirli suçlara ilişkin bazı kararların kesin olduğu düzenlenmiştir. Bu kararlar için istinaf yolu kapalıdır.

5. Katılan ve Cumhuriyet Savcısının İstinaf Yetkisi

Cumhuriyet savcısı, kamu düzeni gereği her hükme karşı istinafa gidebilir.
Katılan, menfaatini ilgilendiren kısımlar yönünden istinafa başvurabilir. Örneğin, tazminata hükmedilmemesi veya beraat kararı verilmesi hâlinde.

6. Yargıtay ve BAM Uygulaması

Yargıtay Ceza Genel Kurulu: “Sadece hüküm niteliğindeki kararlar istinafa tabidir; ara kararlar için itiraz yoluna gidilmelidir.”
Bölge Adliye Mahkemeleri: Özellikle HAGB kararlarının istinaf konusu yapılamayacağı yönünde istikrarlı kararlar vermektedir.

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

7.1. HAGB ve İstinaf Karışıklığı

Birçok dosyada taraflar HAGB kararına karşı istinafa gidiyor, oysa tek yol itiraz. Bu da süre kaybına ve hak kaybına yol açıyor.

7.2. Ara Kararlara Karşı Yanlış Başvurular

Örneğin tutukluluk kararına karşı istinaf başvurusu yapılması, BAM tarafından reddediliyor.

7.3. Kesinlik Sınırının Gözden Kaçırılması

Küçük miktarlı para cezaları için istinaf başvurusu yapıldığında, “kesinlik” nedeniyle başvuru reddediliyor.

8. Stratejik Öneriler

Öncelikle kararın hüküm mü yoksa ara karar mı olduğunu tespit edin.
HAGB kararlarında mutlaka itiraz yolunu kullanın.
Kesinlik sınırını gözden geçirin.
İstinaf dilekçesinde hem usule hem esasa ilişkin itirazlarınızı yazın.

9. Sonuç

Ceza muhakemesinde istinaf, sadece hüküm niteliğindeki kararlara karşı başvurulabilecek bir kanun yoludur. Mahkûmiyet, beraat, düşme, reddi dava, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirlerine ilişkin kararlar istinafa tabidir. Ara kararlar, Sulh Ceza Hâkimliği kararları ve HAGB kararları için istinaf yolu kapalıdır.

Bu ayrımın doğru yapılması, hem hak kayıplarını önleyecek hem de ceza muhakemesinin daha etkin işlemesini sağlayacaktır.

Single Blog Title