Golden Visa Sahiplerinin Vergisel Yükümlülükleri Nelerdir?

Giriş

Golden Visa programları, yabancı yatırımcılara belirli ekonomik katkılar karşılığında oturum izni ve/veya vatandaşlık hakkı sağlayan istisnai göç politikalarıdır. Başvuru sahibinin ikamet hakkı elde etmesiyle birlikte birçok ülkede vergisel yükümlülükler doğmakta; ancak bu yükümlülüklerin kapsamı, mükellefiyet statüsü ve uygulanabilirliği ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.

Bu makalede, Golden Visa sahiplerinin vergi yükümlülükleri, yerleşiklik, çifte vergilendirme, otomatik bilgi değişimi, vergi cennetleri ve kaçınma riskleri çerçevesinde, hem ülke bazlı örnekler hem de uluslararası vergi hukuku normları ışığında incelenecektir.

---

I. Golden Visa Nedir? Vergiyle İlişkisi Nasıldır?

Golden Visa, kişiye o ülkeye yatırım yapması karşılığında ikamet hakkı verir. Ancak, ikamet hakkı ile vergi mükellefiyeti aynı anlama gelmemektedir. Bir kişi, Golden Visa ile bir ülkede yasal olarak oturabilir; fakat bu durum otomatik olarak o ülkede vergi yükümlüsü olduğu anlamına gelmez.

Bu ayrım, genellikle şu iki statüyle belirginleşir:

• Vergi Mukimliği (Tax Residency): Belirli bir süre ülkede fiziki olarak bulunma, ana yerleşim yeri, ekonomik bağlar gibi kriterlere göre belirlenir.

• Vergi Yükümlülüğü (Tax Liability): Mukimlik dışında da kaynak bazlı (source-based) gelirler üzerinden vergilendirme yapılabilir.

---

II. Vergi Mukimliği ve Golden Visa İlişkisi

1. OECD Kriterleri

OECD’ye göre bir kişi aşağıdaki şartlardan biriyle vergi mükellefi (resident for tax purposes) sayılır:

• Takvim yılı içinde 183 günden fazla ülkede fiziken bulunması,

• Ana ikametgâhının veya ekonomik çıkarlarının o ülkede olması,

• Ailevi veya kişisel bağlarının merkezinin o ülkede olması.

Golden Visa sahiplerinin çoğu, sadece oturum izni almakta, fakat ülkede fiilen yaşamamaktadır. Dolayısıyla bu kişiler, yatırım yaptıkları ülkede mukim sayılmazlar.

2. Örnek: Portekiz – Non-Habitual Residency (NHR)

Portekiz, Golden Visa sahiplerine vergi avantajı sunmak adına NHR rejimi uygulamaktadır. Bu sistemde:

• Mukim olunsa dahi, yurtdışı gelirlerin 10 yıl süreyle vergiden muaf tutulması mümkündür.

• Bazı gelirler için sabit %20 oranlı vergi uygulanabilir.

Bu sistem, birçok yüksek gelirli yatırımcı için cazip hale gelmiştir.

---

III. Golden Visa Sahiplerinin Vergisel Sorumlulukları

1. Yerel Vergiler

Golden Visa sahibi, mukim statüsü kazanırsa aşağıdaki vergilere tabi olabilir:

• Gelir Vergisi (Income Tax): Ülke içi ve dışı gelirlerin tamamı vergilendirilir.

• Sermaye Kazancı Vergisi (Capital Gains Tax): Taşınmaz ve menkul kıymet satışından elde edilen kazançlar vergilendirilir.

• Emlak Vergisi (Property Tax): Satın alınan taşınmazlar üzerinden yıllık emlak vergisi doğar.

• Miras ve Hediye Vergisi: Bazı ülkelerde Golden Visa sahiplerinin taşınır ve taşınmazları veraset vergisine tabidir.

2. Kaynak Esaslı Vergilendirme

Mukim olunmasa dahi:

• Kiraya verilen taşınmazın kirası,

• Yerel bankalardan elde edilen faiz,

• Ülke içinde satılan varlıklardan elde edilen kazançlar vergilendirilir.

---

IV. Uluslararası Vergi Kaçınma ve Çifte Vergilendirme Riski

1. Çifte Vergilendirme Anlaşmaları (ÇVÖA)

Golden Visa sahibi kişi, hem kendi ülkesinde hem yatırım yaptığı ülkede gelir elde ediyorsa, çifte vergilendirme riski doğar. Bu riski önlemek için ülkeler arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (DTA/ÇVÖA) yapılmıştır.

Örneğin:

• Türkiye ile Portekiz arasında 2006’dan beri yürürlükte olan ÇVÖA’ya göre:

  • Kiraya verilen taşınmazdan doğan gelir, taşınmazın bulunduğu ülkede vergilendirilir.

  • Ancak bu vergi, mukim olunan ülkede mahsup edilir.

2. Otomatik Bilgi Paylaşımı ve CRS Sistemi

OECD’nin geliştirdiği Common Reporting Standard (CRS) çerçevesinde 100’ün üzerinde ülke, bankacılık ve finansal hesap bilgilerinin karşılıklı paylaşımını kabul etmiştir.

Golden Visa sahiplerinin:

• Yatırım yaptığı ülkedeki banka hesapları,

• Sermaye kazançları,

• Yurt dışı gelirleri otomatik olarak mukim olunan ülkeye bildirilebilir.

Bu durum, vergi şeffaflığı ve vergi kaçakçılığıyla mücadele adına önemli bir araçtır.

---

V. Ülke Bazlı Örnekler: Vergi Rejimleri

---

VI. Vergi Planlaması, Suistimal ve Hukuki Riskler

1. Vergi Planlaması vs. Vergi Kaçakçılığı

Golden Visa sistemleri, yasal vergi planlaması için fırsatlar sunmakla birlikte, bazı kişiler tarafından vergi kaçakçılığı amacıyla da kullanılabilmektedir.

Örnek riskler:

• Paravan şirketler üzerinden yatırım yapma,

• Fon hareketlerini manipüle etme,

• İkili mukimlik beyanı ile vergi denetiminden kaçınma.

2. Uluslararası Hukukta Yaptırımlar

• OECD, Golden Visa sistemlerini sıkı denetime almıştır.

• FATF, kara para aklama riski nedeniyle bazı ülkeleri gri listeye almıştır.

• AB Komisyonu, Malta ve Kıbrıs gibi ülkelerdeki vatandaşlık karşılığı yatırım sistemlerini askıya almıştır.

---

VII. Türkiye Örneği: Vatandaşlık ve Vergi İlişkisi

Türkiye’de 400.000 USD gayrimenkul yatırımı yapan yabancıya doğrudan vatandaşlık verilmektedir. Ancak Türkiye’de 183 günden fazla kalanlar, Türk vergi kanunları uyarınca tam mükellef sayılır ve küresel gelir üzerinden vergilendirilir.

Türkiye’de:

• Gelir Vergisi: %15–%40 arası artan oranlı,

• Emlak Vergisi: Belediyelere göre değişir (%0.1–%0.3),

• Kira Geliri: Yıllık beyanname ile bildirilir.

---

Sonuç

Golden Visa sahiplerinin vergisel sorumlulukları, sadece yatırım yapılan ülkenin değil, aynı zamanda kişinin vatandaşı olduğu veya ikamet ettiği ülkenin vergi mevzuatı ile de doğrudan ilişkilidir. Vergi mukimliği, çifte vergilendirme, otomatik bilgi değişimi ve uluslararası denetim mekanizmaları, bu kişilerin vergi planlamasını karmaşık hale getirmektedir.

Bu nedenle, Golden Visa programına başvuran kişilerin uluslararası vergi danışmanlığı almaları, çifte vergilendirmeyi önleyici düzenlemelere uygun davranmaları ve yerel mevzuat değişikliklerini yakından takip etmeleri son derece önemlidir.