Götürü Tazminat Nedir? Türk Hukukunda Kapsamlı İnceleme
1. Giriş
Tazminat hukukunun temel amacı, zarar gören kişinin uğradığı maddi veya manevi zararı telafi etmektir. Ancak her zaman zararın miktarı tam olarak hesaplanamayabilir. İşte bu noktada götürü tazminat kavramı devreye girer.
Türk hukukunda özellikle manevi tazminatlar, doğası gereği götürü niteliktedir. Yargıtay da yerleşik içtihatlarında bu hususu vurgulamaktadır.
2. Götürü Tazminatın Tanımı ve Hukuki Dayanakları
2.1. Tanım
Götürü tazminat, zararın tam miktarının hesaplanamadığı hallerde, hakkaniyete uygun sabit bir bedel üzerinden belirlenen tazminattır.
-
Matematiksel hesaplamaya dayanmaz.
-
Hakim takdirine göre belirlenir.
-
Genellikle manevi tazminat bu kapsamdadır.
2.2. Hukuki Dayanak
-
TBK m.51: Hakim, tazminatın türünü ve kapsamını belirler.
-
TBK m.52: Hakkaniyet indirimi yapılabilir.
-
TBK m.58: Kişilik hakları ihlali halinde manevi tazminat.
-
TMK m.174: Boşanma nedeniyle tazminat.
3. Götürü Tazminat ile Cezai Şart Arasındaki Fark
-
Cezai Şart: Taraflar arasında sözleşme ihlali halinde ödenecek ceza.
-
Götürü Tazminat: Zarar hesaplanamadığında hakkaniyet esasına göre belirlenen sabit miktar.
⚖️ Yargıtay 11. HD., 2015/7429 E., 2016/8951 K.
“Cezai şart, alacaklının zararını ispat yükünü ortadan kaldırır; götürü tazminat ise zararın yerine geçen sabit bir değerdir.”
4. Uygulamada Götürü Tazminatın Görüldüğü Alanlar
4.1. Trafik Kazaları
Ölüm ve yaralanmalarda, manevi tazminat götürü olarak belirlenir.
⚖️ Yargıtay 4. HD., 2016/5432 E., 2017/7654 K.
“Trafik kazasında ölenin yakınlarına hükmedilecek manevi tazminat, götürü şekilde takdir edilmelidir.”
4.2. İş Kazaları
İşçinin maluliyet oranı belirlenemediğinde götürü tazminat gündeme gelir.
⚖️ Yargıtay 21. HD., 2014/4321 E., 2015/6543 K.
“Maluliyet raporu kesinleşmemiş işçiye, geçici iş göremezlik nedeniyle götürü tazminat verilmesi doğrudur.”
4.3. Boşanma Davaları
Manevi tazminat, kusurlu eşten alınır ve götürü niteliktedir.
⚖️ Yargıtay 2. HD., 2017/2345 E., 2018/5432 K.
“Boşanma davasında verilen manevi tazminat, götürü niteliğinde olup tarafların sosyal-ekonomik durumuna göre belirlenir.”
4.4. Doktor Hataları (Malpraktis)
Yanlış teşhis veya tedavi sonucu manevi zarar → götürü tazminat.
⚖️ Yargıtay 13. HD., 2015/27128 E., 2017/13205 K.
“Ameliyat sırasında unutulan gazlı bez nedeniyle hükmedilen manevi tazminat, götürü niteliktedir.”
5. Manevi Tazminatın Götürü Niteliği
5.1. Yargıtay’ın Görüşü
Manevi tazminat, zarar hesaplanamadığından doğası gereği götürü niteliktedir.
⚖️ Yargıtay HGK., 2015/21-987 E., 2016/234 K.
“Manevi tazminat, mağduru zenginleştirmek için değil, acısını hafifletmek için götürü olarak belirlenir.”
5.2. Belirlenme Ölçütleri
-
Olayın ağırlığı,
-
Mağdurun yaşadığı acı,
-
Tarafların ekonomik ve sosyal durumu,
-
Kamuoyu etkisi.
5.3. Yargıtay Kararları
-
Ölüm Halinde: ⚖️ Yargıtay 4. HD., 2014/5432 E., 2015/7654 K. → Aile bireylerine götürü manevi tazminat.
-
İş Kazasında: ⚖️ Yargıtay 21. HD., 2015/4321 E., 2016/6543 K. → İşçinin manevi zararına götürü tazminat.
-
Hakaret: ⚖️ Yargıtay 4. HD., 2017/8765 E., 2018/2345 K. → Sosyal medya hakareti için götürü tazminat.
-
Boşanma: ⚖️ Yargıtay 2. HD., 2016/4567 E., 2017/8901 K. → Kusursuz eş lehine götürü manevi tazminat.
6. Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifi
-
Almanya: BGB’de manevi tazminatlar geniş kabul görür.
-
Fransa: İtibar ve kişilik hakkı ihlallerinde sabit manevi tazminatlar yaygın.
-
ABD: Manevi zarar yanında cezai tazminat (“punitive damages”).
-
AİHM: Von Hannover / Almanya ve Axel Springer AG / Almanya kararlarında manevi tazminat ile ifade özgürlüğü dengelenmiştir.
7. Götürü Tazminatın Özellikleri
-
Hakkaniyete dayalıdır.
-
Sabit niteliktedir.
-
Matematiksel hesap gerektirmez.
-
Genellikle manevi zararlarda uygulanır.
8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Götürü tazminat nedir?
→ Zarar hesaplanamıyorsa sabit miktarda belirlenen tazminattır.
2. Manevi tazminat neden götürü niteliktedir?
→ Çünkü acı ve elem matematiksel olarak ölçülemez.
3. Cezai şart ile farkı nedir?
→ Cezai şart cezadır; götürü tazminat zararın telafisidir.
4. Hangi davalarda götürü tazminat uygulanır?
→ Trafik kazaları, iş kazaları, boşanma, malpraktis, kişilik hakkı ihlalleri.
5. Hakim götürü tazminatı nasıl belirler?
→ Tarafların ekonomik durumu ve olayın ağırlığını dikkate alarak.
6. Manevi tazminat mirasçılara geçer mi?
→ Dava açılmışsa evet, açılmamışsa hayır.
7. Götürü tazminat artırılabilir mi?
→ Ancak istinaf/temyiz yoluyla mümkün olabilir.
8. Maddi tazminat da götürü olabilir mi?
→ Evet, hesaplanamayan bazı hallerde götürü miktar belirlenebilir.
9. Sonuç
Götürü tazminat, zararın kesin hesaplanamadığı hallerde mağduru koruyan bir mekanizmadır. Manevi tazminatlar, doğası gereği götürü niteliktedir. Yargıtay içtihatları da bu konuda istikrarlıdır:
-
Ölüm, ağır yaralanma, iş kazası, boşanma ve kişilik hakkı ihlallerinde götürü manevi tazminat uygulanır.
-
Amaç mağduru tatmin etmek, hakkaniyeti sağlamak ve dengeyi korumaktır.
About Post Author
