Gümrük Kaçakçılığında Müsadere ve İade Süreci
Giriş
Kaçakçılık suçu, ekonomik düzeni ve kamu gelirlerini doğrudan etkileyen bir suçtur. Bu nedenle 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu (KMK) özel düzenlemeler içerir. Soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde en sık karşılaşılan yaptırımlardan biri ise müsaderedir. Ancak müsadere kararı, her zaman kesin ve geri dönülmez değildir. İyi niyetli malikler, belirli koşullar altında iade talep etme hakkına sahiptir.
1. Müsadere Kavramı ve Hukuki Niteliği
-
TCK m.54: Suçun işlenmesinde kullanılan veya suçtan elde edilen malların devlet mülkiyetine geçirilmesi.
-
TCK m.55: Suçtan elde edilen ekonomik kazançların müsaderesi.
-
5607 sayılı KMK m.13: Suçta kullanılan eşya ve araçların müsadere edileceği, ancak malikinin suçtan haberi yoksa iade edileceği hüküm altına alınmıştır.
📌 Hukuki nitelik: Müsadere, cezadan farklı olarak bir güvenlik tedbiridir. Failin cezalandırılması dışında, suçun işlenmesinde kullanılan araçları toplumdan uzaklaştırmayı hedefler.
2. El Koyma ve Müsadere Arasındaki Fark
-
El koyma (CMK m.127): Soruşturma aşamasında geçici olarak malın zapt edilmesidir.
-
Müsadere: Mahkeme kararı ile malın kalıcı olarak devlet mülkiyetine geçirilmesidir.
📌 Örnek Senaryo: Kaçak akaryakıt taşınan bir kamyona savcılık el koyar → soruşturma sonunda mahkeme suçun işlendiğine karar verirse kamyon müsadere edilir.
3. Müsadere Kararına İtiraz Yolları
a) El Koymaya İtiraz
-
Sulh Ceza Hakimliği’ne 7 gün içinde başvuru yapılabilir.
b) Müsadere Kararına Karşı Kanun Yolları
-
İstinaf: Bölge Adliye Mahkemesi’ne 7 gün.
-
Temyiz: Yargıtay’a 15 gün.
c) Olağanüstü Kanun Yolları
-
Kanun yararına bozma: Kesinleşmiş kararın hukuka aykırılığı durumunda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı başvurabilir.
4. İyi Niyetli Üçüncü Kişilerin Korunması
a) Malikin Habersizliği
-
Araç sahibinin suçtan haberi yoksa müsadere kararı orantısız olur.
-
KMK m.13 bu durumu özellikle koruma altına alır.
b) Yargıtay Kararları
-
Yargıtay 7. CD, 2019/4532 E., 2020/1123 K.: Kiralanan aracın suçta kullanıldığından malik haberdar değilse araç iade edilmelidir.
-
Yargıtay 11. CD, 2021/3176 E., 2021/5689 K.: İyi niyetli maliklerin mülkiyet hakkı korunur, müsadere edilemez.
📌 Bu yaklaşım, Anayasa m.35 (mülkiyet hakkı) ve AİHM’in orantılılık ilkesi ile uyumludur.
5. Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar
-
Araçların uzun süre otoparklarda tutulması: Yargılama sürerken araç çürümekte, değer kaybetmektedir.
-
Orantısız müsadere: Örneğin, 2.000 TL değerinde kaçak eşya için 500.000 TL değerinde aracın müsadere edilmesi.
-
Bürokrasi: İade için uzun başvuru ve bekleme süreçleri.
Yargıtay İçtihadı
-
Yargıtay 7. CD, 2017/5612 E., 2018/2236 K.: “Eşya değeri düşük olduğunda aracın müsaderesi ölçülülük ilkesine aykırıdır.”
6. Başvuru Süreleri ve Usuller
-
El koymaya itiraz: 7 gün.
-
İstinaf: 7 gün.
-
Temyiz: 15 gün.
-
Kanun yararına bozma: Süresiz.
📌 Uygulamada maliklerin çoğu süreleri kaçırmakta, bu nedenle mallarını geri alamamaktadır.
7. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Perspektifi
AİHM, müsadere tedbirlerini mülkiyet hakkına müdahale olarak görür. Ancak meşru amaçla ve ölçülü şekilde yapılırsa ihlal sayılmaz.
-
Orantılılık: Malın değeri ile işlenen suç arasında denge kurulmalıdır.
-
İyi niyetli üçüncü kişiler korunmalıdır.
📌 Örnek: AİHM’in Türkiye hakkında verdiği bazı kararlar, araç sahiplerinin mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ortaya koymuştur.
8. Devletin Müsadere Edilen Malları Ne Yaptığı
-
Kaçak ürünler: Gümrük İdaresi tarafından imha edilir veya kamu yararına tahsis edilir.
-
Araçlar: Emniyet veya kamu kurumlarına devredilebilir.
-
Değerli eşyalar (altın, elektronik): Hazine’ye gelir kaydedilir.
📌 KMK m.16’ya göre, bazı eşyalar ihraç edilebilir veya satılarak gelir kaydedilir.
9. Sonuç ve Değerlendirme
-
Müsadere, suçla mücadelede önemli bir araçtır ancak iyi niyetli maliklerin mağdur edilmemesi gerekir.
-
Kanun, iade hakkını tanımış; Yargıtay ve AİHM içtihatları bu hakkı güçlendirmiştir.
-
Hak kaybı yaşamamak için malikler mutlaka süreler içinde hukuki başvuru yapmalı ve gerektiğinde yargı yoluna gitmelidir.
About Post Author
