Güzellik Salonu Franchise Modelinde Marka Sahibi ve Şube İşletmecisi Nasıl Sorumlu Tutulur?
1. Giriş
Franchise sistemi, günümüzde özellikle hizmet sektöründe sıkça tercih edilen bir iş modeli haline gelmiştir. Güzellik salonları da bu modelle geniş kitlelere ulaşmaktadır. Ancak tüketici açısından önemli bir sorun ortaya çıkmaktadır: Hizmetten doğan ayıplar, zararlar veya sözleşme ihlallerinde marka sahibi (franchisor) mi, yoksa şube işletmecisi (franchisee) mi sorumlu tutulur?
Bu makalede, güzellik salonu franchise modelinde tarafların hukuki sorumluluğu, tüketicinin hangi tarafa başvurabileceği, marka sahibinin sorumluluk sınırları ve şube işletmecisinin yükümlülükleri incelenecektir.
2. Franchise Sisteminin Hukuki Niteliği
2.1. Franchise Sözleşmesi
Franchise sözleşmesi, TBK’da özel olarak düzenlenmemiştir. Ancak uygulamada “karma sözleşme” niteliğinde olup:
-
Lisans,
-
Satış,
-
Hizmet ve
-
Sürekli denetim unsurlarını içerir.
2.2. Taraflar
-
Marka Sahibi (Franchisor): Markanın sahibi olan, sistemi kuran ve lisans veren taraftır.
-
Şube İşletmecisi (Franchisee): Marka sahibinden aldığı yetkiyle hizmeti sunan bağımsız tacirdir.
3. Tüketici İşlemi ve Tarafların Sorumluluğu
3.1. Tüketici Hukuku Bağlamı
6502 sayılı TKHK uyarınca, tüketiciyle yapılan her sözleşme tüketici işlemi sayılır. Bu kapsamda:
-
Tüketici, hizmeti doğrudan şubeden alsa da, markayı görerek ve güvenerek işlem yapar.
-
Dolayısıyla marka sahibinin de sorumluluğu gündeme gelir.
3.2. Şube İşletmecisinin Sorumluluğu
-
Tüketiciyle doğrudan sözleşme yapan taraf şube işletmecisidir.
-
Sunulan hizmetten kaynaklanan ayıplardan birinci derecede sorumludur.
3.3. Marka Sahibinin Sorumluluğu
-
Marka sahibi, sistemin işleyişini denetlemekle yükümlüdür.
-
Franchise sözleşmesi uyarınca kalite standartlarının korunması gerekir.
-
Tüketicinin markaya duyduğu güven nedeniyle, marka sahibinin de sorumluluğu doğabilir.
4. Sorumluluk Türleri
4.1. Müteselsil Sorumluluk
Bazı durumlarda tüketici, hem marka sahibine hem şube işletmecisine karşı talepte bulunabilir.
-
Ayıplı hizmet, yanlış bilgilendirme veya haksız şart uygulamaları buna örnektir.
-
Mahkemeler genellikle tüketici lehine yorum yaparak her iki tarafı da sorumlu tutar.
4.2. Bağımsız Sorumluluk
Şube işletmecisi tamamen kendi kusuruyla zarara yol açmışsa (örneğin hijyen kurallarına aykırılık), marka sahibi sorumluluktan kurtulabilir.
4.3. Haksız Fiil Sorumluluğu
Marka sahibinin denetim görevini ihmal etmesi halinde, haksız fiil sorumluluğu doğabilir.
5. Kurgusal Olay
Olay:
“Tüketici A”, “Marka B” adı altında faaliyet gösteren “Şube C” güzellik salonunda lazer epilasyon hizmeti almıştır. İşlem sırasında cihazın hatalı kullanımı sonucu cildinde yanık izleri oluşmuştur. Tüketici A, hem şube işletmecisine hem de Marka B’ye karşı dava açmıştır.
Hukuki Değerlendirme:
-
Şube C, hizmeti doğrudan sunan taraf olduğu için birinci derecede sorumludur.
-
Marka B, şubeleri sürekli denetleme yükümlülüğünü yerine getirmemiştir. Bu nedenle marka itibarı üzerinden tüketiciye karşı sorumluluğu vardır.
-
Tüketici A, TBK m. 112 ve TKHK hükümlerine dayanarak her iki tarafa karşı da talepte bulunabilir.
Sonuç:
Mahkeme, hem şube işletmecisinin hem de marka sahibinin sorumluluğunu tespit ederek tüketici lehine tazminata hükmedebilir.
6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Tüketicinin muhatap karmaşası: Tüketici, şubeyle mi yoksa merkezle mi muhatap olacağını bilemez.
-
Marka sahibinin sorumluluktan kaçınması: Franchise sisteminde marka sahipleri “biz yalnızca lisans verdik” diyerek sorumluluğu reddeder.
-
Şube işletmecisinin mali gücü yetersizliği: Tüketici zararını tahsil etmekte zorlanabilir.
-
Haksız şartlı sözleşmeler: Sözleşmelere tüketici aleyhine hükümler eklenir.
7. Çözüm Önerileri
-
Tüketiciler için: Hizmetin ayıplı çıkması halinde hem şube işletmecisine hem marka sahibine başvurmalıdır.
-
Marka sahipleri için: Franchise ağını sürekli denetlemeli, tüketiciye karşı sorumluluklarını kabul etmelidir.
-
Şube işletmecileri için: Hizmet kalitesini markanın belirlediği standartlara uygun yürütmelidir.
-
Devlet açısından: Ticaret Bakanlığı ve ilgili kurumlar denetimleri artırmalıdır.
8. Sonuç
Güzellik salonu franchise modelinde:
-
Şube işletmecisi, doğrudan hizmeti sunduğu için birinci derecede sorumludur.
-
Marka sahibi, markaya duyulan güven nedeniyle ve denetim yükümlülüğü sebebiyle tüketiciye karşı sorumluluktan kaçamaz.
-
Tüketici, zararını telafi etmek için her iki tarafa da başvurabilir.
Sonuç olarak, franchise sisteminde tüketicinin korunması amacıyla hem marka sahibi hem şube işletmecisi sorumluluk altındadır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
