Gümrük Antreposunda Doğan Zararlardan Kim Sorumludur?-İstanbul Avukat

Giriş

Dış ticaret işlemlerinin önemli yapı taşlarından biri olan gümrük antrepoları, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelen malların serbest dolaşıma sokulmadan önce geçici olarak muhafaza edildiği, gümrük gözetimi altındaki özel alanlardır. Bu rejim, ithalatçılara zamanlama ve finansal avantaj sağlarken, eşyanın depolandığı süreçte meydana gelen zararlar bakımından da önemli hukuki sorunlar doğurur.

Gümrük antreposunda doğabilecek zararlar arasında; yangın, hırsızlık, su baskını, ambalaj bozulması, depolama hatası, istifleme kusuru, sıcaklık ve nem kontrolü eksikliği gibi nedenlerle oluşabilecek mal kaybı veya bozulması yer alır. Bu zararlarda antrepo işleticisinin, yük sahibi ithalatçının, taşıyıcının, hatta bazı durumlarda gümrük idaresinin sorumluluğu gündeme gelebilir.

Bu yazıda, gümrük antrepolarında meydana gelen zararlar bakımından sorumluluk rejimi, mevzuat dayanakları, sözleşmesel ilişkiler, Yargıtay kararları ve uygulamadaki ihtilaflı durumlar kapsamlı biçimde ele alınacaktır.

I. Gümrük Antreposu Nedir?

1. Tanım ve Hukuki Rejim

4458 sayılı Gümrük Kanunu madde 93 ve devamında düzenlenen gümrük antreposu rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne giren eşyanın, gümrük vergileri ödenmeden önce gümrük kontrolü altında geçici olarak tutulmasını sağlayan bir rejimdir.

Antrepo rejimi sayesinde ithalatçılar:

Mallarını henüz piyasaya sürmeden depolayabilir,
Gümrük vergilerini erteleyebilir,
Ürünleri parça parça piyasaya sürebilir.

2. Antrepo Türleri

Gümrük Yönetmeliği’ne göre antrepolar ikiye ayrılır:

Genel Antrepolar: Herkesin kullanımına açık olan özel işletmelerin işlettiği antrepolar.
Özel Antrepolar: Sadece mal sahibinin eşyasını depoladığı antrepolar.

Bu ayrım, zarar durumunda sorumluluğun dağılımını da etkileyebilir.

II. Gümrük Antreposunda Ortaya Çıkabilecek Zarar Türleri

Fiziksel Zararlar: Ambalajın yırtılması, istif hatası, ürün düşmesi.
Çevresel Etkiler: Nem, rutubet, sıcaklık nedeniyle bozulma.
Yangın, patlama veya su baskını gibi doğal afet niteliğindeki durumlar.
Çalınma veya kaybolma (özellikle yüksek değerli elektronik ve lüks mallar).
İşletme Kusurları: Antrepo görevlilerinin dikkatsizliği, eğitimsizliği.

Bu zararların kimin kusurundan kaynaklandığı, tazmin sorumluluğunu belirleyecektir.

III. Sorumluluk Rejimi: Kim Ne Kadar Sorumludur?

1. Antrepo İşleticisinin Sorumluluğu

Antrepo işleticisi ile eşya sahibi arasında, eşyanın korunması ve muhafaza edilmesine ilişkin depolama sözleşmesi (TBK m.561 vd.) kurulmuş sayılır. Bu sözleşmeden doğan yükümlülükler:

Eşyayı zarar görmeyecek biçimde saklama,
Hasar veya kayıp oluşmasını engelleyecek tedbirleri alma,
Zararı gecikmeksizin eşya sahibine bildirme.

Eğer zarar, işleticiye ait kusurlu bir fiilden (örneğin nemli depoda saklama, ambalajların istiflenmemesi) kaynaklanıyorsa, tam sorumluluğu söz konusudur (TBK m.112).

2. İthalatçının (Eşya Sahibinin) Sorumluluğu

Eşya sahibinin:

Mallarını doğru ambalajlaması,
Gerekli depolama talimatlarını sunması (örn. ısı, nem),
Zarar ihtimali olan durumlarda riskleri bildirmesi gerekir.

Eğer zarar, eşya sahibinin eksik beyanı veya kusurundan doğuyorsa, sorumluluk paylaşımı gündeme gelir.

3. Taşıyıcının Sorumluluğu

Taşıyıcı, eşyanın antrepoya kadar taşınmasından sorumludur. Eğer zarar, taşıma sürecinde meydana gelmiş ve antrepoda fark edilmişse, taşıyıcının tazmin sorumluluğu doğar (Türk Ticaret Kanunu m.858).

4. Gümrük İdaresinin Sorumluluğu

Gümrük idaresi, antrepoları denetleyen ve ruhsat veren merci olmakla birlikte, doğrudan malın korunmasından sorumlu değildir. Ancak idarenin denetim eksikliği, devletin hizmet kusuru kapsamında tam yargı davası konusu olabilir.

IV. Sigorta ve Tazminat Yönü

1. Antrepo Sigortaları

Antrepo işleticileri, faaliyetlerini sürdürebilmek için zorunlu depo ve yangın sigortaları yaptırmak zorundadır. Ayrıca eşya sahibi, kendi malı için emtia sigortası da yaptırabilir.

Sigorta kapsamında:

Fiziksel hasarlar,
Hırsızlık,
Doğal afetler karşılanır.

Sigortacı, zarar gören tarafa ödeme yaptıktan sonra, kusurlu işleticiye rücu edebilir (T.T.K. m.1482).

2. Tazminat Davası

Zararın sorumlusu tespit edildiğinde, eşya sahibi genel hükümler gereği (TBK m.49 vd.) tazminat davası açabilir. Bu dava Asliye Ticaret Mahkemesi’nde görülür. Davacı, zarar miktarını ve sorumluluğu belgelendirmekle yükümlüdür.

V. Sözleşmesel Önlemler ve Hukuki Tavsiyeler

Antrepo sözleşmeleri detaylı ve yazılı olmalı, tarafların sorumlulukları netleştirilmelidir.
Eşya sahibinin talepleri (ısı kontrolü, özel muhafaza) yazılı olarak iletilmelidir.
Her depo için mutlaka sigorta poliçesi temin edilmeli, kapsamı kontrol edilmelidir.
Zarar anında tespit tutanağı, fotoğraf ve gümrük zabıtları tutulmalıdır.
Gerektiğinde bilirkişi raporu ile zarar kalemleri belirlenmelidir.

Sonuç

Gümrük antreposunda doğan zararlar, tarafların sorumluluklarının açık biçimde belirlenmediği durumlarda karmaşık uyuşmazlıklara neden olabilmektedir. Bu nedenle hem antrepo işleticileri hem de eşya sahipleri, gerek sözleşme gerekse uygulama aşamasında hukuki riskleri azaltacak şekilde hareket etmelidir.

Eşyanın zarar görmesi halinde kusurlu kişi veya kurum tespit edilerek, zararın niteliğine göre tazminat, sigorta talebi veya dava yoluna başvurulabilir. Uygulamada ortaya çıkan zararların etkin şekilde yönetilmesi ve tazmin edilmesi için, alanında uzman bir gümrük ve ticaret hukuku avukatı ile sürecin yürütülmesi önerilir.

Single Blog Title