Hakem Hataları Nedeniyle Kulüplerin Tazminat Talep Hakkı Var mı?
Giriş
Futbol başta olmak üzere birçok profesyonel sporda müsabaka sonuçları, hakem kararlarıyla doğrudan şekillenmektedir. Hakemlerin oyunun akışına doğrudan etkisi olan kararları; penaltı, kırmızı kart, ofsayt, gol iptali gibi durumlarda, kulüplerin sportif, maddi ve manevi kayıplara uğramasına yol açabilir. Bu durum, özellikle büyük bütçelerle yönetilen kulüpler açısından telafisi güç sonuçlar doğurabilmektedir. Peki, bir hakem hatası sebebiyle kulüp maddi veya manevi zarar gördüğünde, bu zararın tazmini mümkün müdür?
Bu soruya yanıt verirken Türk Borçlar Kanunu, Spor Genel Müdürlüğü Disiplin Talimatları, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Talimatları ve yargı kararları çerçevesinde hakem hatasının hukuki niteliği ve tazminat sorumluluğu değerlendirilecektir. Ayrıca, makale içerisinde kurgusal bir olay üzerinden uygulamaya dönük analiz yapılacaktır.
Hakemlerin Hukuki Statüsü
Hakemler, Türkiye Futbol Federasyonu’na bağlı olarak görev yapan kamu görevlisi niteliğinde değildir. Profesyonel müsabakalarda görev alan hakemler ile federasyon arasında idari bir ilişki bulunmakta olup, görevleri bakımından özel bir statüde değerlendirilirler. 2022 yılı itibarıyla TFF ile hakemler arasında yapılan sözleşmeler, hizmet akdi niteliği taşımaz; bağımsız bir görev ifasına yöneliktir.
Bu nedenle, hakemler tarafından verilen kararlar doğrudan kamu gücü kullanımı kapsamında değerlendirilmez. Ancak kararlarının sonuçları; hem bireylerin hem de kulüplerin haklarını etkileyebilir.
Hakem Hatalarının Sınıflandırılması
Hakem hataları, spor hukukunda iki temel başlıkta incelenmektedir:
-
Objektif ve Açık Kural Hataları: Kuralların açıkça yanlış uygulanmasıdır. Örneğin; penaltı kararının kurallar hilafına verilmesi, süresi dolmuş oyuncu değişikliği yapılması.
-
Takdir Hataları: Oyunun doğal akışı içinde hakemin olayları değerlendirmesine dayalı kararlardır. Örneğin; faul kararı, sarı kart gibi.
TFF’nin mevcut uygulamasında yalnızca objektif ve açık kural hataları müsabaka sonucunu etkileyen boyutta görülüp, hükmen karar ya da tekrar kararı verilebilir. Takdir hataları ise genellikle itiraz konusu yapılmamaktadır.
Hakem Hataları ve Tazminat Sorumluluğu
1. Borçlar Hukuku Kapsamında Sorumluluk
Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca, “hukuka aykırı bir fiil ile bir başkasına zarar veren kişi, bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür.” Ancak bu sorumluluğun doğması için şu unsurlar aranır:
-
Fiilin hukuka aykırılığı
-
Kusur
-
Zarar
-
Fiil ile zarar arasında illiyet bağı
Hakem hataları, görev sırasında ve kurallar çerçevesinde yapıldığında genellikle kusur isnat edilmez. TFF Talimatları uyarınca hakemlerin kararları, “nihai” ve “takdiri” olarak değerlendirilir.
Bununla birlikte, hakemin görevi kötüye kullanma, kasten karar değiştirme, taraflı davranış, şike veya teşvik primi gibi durumlara dahil olduğu tespit edilirse, burada kasıtlı veya ağır kusurlu davranıştan söz edilebilir. Bu gibi hallerde hakeme ve bağlı bulunduğu kuruma karşı tazminat davası gündeme gelebilir.
2. İdarenin Hizmet Kusuru Sorumluluğu
TFF’nin, bir kamu kurumu olmamakla birlikte, özerk bir kamu tüzel kişisi olarak faaliyet göstermesi nedeniyle; hizmet kusurundan dolayı sorumluluğu tartışılabilir. Danıştay kararlarında da benzer şekilde, idareye bağlı görev yapan hakemlerin ağır kusur içeren davranışları, hizmet kusuru kapsamında değerlendirilebilir.
Ancak burada görevli yargı mercisi idare mahkemesi değil, TFF’nin özel hukuk tüzel kişiliği olması nedeniyle adli yargıdır.
Kurgusal Olay: Yspor Kulübü – Hakem Aleyhine Tazminat Davası
Olay Özeti:
Süper Lig’de şampiyonluk mücadelesi veren Yspor ile rakibi Karadenizspor arasında oynanan maçta, 87. dakikada Y’un attığı net gol, ofsayt gerekçesiyle iptal edilir. Maç 1-0 Kspor lehine sonuçlanır. VAR kayıtlarında ofsayt olmadığı açıkça görülür. Yspor, bu sonuçla şampiyonluğu kaybeder ve yaklaşık 300 milyon TL’lik gelirden mahrum kalır.
Hakem A.A.’nın, daha önce Kspor ile yakın ilişkisi olduğu sosyal medya kayıtlarından ortaya çıkar. Kulüp, hakemin taraflı karar verdiği, ağır kusurlu davrandığı gerekçesiyle TFF’ye şikâyette bulunur. Şikâyet sonrası A.A. klasmandan düşürülür.
Yspor, A.A. ve TFF aleyhine İstanbul Asliye Hukuk Mahkemesi’nde 300 milyon TL maddi tazminat davası açar.
Hukuki Değerlendirme:
-
Hakemin ofsayt kararının “takdir hatası” değil, açık kural hatası olduğu öne sürülmektedir.
-
Sosyal medya ilişkileri, tarafsızlık ilkesine aykırılığı göstermektedir.
-
TFF’nin denetim ve atama yükümlülüğünü ihlal ettiği, gerekli özeni göstermediği iddia edilmektedir.
Dava kapsamında bilirkişi raporları, hakemin kararına ilişkin VAR görüntüleri, TFF’nin hakem atama prosedürleri ve sosyal medya kayıtları mahkemeye sunulmuştur.
Muhtemel Sonuç:
Mahkeme, hakemin “ağır kusur” içinde hareket ettiğine kanaat getirirse, hem şahsen hem de TFF’nin müteselsil sorumluluğu gündeme gelebilir. Ancak uygulamada bu tür davaların kabul edilmesi son derece istisnaidir.
Yargıtay ve Uyuşmazlık Mahkemesi Yaklaşımları
Yargıtay bir kararında, “hakemin takdir yetkisi çerçevesinde verdiği kararlar nedeniyle tazminat sorumluluğu doğmayacağına” hükmetmiştir. Ancak bu karar, yalnızca takdir hatalarını kapsamaktadır. Kasıt veya ağır ihmal durumları bu kapsam dışında değerlendirilmelidir.
Uyuşmazlık Mahkemesi de TFF ve bağlı hakemlerin, özel hukuk tüzel kişiliği kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini, bu nedenle adli yargının görevli olduğuna karar vermiştir.
Uluslararası Uygulamalar
FIFA ve UEFA uygulamalarında da hakem kararlarının bağlayıcılığı esastır. Ancak bazı istisnai durumlarda (örneğin şike veya bahis bağlantısı varsa) yeniden maç oynatma ya da hakem lisansı iptali gibi yaptırımlar gündeme gelebilir.
Tazminat talepleri ise genel olarak spor federasyonları iç hukuk yolları ve CAS (Spor Tahkim Mahkemesi) yoluyla değil, ulusal mahkemeler eliyle görülmektedir.
Sonuç ve Değerlendirme
Hakem hataları sporun doğasında bulunan bir durum olmakla birlikte, bu hataların kulüpler açısından ciddi zararlara yol açtığı hallerde, hukuki koruma talepleri gündeme gelebilir. Ancak mevcut hukuki sistemimizde, hakem kararlarına karşı açılan tazminat davalarının kabul edilmesi oldukça istisnai ve zordur. Takdir hataları hukuki koruma dışında tutulurken, açık ve kasıtlı hatalar, özellikle maddi delillerle desteklenirse, hukuki sorumluluk doğurabilir.
Kulüplerin, hakem hatalarından doğan zararlarının önüne geçilmesi adına federasyonların hakem atamalarını şeffaflık ve tarafsızlık ilkesi doğrultusunda yapmaları; denetim mekanizmalarını güçlendirmeleri ve bağımsız inceleme kurulları kurmaları önem arz etmektedir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
