Green Card Sahipleri ABD’de Hangi Sosyal Güvenlik Haklarına Sahiptir?

GİRİŞ

Green Card (Permanent Resident Card) sahibi olmak, Amerika Birleşik Devletleri’nde yasal olarak süresiz oturma ve çalışma hakkı sağlar. Ancak, Green Card sahipleri yalnızca göçmenlik ve çalışma alanında değil, aynı zamanda sosyal güvenlik ve sosyal haklar bakımından da önemli avantajlara ve bazı sınırlamalara sahiptir. ABD’deki sosyal güvenlik sistemi, hem vatandaşlar hem de yasal oturum sahipleri için temel bir güvence olarak çalışmaktadır.
Bu makalede, Green Card sahiplerinin ABD’de hangi sosyal güvenlik haklarına sahip olduğu, hakların kapsamı, başvuru ve yararlanma şartları, sosyal yardımlar ve sağlık sigortası imkanları, hukuki ve pratik kısıtlamalar ile güncel uygulama sorunları detaylı biçimde incelenecektir.

1. Green Card Sahiplerinin Temel Statüsü ve Sosyal Güvenlik Sistemi

ABD’de sosyal güvenlik sistemi, Social Security Administration (SSA) tarafından yürütülür. Bu sistem; yaşlılık, malullük, ölüm, işsizlik, sağlık ve düşük gelirli gruplara yönelik çeşitli yardımları kapsar.
Green Card sahibi olmak, “lawful permanent resident” (LPR) statüsü ile ABD’de yaşayan kişilere birçok sosyal güvenlik ve sosyal yardım hakkı tanır. Ancak bazı hak ve yardımlar için belli bekleme süreleri ve prim ödeme şartları vardır.

2. Sosyal Güvenlik Numarası (SSN) ve Kayıt Hakkı

Green Card sahipleri, ABD’ye girdikten kısa süre sonra Social Security Number (SSN) başvurusu yapabilirler.
SSN, sosyal güvenlik sistemine kayıt için zorunludur ve istihdam, banka hesabı açma, vergi, ehliyet gibi birçok işlemin temel anahtarıdır. SSN olmadan yasal çalışma ve sosyal güvenlik haklarından yararlanmak mümkün değildir.

3. Sosyal Güvenlik Emeklilik (Retirement) Hakları

ABD’de çalışan ve sosyal güvenlik primi ödeyen herkes, belirli şartları sağladığında emeklilik maaşı (Social Security Retirement Benefits) almaya hak kazanır. Green Card sahipleri için emeklilik hakkı:

En az 10 yıl (40 çeyrek = 40 quarters) yasal olarak çalışmak ve sosyal güvenlik primini (FICA payroll tax) ödemek gerekir.
Prim şartı tamamlandığında 62 yaşından itibaren emeklilik maaşı alınabilir.
ABD dışında yaşasa bile, Green Card sahibi prim gününü doldurmuşsa emeklilik hakkından yararlanabilir.
Türkiye-ABD sosyal güvenlik anlaşması yoktur; primlerin birleştirilmesi (totalization) mümkün değildir.

4. Malullük (Disability) ve İş Kazası Hakları

Green Card sahipleri, sağlık durumlarını kaybeder veya çalışma engeli doğarsa, Social Security Disability Insurance (SSDI) ve bazı eyalet bazlı yardımlardan faydalanabilirler.
Malullük maaşı alabilmek için belirli süre çalışmış ve prim ödemiş olmak gerekir. Geçici veya kalıcı iş göremezlik halinde SSA başvurusu yapılır ve doktor raporları değerlendirilir.

5. Hayatta Kalanlar ve Ölüm Halinde Aile Hakları

Green Card sahibinin vefatı durumunda, yasal olarak çalışan kişinin eşi ve küçük çocukları, belirli şartlarda survivor benefits (ölüm maaşı) alabilir.
Ölüm maaşı için de ölen kişinin yeterli prim günü ve yasal statüsü aranır. Dul eş ve küçük çocuklara, belirli yaş ve gelir koşullarında yardım bağlanır.

6. Medicare (Yaşlı ve Engelliler için Sağlık Sigortası)

ABD’de 65 yaş ve üzeri kişiler ile belirli engelliler, federal sağlık sigortası olan Medicare’den faydalanabilir. Green Card sahiplerinin Medicare’den yararlanabilmesi için:

En az 5 yıl boyunca kesintisiz yasal oturum sahibi olmak,
Çalışma yoluyla en az 10 yıl (40 çeyrek) prim ödemiş olmak gerekir.

Eğer kişi yeterli prim ödememişse, belli bir prim karşılığında Medicare’e kayıt olabilir. Ancak bu haklar yalnızca “lawful permanent resident” (LPR) statüsüyle mümkündür.

7. Medicaid (Düşük Gelirli ve İhtiyaç Sahipleri için Sağlık Yardımı)

Medicaid, düşük gelirli aileler için sunulan devlet destekli sağlık sigortasıdır.
Green Card sahipleri, federal yasaya göre ABD’de en az 5 yıl yasal oturumdan sonra Medicaid’e başvurabilirler.
Bazı eyaletler (California, New York gibi), çocuklar ve acil durumlar için daha kısa sürede veya koşulsuz Medicaid imkanı tanır.

8. Supplemental Security Income (SSI) ve Düşük Gelirli Yardımlar

SSI, yaşlı, kör veya engelli ve düşük gelire sahip olanlara verilen nakit yardımdır.
Green Card sahipleri, genellikle ABD’de en az 5 yıl yasal oturumdan sonra SSI başvurusunda bulunabilirler.
Gelir ve varlık sınırlarına tabidir; başvuruda ayrıntılı mali inceleme yapılır.

9. İşsizlik Yardımı (Unemployment Insurance)

Green Card sahibi çalışanlar, işten çıkarıldıklarında federal ve eyalet yasalarına göre işsizlik maaşı alabilirler.
İşsizlik maaşı almak için:

Yasal olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primini ödemiş olmak,
“Work authorized” statüsünde bulunmak,
İşten kendi isteğiyle ayrılmamış olmak gerekir.

Her eyaletin işsizlik yardımı başvuru koşulları ve süreleri farklıdır.

10. Çocuklar ve Bağımlı Aile Üyelerinin Hakları

Green Card sahibi ailelerin çocukları da, sosyal güvenlik numarası alabilir ve devlet okullarında ücretsiz eğitim, devlet bursları ve bazı sosyal yardımlardan faydalanabilirler.
Aile birleşimi yoluyla Green Card alan eş ve çocuklar da, yukarıda sayılan haklardan bağımsız başvuru yaparak yararlanabilirler.

11. Kamu Yardımları ve “Public Charge” (Kamu Yükü) Uygulaması

Son yıllarda ABD göçmenlik hukukunda, “public charge” yani kamuya yük olma kriteri öne çıkmıştır.
Green Card sahiplerinin, sürekli kamu yardımlarından (cash assistance, uzun süreli Medicaid, barınma yardımı gibi) yararlanmaları halinde, Green Card’ın yenilenmesi veya vatandaşlık başvurusunda zorluk çıkabilir. Ancak, yaşlılık, engellilik ve çocuk yardımlarında istisnalar vardır.

12. Green Card Sahiplerinin Haklarını Kaybetmesi veya Sınırlanması

Uzun süre ABD dışında kalmak, Green Card’ın iptaline veya el konulmasına yol açabilir.
Çalışma izni, vergi beyanı veya sosyal güvenlik priminin eksik ödenmesi, bazı yardımlardan yararlanmayı engelleyebilir.
Green Card sahipleri, ABD yasalarına uymak ve sosyal güvenlik haklarını doğru şekilde kullanmak zorundadır.

13. Sıkça Sorulan Sorular

Green Card’ım var, hemen emekli maaşı alabilir miyim?
Hayır. ABD’de emekli maaşı almak için en az 10 yıl sosyal güvenlik primi ödemiş olmak gerekir.

Green Card sahibi olarak Medicaid veya SSI alırsam, vatandaşlık başvurum etkilenir mi?
Uzun süreli kamu yardımı almak “public charge” kuralı nedeniyle sorun olabilir. Ancak engellilik, yaşlılık ve çocuklar için istisnalar vardır.

ABD dışında yaşarken sosyal güvenlik haklarımı alabilir miyim?
Evet, yeterli prim ve yaş şartı varsa, ABD dışında yaşarken de sosyal güvenlik maaşı alınabilir (bazı ülke kısıtlamaları hariç).

Çocuklarım devlet okuluna gidebilir mi?
Evet. Green Card sahibi çocuklar ABD’de devlet okullarında ücretsiz eğitim hakkına sahiptir.

14. Yargıtay, ABD Federal ve AİHM Kararları Bağlamında

Türkiye’de Yargıtay, ABD’de sosyal güvenlik hakkı kazanmış kişilerin miras, nafaka ve sosyal hak davalarında ABD’deki prim ve hak kazanımını dikkate alır.
ABD federal mahkemeleri, Green Card sahiplerinin sosyal güvenlik, sağlık ve kamu yardımlarından yararlanma hakkını titizlikle denetler.
AİHM ise, sosyal güvenlik hakkı, ayrımcılık yasağı ve aile birliği ilkelerini ön plana çıkarır.

15. Sonuç ve Hukuki Değerlendirme

Green Card sahibi olmak, ABD’de sosyal güvenlik ve sosyal yardım sisteminden yararlanma konusunda önemli haklar sağlar. Emeklilik, malullük, ölüm, işsizlik, sağlık sigortası ve düşük gelirli yardımları için temel şart; yasal oturum, yeterli prim ödemesi ve bekleme süresidir. Hakların tam ve doğru kullanımı, Green Card’ın korunması ve vatandaşlığa geçiş sürecinde herhangi bir sorun yaşanmaması için, sosyal güvenlik sistemi iyi anlaşılmalı ve uzmanlardan danışmanlık alınmalıdır.

Single Blog Title