Görev Sırasında Din Hizmetlerini Kötüye Kullanma Suçu

1. Giriş

Din görevlileri —imam, hatip, vaiz, rahip, haham gibi— toplum üzerinde manevi bir etkiye sahiptir. Bu rol, devlet düzeni ve kanunlara saygı zemininde yürütülmelidir. TCK 219 maddesi, bu hassas dengeyi bozacak davranışları cezalandırmayı amaçlar.

2. TCK m.219: Tanım ve Unsurlar

TCK 219 şu şekilde düzenlenmiştir:

• Fıkra 1: Görev sırasında devlet idaresi, kanunlar veya hükümet uygulamaları “takbih ve tezyif” edilirse (kınama ve aşağılamaya yol açmak), fail 1 ay ila 1 yıl hapis veya adli para cezası ile cezalandırılabilir.

• Fıkra 2: Dini sıfatını kullanarak halkı kanunlara ve hükümet emirlerine karşı itaatsizliğe teşvik eden, hatta görevden men edilebilecek ölçüde cezalandırılabilir. Bu durumda 3 ay–2 yıl hapis + adli para cezası uygulanır; ayrıca görevden men ve gelirine el koyma da mümkündür.

• Fıkra 3: Dini sıfatla, biri yasal haklara muhalif davranması için icbar veya ikna edenler de Fıkra 2 cezasıyla cezalandırılır.

• Fıkra 4–5: Dini sıfattan faydalanarak başka bir suç işlenmişse, ceza %1/6 oranında artırılır.

Bu suç, sadece görev sırasında değil dinî sıfatla işlenen eylemleri de kapsar; ifadeler camide veya dini ayin sırasında yapılmasa bile uygulanabilir.

3. Korunan Hukuki Değer

Kanunun amacı, din hizmetlerinin siyasete alet edilmesini engelleyerek laik devlet düzenini, kamu barışını ve devlet-inanç ayrımını korumaktır. Bu düzenleme, dini söylemlerin devlet karşıtı propaganda aracı hâline gelmesini beklemeyen demokratik hukuk sistemlerinin temel prensipleriyle uyumludur.

4. AİHM Perspektifi

AİHM doğrudan bu suçla ilgili içtihat oluşturmasa da, ifade özgürlüğü ve din özgürlüğü alanında devletin dengeli ve ölçülü müdahale etmesi gerektiğini savunur. Örneğin, dini içerikli eleştirilerin ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi ve kamu barışını bozmadıkça cezai yaptırıma tabi tutulmaması gerektiğini vurgular. Bu doğrultuda, TCK m.219’un yorumlanmasında ifade özgürlüğü normları dikkatli değerlendirilmelidir.

5. Güncel Sorun Alanları

• Sosyal Medya ve Dijital İfadeler: Görev sırasında olmayan dijital paylaşımlar, suç kapsamına girmemeli; aksi hâlde ifade özgürlüğü tehlikeye girebilir.

• Laik-İnanç Dengesi: Dini görev ile siyaset iç içe girmemelidir; ancak eleştirel analiz yapılabilmelidir.

• Yaptırımların Ağırlığı: Meslekten men ve gelir kesintisi gibi yaptırımlar din görevlileri açısından ağır sonuç doğurabilir.

6. Sonuç

Görev sırasında din hizmetlerini kötüye kullanma suçu, laik devletin temel işleyişi ile dini otorite arasındaki hassas çizgiyi korumayı amaçlar. Suça idari ve hukuki duyarlılık gereklidir; özellikle temel hak ve özgürlüklerle çatışma potansiyeli yüksek olan bu hükümde ifade özgürlüğü ve din özgürlüğü dengesi titizlikle gözetilmelidir. Günümüzde dijital platformların yaygınlaşmasıyla birlikte suç kapsamı yeniden değerlendirmeye açılmalı; modern hukuk ilkeleri ışığında yorumlanmalıdır.